Cytologia. Co powinnaś wiedzieć o tym badaniu?

Każdego dnia na raka szyjki macicy umiera w Polsce pięć kobiet. Dzieje się tak nie dlatego, że nie mamy dostępu do badań. Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje programy profilaktyczne, przychodnie zapraszają na badania, a koszt pobrania materiału w gabinecie prywatnym nie przekracza 50 zł. Polki jednak badać się nie chcą.  Jeszcze bardziej niepokojący jest fakt, że nasza wiedza o badaniu cytologicznym ciągle jest niedostateczna.

Tymczasem cytologia jest podstawowym badaniem profilaktycznym, które z dużą dokładnością pomaga w wykryciu wielu śmiertelnych chorób trapiących kobiety. Oto podstawowe wiadomości o cytologii zebrane w podręczny alfabet:

A jak AGUS/ASCUS – wynik cytologii według klasyfikacji Bethesda 2001 wskazujący na obecność w próbce komórek świadczących o stanie zapalnym, ale nie mających cech nowotworowych.

B jak ból – wiele kobiet ocenia badanie cytologiczne jako bezbolesne. Przez chwilę można jednak czuć niewielki dyskomfort spowodowany przez obroty szczoteczki zbierającej materiał do badań.

C jak cytologia – badanie to pozwala na wykrycie ok. 90 proc. przypadków raka szyjki macicy, 50 proc. przypadków raka trzonu macicy i 10 proc. przypadków raka jajnika. Dzięki cytologii można także wykryć infekcję wirusem brodawczaka ludzkiego – HPV. Jak się ocenia, ponad 90 proc. raków szyjki macicy wywołuje właśnie wirus HPV.

D jak dzień cyklu – jeszcze kilka lat temu sugerowano kobietom, by badanie cytologiczne wykonywać co najmniej 5 dni po i 5 dni przed miesiączką. W praktyce jednak można je zrobić każdego dnia cyklu kiedy nie ma miesiączki.

E jak ektopia – to inaczej nadżerka, zapalna zmiana w drogach rodnych, która może być przyczyną plamienia podczas pobierania materiału do badania cytologicznego.  Nadżerka przy pozytywnym wyniku badania cytologicznego nie jest niczym groźnym, lekarz zdecyduje o sposobie jej wyleczenia.

F jak fałszywy wynik – zdarza się, że próbka do badania została źle pobrana  i wynik jest prawidłowy, chociaż w szyjce macicy występują zmiany chorobowe. Nie są to jednak częste przypadki. Badanie trzeba przeprowadzać u zaufanego specjalisty.

G jak George Papanicolaou – ten amerykański lekarz pochodzący z Grecji wynalazł i upowszechnił badania cytologiczne. Przez wiele lat powszechnie stosowano także składającą się z pięciu grup klasyfikację wyniku jego autorstwa.

H jak HSIL – nieprawidłowy wynik badania cytologicznego. W rozmazie są komórki, z których mogą powstać nowotwory.

I jak instrukcja – badanie cytologiczne nie wymaga specjalnego przygotowania. Nie wolno płukać pochwy wewnątrz. Na dwie doby przed badaniem nie powinno się współżyć ani stosować leków dopochwowych.

J jak  jajnik – rak jajnika nazywany jest cichym zabójcą kobiet. Przez wiele lat przebiega nie dając żadnych niepokojących objawów. Tylko badania lekarskie pomogą w jego wykryciu.     

K jak klasyfikacja Bethesda – informuje, czy próbka zawiera odpowiedni materiał do oceny i czy obraz cytologiczny jest prawidłowy, czy nie. A następnie – jeśli wynik badania nie jest prawidłowy – zawiera dokładny opis wykrytych zmian. Wynik każdej cytologii powinien obejrzeć ginekolog.

L jak LSIL – wynik nieprawidłowy badania cytologicznego oznaczający, że w próbce są pojedyncze komórki, z których mogą powstać nowotwory. Zwykle świadczy to o ostrym stanie zapalnym.

Ł jak łagodny stan zapalny – cytologia prawidłowa z łagodnym stanem zapalnym to częsty opis wyniku badania rozmazu. Przeważnie nie wymaga specjalnego leczenia,  ale opinię powinien wydać lekarz.

M jak przyszła mama – ciąża nie jest przeszkodą w pobieraniu materiału do badania cytologicznego. Wręcz przeciwnie – cytologia jest jednym z podstawowych badań wykonywanych u ciężarnych.

N jak nawyk – badanie cytologiczne powinno się wykonywać przynajmniej raz na trzy lata.  Coraz więcej lekarzy sugeruje jednak pacjentkom, by badanie przeprowadzać raz w roku.

O jak odczynowe zmiany –  taki opis w wyniku zwykle sugeruje stan zapalny narządów rodnych.

P jak plamienie – niewielka ilość krwi po pobraniu materiału do badania cytologicznego jest stanem normalnym i występuje u połowy badanych kobiet. Mija najczęściej po dwóch dniach.

R jak rozmaz szyjkowy – to inna nazwa badania cytologicznego. Lekarz pobiera materiał do badania i umieszcza go na specjalnym szkiełku, które następnie zabezpiecza. W takiej postaci pobrana próbka  trafia do laboratorium.

S jak skierowanie – by wykonać cytologię, nie trzeba mieć skierowania.

T jak tampony – lekarze zalecają, by nie stosować tamponów na dwa dni przed datą pobierania materiału do badania.

U jak upławy – nieprawidłowa wydzielina wraz z krwawieniem z dróg rodnych czy krwawieniem podczas współżycia mogą być późnymi objawami raka szyjki macicy. Są bezwzględnym wskazaniem do natychmiastowej wizyty u ginekologa i zrobienia badania cytologicznego.

W jak współżycie seksualne – to dobry moment na pierwsze badanie cytologiczne. Cytologię powinno się wykonywać przez całe życie, nawet w okresie po menopauzie. Lekarze zalecają, by robić to do 69 roku życia.

Z jak zapobieganie – cytologia nie jest sposobem leczenia. To badanie ma pomóc w ocenie stanu narządów rodnych i wskazać rodzaj nieprawidłowości, jakie mogą występować. To narzędzie diagnostyczne niezbędne do wyboru prawidłowego leczenia.

Ż jak życie – każdego dnia na raka szyjki umiera pięć Polek. Regularne badania pomagają ograniczać tą straszną statystykę.