Teofilina – czym jest i jak działa?

Teofilina jest naturalną pochodną metyloksantyny. Można ją spotkać w ziarnach kakaowca i liściach herbaty, choć aktualnie uzyskiwana jest głównie syntetycznie. Wykorzystywana jest jako lek, szczególnie przy leczeniu dolegliwości związanych z drogami oddechowymi (np. przy tzw. obturacyjnych chorobach dróg oddechowych). Jak działa teofilina? Jakie są jej skutki uboczne? Kto nie powinien jej stosować?

Teofilina działanie

Teofilina jest lekiem o dość złożonym i nie do końca poznanym jeszcze mechanizmie działania. Oddziałuje na szlaki przekaźnictwa wewnątrz komórek, zmieniając stężenie substancji regulujących ich funkcjonowanie. Jednym z jej głównym działań jest blokowanie enzymu – fosfodiesterazy, który rozkłada w komórce substancję przekaźnikową (cAMP). Na poziomie komórki dochodzi do wzrostu cAMP, a w efekcie do rozkurczu komórek mięśni oskrzeli. Teofilina wpływa więc na oddychanie, rozszerza oskrzela i zmniejsza duszności. Dzięki niej dla chorej osoby oddychanie staje się łatwiejsze. Teofilina oddziaływuje również na naczynia krwionośne – rozszerza je. Jest moczopędna i rozkurcza drogi żółciowe.

Teofilina znajduje zastosowanie głównie przy leczeniu chorób dróg oddechowych (obturacyjnych chorób dróg oddechowych). Wśród chorób najczęściej leczonych przy jej mocy są astma oraz przewlekła obturacyjna choroba płuc. Obecnie teofilina wykorzystywana jest jednak coraz rzadziej przy leczeniu astmy. Wynika to ze stosunkowo niskiej skuteczności leczenia (w niewielkim stopniu wpływa na rozszerzanie oskrzeli). Jednocześnie osiągniecie właściwego stężenienia teofiliny w organizmie, które zapewniało by jej działanie jest bardzo trudne (tzw. stężenie terapeutyczne). Jej stosowanie wiąże się także z częstymi skutkami ubocznymi, a ryzyko działań toksycznych jest większe niż w przypadku innych leków. Wynika to z niewielkiej różnicy między dawką leczniczą a toksyczną.

Teofilina – przeciwwskazania

Stosowanie teofiliny nie każdemu jest zalecane. Szczególnie osobom, które są uczulone na ten składnik. Dodatkowo nie powinny jej przyjmować osoby, które doświadczają zaburzeń rytmu serca, w niedawnym czasie przechodziły zawał serca, mają poważne nadciśnienie tętnicze lub nadczynność tarczycy. Jej stosowanie nie jest wskazane również przy leczeniu padaczki. Teofiliny powinny unikać także kobiety w ciąży oraz kobiety karmiące piersią. Jej stosowanie powinno być konsultowane z lekarzem, ponieważ istnieje prawdopodobieństwo wejścia w szkodliwą dla chorego interakcję z innymi lekami. Niektóre leki mogą niebezpiecznie zwiększać stężenie teofiliny w organizmie i nasilać ryzyko działań niepożądanych (np. doustne środki antykoncepcyjne).

Skutki uboczne teofiliny

Teofilina może powodować działania niepożądane, zdarzają się one jednak rzadko. Najczęstsze i najpoważniejsze są dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak: biegunka, wymioty, bóle w nadbrzuszu lub nudności. Występują również działania pożądane ze strony układu sercowo-naczyniowego. Najczęściej są to przyspieszony rytm serca lub niemiarowość rytmu serca. Dodatkowo może wystąpić uczucie niepokoju i bóle głowy. Zatrucie teofiliną może skutkować silnym pobudzeniem, spadkiem ciśnienia tętniczego, drgawkami (u dzieci i młodzieży), hipertermia, krwawieniem z przewodu pokarmowego, a nawet zatrzymanie krążenia.