Antyoksydanty – ochrona przed wolnymi rodnikami i nie tylko 

Współczesna nauka coraz bardziej docenia rolę antyoksydantów w utrzymaniu zdrowia i urody. Te naturalne substancje nie tylko spowalniają procesy starzenia się, ale również chronią organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, które mogą prowadzić do uszkodzeń komórek, DNA oraz przyczyniać się do rozwoju wielu dolegliwości, w tym rozwoju nowotworów i chorób serca. Jakie są najsilniejsze antyoksydanty?

Znasz pojęcie „antyoksydanty”? Co to takiego? 

Antyoksydanty, znane również jako przeciwutleniacze, pełnią kluczową funkcję w ochronie komórek ludzkiego organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników tlenowych. Proces utleniania, który zachodzi w komórkach, prowadzi do uwalniania energii niezbędnej do funkcjonowania organizmu, jednak jego efektem ubocznym jest powstawanie wolnych rodników. 

Mowa o niestabilnych cząsteczkach z niesparowanymi elektronami, które mogą uszkadzać struktury komórkowe, takie jak lipidy, białka i kwasy nukleinowe, prowadząc do stresu oksydacyjnego i zwiększając ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych, takich jak: 

• miażdżyca; 
• cukrzyca; 
• nowotwory; 
• choroby neurodegeneracyjne.  

Antyoksydanty neutralizują wolne rodniki, oddając im brakujący elektron i tym samym zapobiegając uszkodzeniom komórek. Możemy je podzielić na endogenne, czyli naturalnie występujące w organizmie enzymy oraz egzogenne, dostarczane wraz z pożywieniem lub suplementami. Dzięki nim organizm utrzymuje równowagę, a dodatkowo antyoksydanty w kosmetykach chronią skórę i stabilizują skład produktów przed utlenianiem. 

Antyoksydanty – lista najważniejszych przeciwutleniaczy 

Najważniejszymi antyoksydantami są: 

• witaminy; 
• minerały; 
• bioflawonoidy; 
• karotenoidy; 
• koenzym Q10.  

Gdzie można znaleźć antyoksydanty w żywności i jaka jest ich rola? Przykładowo: 

• witamina A, poza ochroną przed wolnymi rodnikami, wspiera zdrowie oczu i skóry – znajdziesz ją w produktach zwierzęcych oraz roślinnych bogatych w beta-karoten, takich jak marchew i szpinak; 
• witamina E, znana jako „witamina młodości”, występuje głównie w olejach roślinnych i orzechach; 
• witamina C, która wspomaga syntezę kolagenu i odporność, obecna jest w owocach cytrusowych, papryce i czarnych porzeczkach; 
• składniki mineralne, takie jak cynk i selen, również odgrywają ważną rolę w ochronie komórek; znajdziesz je w nasionach roślin strączkowych, orzechach oraz rybach; 
• bioflawonoidy, w tym kwercetyna i rutyna, występujące m.in. w cebuli i gryce, wzmacniają naczynia krwionośne i mają działanie przeciwzapalne; 
• koenzym Q10, który wspomaga produkcję energii w komórkach, znajdziesz w tłustych rybach, mięsie oraz warzywach takich jak brokuły i kalafior; 
• karotenoidy, takie jak likopen i luteina, chronią zdrowie oczu i skóry; są obecne w pomidorach i zielonych warzywach liściastych. 

Jaki jest najsilniejszy antyoksydant na świecie? 

Astaksantyna należąca do grupy ksantofili jest uważana za najsilniejszy antyoksydant na świecie. Ten czerwony barwnik naturalnie występuje w morskich glonach, krylu, krewetkach, łososiu i innych owocach morza. Jej wyjątkowa siła wynika z bardzo wysokiej przyswajalności przez organizm – wynoszącej aż 97% – co czyni ją bardziej efektywną niż inne naturalne antyoksydanty. Działanie astaksantyny obejmuje:  

• poprawę funkcjonowania serca i układu krążenia;  
• zmniejszenie stanów zapalnych; 
• ochronę przed chorobami oczu oraz uszkodzeniami DNA; 
• spowolnienie procesu starzenia się skóry. 

Co ma najwięcej antyoksydantów? W diecie powinny znaleźć się te składniki 

Naturalne antyoksydanty znajdują się głównie w produktach roślinnych, szczególnie w owocach i warzywach. Jagody acai, borówki, maliny, jeżyny, granaty oraz czerwone winogrona są wyjątkowo bogate w przeciwutleniacze, takie jak polifenole, antocyjany i resweratrol. Zielona herbata również jest znana ze swojego wysokiego poziomu katechin, a czekolada o dużej zawartości kakao ma wiele flawonoidów. Warzywa takie jak szpinak, jarmuż, brokuły i papryka czerwona dostarczają cennych karotenoidów. 

Spożywanie różnorodnych, surowych warzyw i owoców jest kluczowe dla maksymalizacji korzyści zdrowotnych związanych z antyoksydantami, ponieważ obróbka termiczna może zmniejszać ich skuteczność. Wyjątkiem jest likopen, zawarty w pomidorach, który staje się bardziej przyswajalny po ugotowaniu. 

Co dają antyoksydanty w kosmetykach? 

Antyoksydanty w kosmetykach są bardzo ważne w ochronie i pielęgnacji skóry, opóźniając procesy starzenia, działając przeciwzapalnie oraz przeciwdziałając zmarszczkom. Związki te obecne w różnych kremach i balsamach, chronią skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, które jest odpowiedzialne za fotostarzenie oraz powstawanie przebarwień. 

Przykładowo witamina E, jeden z najsilniejszych antyoksydantów, łatwo przenika przez warstwy naskórka, wbudowując się w lipidy komórkowe i chroniąc je przed utlenieniem, co wyraźnie poprawia nawilżenie oraz elastyczność skóry. 

Dlaczego antyoksydanty w diecie są ważne? 

Najsilniejsze antyoksydanty naturalne przyczyniają się do utrzymania zdrowia całego organizmu, chroniąc go przed szkodliwymi skutkami stresu oksydacyjnego.  Regularne spożywanie żywności bogatej w przeciwutleniacze może znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia schorzeń, do których przyczynia się stres oksydacyjny. 

Bibliografia: 

1. Davinelli S. i in., Astaxanthin in Skin Health, Repair, and Disease: A Comprehensive Review, Nutrients 2018, 10(4), 522. 
2. Kotha R. R., Tareq F. S., Yildiz E., Luthria D. L., Oxidative Stress and Antioxidants – A Critical Review on In Vitro Antioxidant Assays, Antioxidants 2022, 11, 2388. 
3. Lobo V. i in., Free radicals, antioxidants and functional foods: Impact on human health, Pharmacognosy reviews 2010, 4(8), 118-126. 
4. Sugier E., Wpływ wybranych antyoksydantów na stan skóry, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, 2022. 
5. Zehiroglu C., Ozturk Sarikaya S. B., The importance of antioxidants and place in today’s scientific and technological studies, Journal of food science and technology 2019, 56(11), 4757-4774.