Badanie błędnika (ENG, VNG) – jak wygląda i ile kosztuje?

Badanie błędnika jest jednym z elementów diagnostyki zawrotów głowy oraz zaburzeń równowagi. Videonystagmografia (VNG) oraz elektonystagmografia (ENG) opierają się na rejestracji ruchów gałek ocznych przy pomocy specjalnych okularów lub elektrod przyczepianych do skóry. Obydwie metody stosowane są w ocenie zaburzeń błędnika. Na czym polega badanie błędnika, jak się do niego przygotować i jaka jest cena przeprowadzonego testu?

Kiedy wykonuje się badanie błędnika?

Błędnik to narząd równowagi położony w uchu wewnętrznym. Złożony jest z dwóch struktur – zewnętrznego błędnika kostnego oraz wewnętrznego błędnika błoniastego, które wypełnione są płynem. W błędniku błoniastym mieści się łagiewka oraz woreczek, które pomagają zachować orientację w środowisku zewnętrznym. Od łagiewki odchodzą kanały półkoliste tworzące bańkę, w której znajduje się nabłonek zmysłowy. Zmiany w ruchu płynnej zawartości przewodów dostarczają informacji na temat przyspieszania i zwalniania ruchu głowy.

Przyczyną zaburzeń błędnika może być uszkodzenie przedsionka, nerwu przedsionkowo-ślimakowego bądź innych struktur w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Wskazaniem do przeprowadzenia badania błędnika jest:

• oczopląs, czyli mimowolne ruchy gałek ocznych,
• zawroty głowy, szczególnie podczas przewracania się z boku na bok i wstawania,
• zaburzenia równowagi,
• częste upadki,
• nudności, wymioty, osłabienie,
• szum w uszach, niedosłuch.

Badanie błędnika wykonuje się również w diagnostyce niektórych chorób takich jak: choroba Meniere’a, stwardnienie rozsiane czy nerwiak nerwu słuchowego.

Na czym polega badanie błędnika VNG i ENG?

Istnieją dwa rodzaje badania błędnika: badanie elektronystagmograficzne (ENG) oraz badanie wideonystagmograficzne (VNG). Obecnie znacznie częściej wykonuje się badanie VNG, które jest następcą metody ENG. Metoda wideonystygmografii bada zarówno część obwodowową jak i część centralną układu przedsionkowego.

Badanie ENG polega na rejestracji ruchów gałek ocznych za pomocą elektrod przyczepionych do czoła i skroni pacjenta. Dane dotyczące zmian pola elektrycznego przesyłane są do komputera. W badaniu VNG pacjent proszony jest o założenie maski przypominającej google narciarskie, w której umieszczone są dwie kamery śledzące ruchy oczopląsowe gałek ocznych. W kierunku oka zostaje wysłana wiązka światła podczerwonego, która odbija się w różny sposób, w zależności od ustawienia gałki ocznej i pada na czujnik znajdujący się w okularach. Podobnie jak w przypadku ENG, zarejestrowany obraz zostaje wyświetlony na ekranie komputera w postaci wykresu.

Jak wygląda badanie błędnika?

Badanie przeprowadzane jest w różnych pozycjach ciała (leżącej i siedzącej). Złotym standardem badania błędnika jest tzw. próba kaloryczna, w której naprzemiennie wlewa się do uszu ciepłą i zimną wodę (o temperaturze 44 i 30 stopni Celsjusza), aby pobudzić i podrażnić błędnik. Celem przeprowadzanego testu jest ocena symetrii pobudliwości błędników. Badania nie należy wykonywać podczas stanu zapalnego ucha środkowego i zewnętrznego lub perforacji błony bębenkowej. U osób ze schorzeniami uszu kalorymetr wodny zastępuje się kalorymetrem powietrznym.

W trakcie badania błędnika wykonuje się także szereg innych testów, m.in: próbę oczopląsu samoistnego przy otwartych oczach oraz próbę położeniową, która ocenia zawroty głowy występujące w odpowiedzi na zmianę położenia głowy. Pacjent siedząc wodzi wzrokiem za poruszającymi się lub nieruchomymi liniami, kropkami i obrazami. Analizie zostaje poddana zdolność śledzenia wzrokiem wyświetlanych obrazów oraz odpowiedź mięśni na bodźce płynące z błędników. Dobór testów nie jest jednoznacznie określony i może różnić się w zależności od placówki, w której wykonujemy badanie.

Jak przygotować się do badania błędnika?

Przed badaniem wskazana jest wizyta u audiologa lub otolaryngologa, który wykona badanie otoskopowe oraz oczyści przewód słuchowy z zalegającej woskowiny. Drażnienie błędnika podczas badania może wywoływać przejściowe objawy uboczne w postaci zawrotów głowy, nudności i wymiotów. Z tego względu zaleca się, aby na badanie przyjść na czczo lub nie spożywać pokarmów co najmniej 3-4 godziny przed badaniem. Kobiety powinny zrezygnować z makijażu okolic oczu, szczególnie z tuszu do rzęs.

Jeśli pacjent przyjmuje na stałe leki o działaniu sedatywnym (leki uspokajające oraz niektóre leki stosowane w leczeniu zawrotów głowy) należy skonsultować z lekarzem możliwość ich odstawienia na około 10 dni przed wykonaniem badania. W innym przypadku wynik badania może okazać się niemiarodajny. Po badaniu nie powinno się prowadzić samochodu, ponieważ mogą wystąpić przejściowe zawroty głowy.

Badanie błędnika – cena i czas trwania

Na badanie błędnika najczęściej kieruje laryngolog lub neurolog. Można je wykonać zarówno w szpitalach, jak i w prywatnych placówkach medycznych. Cena badania błędnika wynosi około 100-160 zł, niestety nie można go wykonać bezpłatnie w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Ze względu na szereg wykonywanych testów, badanie może trwać nawet godzinę, a na wyniki czeka się około 2 tygodni.

Bibliografia:

1. P. Abrahams, „Atlas anatomiczny. Ciało człowieka: budowa i funkcjonowanie”, Świat Książki, 2008. 
2. “Badanie ENG/VNG.” [Online]. Available: http://szpital.siedlce.pl/tiny_files/przygotowanie_do_badan/ENG-VNG.pdf. [Accessed: 25-Oct-2020].
3. E. Zamysłowska-Szmytke i M. Śliwińska-Kowalska, “Badania układu równowagi dla potrzeb medycyny pracy”, Otorynolaryngologia , vol. 11, no. 4, pp. 139–145, 2012.
4. R. Pepaś, M. Śmiechura, W. Konopka i K., “Ocena sprawności układu przedsionkowego u dzieci z zaburzeniami równowagi”, Otorynolaryngologia, vol. 13, no. 1, pp. 36–41, 2014.