Arachnofobia – czy z lęku przed pająkami można się skutecznie wyleczyć?

Arachnofobia, czyli lęk przed pająkami, jest jedną z częstszych, choć specyficznych, postaci fobii, na jakie cierpią ludzie. U części osób lęk przed pająkiem potrafi być tak silny, że już samo wyobrażenie pająka zaplątanego we włosy wywołuje paniczny strach. Co ciekawsze, w przypadku sporej części osób cierpiących na arachnofobię notuje się charakterystyczny sposób postrzegania pajęczaków jako większych i groźniejszych, niż są one w rzeczywistości.

Arachnofobia to pojęcie pochodzące z greki, powstałe z połączenia dwóch słów: arachne (pająk) i phobos (strach). Jest to fobia lękowa, jedna z częściej występujących jej odmian w populacji. Poczuciu zagrożenia towarzyszy także wstręt i obrzydzenie. Na szczęście możliwe jest skuteczne leczenie arachnofobii. W tym celu stosuje się odpowiednie terapie, niejednokrotnie oparte o metodę desensytyzacji.

Co to jest arachnofobia?

Arachnofobia to strach przed pająkami, który w wielu wypadkach nie ma żadnego racjonalnego uzasadnienia. To rodzaj specyficznej fobii, a więc zaburzenie lękowe oznaczone w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 kodem F40.2.

Mimo iż większość ludzi zdaje sobie sprawę, że tylko 3% pająków stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka, aż 3% populacji odczuwa przed całym tym gatunkiem paraliżujący strach. Co ciekawsze, strach ten obejmuje nie tylko same pająki, lecz także inne bezkręgowce podobne do nich.

Arachnofobia to jedna z najczęściej występujących ludzkich fobii. Powoduje, że już samo wyobrażenie pająka rodzi strach, dostrzeżenie go uniemożliwia dalsze przebywanie w danym pomieszczeniu, rodzi podejrzenia, że pająk jest gdzieś ukryty w pokoju i w każdej chwili może zaatakować. Zbliżenie się do pająka dla większości osób cierpiących na arachnofobię jest nie do pomyślenia. Podobnie jak kontakt przez dotyk. Jeśli pojawia się konieczność usunięcia pająka z pokoju, osoby z arachnofobią czekają na kogoś z zewnątrz. Arachnofobia sprawia, że cierpiący na nią ludzie ze strachu przed pająkami rezygnują z takich aktywności, jak spanie w namiocie czy grzybobranie.

Arachnofobia – objawy

Objawy arachnofobii są bardzo różne. Niektóre osoby głośno krzyczą na widok pająka, płaczą lub wręcz przeciwnie – nieruchomieją i starają się zachowywać jak najciszej. Sporo osób po prostu ucieka z pomieszczenia lub miejsca, w którym znajduje się pająk.

Niektórzy dostają gęsiej skórki, pocą się, drżą. W skrajnych wypadkach osoby tracą przytomność lub dostają ataku paniki.

Do charakterystycznych somatycznych objawów arachnofobii należą:

• przyspieszone bicie serca,
• przyspieszone tętno,
• płytszy i szybszy oddech,
• bladość,
• suchość w ustach,
• rozszerzone źrenice,
• zwolniona perystaltyka jelit.

Przyczyny arachnofobii

Arachnofobia jest jedną z częstszych form fobii izolowanej, trudno jednak jednoznacznie ustalić jej przyczyny. Podejście behawiorystyczne i ewolucjonistyczne zakładają, że z jednej strony lęk przed pająkami jednostka przejmuje ze środowiska, w którym się wychowywała, z drugiej – ma to być wyraz przystosowania człowieka, dla którego lęk przed pająkiem to forma obrony przed jadowitymi stawonogami.

Istnieje także koncepcja psychoanalityczna, wyprowadzona z prac Zygmunta Freuda, która zakłada, że lęk przed pająkami to projekcja własnych skłonności analnych (pająk jest brudny i wzbudza wstręt) lub też pozostałość z okresu edypalnego, kiedy to pająka można byłoby utożsamiać z dominującym samcem.

Jak wyleczyć arachnofobię?

Arachnofobia jest możliwa do wyleczenia. Decyzja, jak leczyć arachnofobię, zależy od terapeuty i pacjenta, najczęściej jednak stosowaną metodą jest desentyzacja. Jest to terapia polegająca na systematycznym oswajaniu pacjenta z przedmiotem lęku. Pierwszą formą kontaktu jest oglądanie zdjęć, rozmowa o nich. Terapeuta w trakcie sesji stara się zbudować pozytywny obraz pająków, „odczarować” je, przybliżyć pacjentowi. W następnym etapie przechodzi do obalania błędnych wyobrażeń pacjenta. Obala m.in. przekonania dotyczące wielkości pająków. Cierpiący na arachnofobię mają bowiem skłonność do postrzegania pająków jako większych i groźniejszych, niż są one w rzeczywistości.

W kolejnym etapie przychodzi czas na przyglądanie się pająkom w terrarium. Punktem kulminacyjnym terapii jest dotknięcie pająka, a nawet trzymanie go na dłoni.

Inną metodą, jak pokonać arachnofobię, jest terapia implozywna. To radykalny sposób walki z arachnofobią. Terapia polega na zmuszeniu pacjenta do bezpośredniego kontaktu z pająkiem bez jakiejkolwiek formy wcześniejszej zapowiedzi. Po kilkukrotnych powtórzeniu tej czynności lęk przed pająkiem powinien osłabnąć.

Leczenie arachnofobii jest skuteczne i przynosi trwałe efekty, co potwierdzają pacjenci, którzy zdecydowali się na podjęcie terapii. Ich doświadczenia pokazują, że nawet po dłuższym czasie od zakończenia leczenia arachnofobia nie wraca.