Białaczka – objawy, przyczyny, rokowania u dorosłych i dzieci

Białaczka (leukemia) to jedna z nowotworowych chorób układu krwionośnego. Polega ona na tym, że organizm produkuje zbyt dużą liczbę niedojrzałych białych krwinek, które wypierają zdrowe komórki. Nowotwór atakuje różne układy. Ze względu na poziom nasilenia, wyróżniamy ostre i przewlekłe rozrosty białaczkowe. Brak prawidłowego leczenia może prowadzić nawet do śmierci.

Białaczka (leukemia) rozwija się poprzez namnażanie się niedojrzałych komórek układu białokrwinkowego – blastów, które z czasem zabierają miejsce zdrowym komórkom. W zależności od odmiany, objawy choroby oraz rokowania mogą być bardzo różne.

Białaczka – rodzaje i diagnostyka

Można wyróżnić cztery podstawowe typy białaczki.

Białaczki ostre:

• ostra białaczka szpikowa (AML),
• ostra białaczka limfoblastyczna (ALL).

Białaczki przewlekłe:

• przewlekła białaczka szpikowa (CML),
• przewlekła białaczka limfatyczna (CLL).

Objawy białaczki mogą się znacznie różnić w zależności od typu choroby. Inne symptomy daje białaczka szpikowa, inne – przewlekła białaczka limfatyczna. Odpowiednia diagnostyka oraz szybkie rozpoznanie są podstawą do wdrożenia prawidłowego leczenia.

W przypadku podejrzeń choroby, należy wykonać morfologię. U chorej osoby wyniki mogą wskazywać na niedokrwistość, zaburzenia w układzie białokrwinkowym oraz trombocytopenię. Zazwyczaj też odnotowuje się podwyższoną ilość leukocytów – nawet powyżej 100 000/μl. Następnie wykonuje się biopsję szpiku kostnego, która pozwala na określenie typu morfologicznego choroby, co z kolei jest najważniejsze podczas planowania ścieżki leczenia.

Ogólne objawy białaczki u dorosłych

Tak jak już powiedzieliśmy, objawy białaczki różnią się w zależności od jej typu, jednak można wyróżnić pewne symptomy wspólne. Objawy u dorosłych mogą obejmować anemię oraz związaną z nią bladość skóry i błon śluzowych, zawroty głowy i duszność wysiłkową. Później powiększają się węzły chłonne, wątroba i śledziona, pojawiają się bóle brzucha, kości i stawów. Następuje obniżenie odporności i częściej łapie się infekcje. Zwiększa się także ryzyko zakażenia – dlatego występują afty, owrzodzenia, opryszczka i ciężkie anginy.

Ogólne objawy białaczki u dzieci

Objawy białaczki u dzieci są bardzo podobne do tych występujących u dorosłych. Obejmują głównie anemię, która z kolei skutkuje bladością skóry i śluzówek, zmęczeniem, złą tolerancją wysiłku, osłabieniem. Można zauważyć również objawy skórne białaczki – siniaki, czerwone plamki na skórze i skazę krwotoczną. Mogą częściej występować infekcje, angina, gorączka, bóle kości (szczególnie nóg) i stawów,  powiększają się również węzły chłonne i śledziona. Objawy białaczki u niemowlaka wyglądają podobnie, w podobny sposób są również diagnozowane. Morfologia powinna być zawsze pierwszym krokiem w ewentualnej diagnozie choroby. Jej wyniki należy skonsultować z pediatrą.

Ostra białaczka szpikowa (AML)

Ten typ białaczki występuje głównie u osób dorosłych. Choroba rozwija się bardzo szybko i często obejmuje inne organy. Jeśli nie podejmie się w porę leczenia, chory może umrzeć w ciągu zaledwie kilku tygodni. Bezpośrednią przyczyną ostrej białaczki szpikowej jest zbyt duże stężenie komórek krwi, które powoduje, że krew staję bardziej lepka, dochodzi do zamknięcia światła drobnych naczyń, a w następnej kolejności – do niedotlenienia tkanek.

Ostra białaczka szpikowa –  objawy

Objawy ostrej białaczki szpikowej są bardzo ciężkie. Choroba początkowo wygląda jak infekcja górnych dróg oddechowych. Odnotowuje się wówczas także: osłabienie, szybkie męczenie się, gorączkę, bladość, bóle kostne i stawowe, powiększone węzły chłonne, krwiomocz, krwawienia z nosa i dziąseł oraz wybroczyny i siniaki pojawiające się na skórze.

Ostra białaczka szpikowa – rokowania

W przypadku ostrej białaczki rokowania są tym gorsze, im starszy jest pacjent. Najczęściej chore osoby umierają w wyniku sepsy, niewydolności różnych narządów oraz krwawień w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Sporą szansę wyleczenia mają jednak osoby młode, natomiast przeszczep allogenicznego szpiku doprowadza do wyleczenia aż 60 proc. chorych.

Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL)

Ostra białaczka limfoblastyczna to najczęściej występujący nowotwór wśród dzieci. Najwięcej zachorowań obserwuje się wśród tych w wieku 3–7 lat. U dorosłych występuje ona rzadko i zwykle dopiero po 55. roku życia. Powstaje ona w wyniku dużego stężenia nieprawidłowych i niedojrzałych limfocytów, określanych również mianem „limfoblastów”.

Ostra białaczka limfoblastyczna – objawy

Objawy tej odmiany obejmują przede wszystkim charakterystyczną bladość, gorączkę, zmęczenie i osłabienie. Może także występować brak apetytu i owrzodzenie w jamie ustnej.  Często można zauważyć też objawy skórne, w postaci wybroczyn i siniaków. Do tego czasem dochodzą krwawienia oraz bóle kostne i w okolicy stawów. Należy jednak zaznaczyć, że symptomy są mało charakterystyczne i pojawiają się z reguły na około 2-6 tygodni przed właściwą diagnozą.

Ostra białaczka limfoblastyczna – rokowania

Choroba rozwija się bardzo szybko i potrafi doprowadzić do śmierci nawet w ciągu kilku dni lub tygodni, dlatego należy jak najszybciej poddać się leczeniu. W ostatnich latach rokowania się jednak znacznie poprawiły. Aż u 70 proc. dorosłych odnotowuje się remisję, a u dzieci – nawet w 90 proc. Gorsze rokowania są jednak u osób starszych – powyżej 60. roku życia przeżywa na tę odmianę choroby jedynie 13 proc. chorych.

Przewlekła białaczka szpikowa (CML)

Niemal u wszystkich chorych na ten typ białaczki powstaje w wyniku mutacji chromosomu Philadelphia. Odmiana pojawia się u 15 proc. wszystkich pacjentów z białaczką. W ogromnej większości przypadków chorują na nią jednak dorośli, u dzieci wykrywa się ją niezwykle rzadko.

Przewlekła białaczka szpikowa – objawy

Jeśli u danej osoby występuje przewlekła białaczka szpiku kostnego, objawy początkowo właściwie nie występują. Dopiero w fazie blastycznej, kiedy to powstają nacieki pozaszpikowe, da się wykryć tę chorobę na podstawie badań krwi (morfologii). Objawy przewlekłej białaczki szpikowej to: utrata masy ciała, gorączka, potliwość, osłabienie, zaburzenia świadomości, ból głowy i kości, bolesny wzwód prącia oraz uczucie pełności w brzuchu, wywołane powiększeniem śledziony oraz wątroby.

Przewlekła białaczka szpikowa – rokowania

W przypadku przewlekłej białaczki szpikowej pacjenci przezywają często około 3-6 lat od momentu diagnozy. W wyniku transplantacji szpiku kostnego średnia ta może wydłużyć się do 10 lat – takie zjawisko zauważa się u 55 proc. pacjentów. Całkowite wyleczenie jest możliwe, jednak tylko i wyłącznie dzięki alogenicznemu przeszczepowi szpiku kostnego.

Przewlekła białaczka limfatyczna (CLL)

Przewlekła białaczka limfocytowa, zwana też  „limfatyczną” to choroba, która nie jest związana z czynnikami środowiskowymi, które mają duże znaczenie w przypadku innych białaczek. Bezpośrednią jej przyczyną jest wysiew nieprawidłowych komórek (blastów), ze szpiku do krwi. Wpływa to na znaczny wzrost leukocytów, co można zauważyć w obrazie morfologii krwi obwodowej.

Przewlekła białaczka limfatyczna – objawy

Objawy tej odmiany białaczki są najłagodniejsze spośród wszystkich typów choroby. Zmiany w białych krwinkach są nieznaczne i mogą rozwijać się niewykryte nawet przez kilkanaście lat. Objawy skórne obejmują z kolei wysypkę oraz tendencję do powstawania siniaków na nogach. Do symptomów białaczki limfatycznej zalicza się także powiększone węzły chłonne, jak również powiększoną wątrobę oraz śledzionę.

Przewlekła białaczka limfatyczna – rokowania

Przewlekła białaczka limfatyczna najczęściej pojawia się u mężczyzn po 50 roku życia. Około 90 proc.  chorych znajduje się w tym przedziale wiekowym. Przy łagodnym przebiegu choroby pacjenci mogą żyć nawet do 20 lat od momentu postawienia diagnozy. W przypadku agresywnej postaci tej choroby rokowania nie są jednak zbyt dobre i pacjenci przeżywają najczęściej od 3 do 7 lat.

Białaczka – przyczyny

Wciąż niemożliwe jest wskazanie jednoznacznej przyczyny choroby. Uważa się, że na występowanie białaczki wpływają takie czynniki, jak: promieniowanie, niektóre substancje chemiczne (np. benzen, dioksyna czy gaz musztardowy) oraz wirusy. Znaczenie mają także predyspozycje genetyczne. Częstą przyczyną zachorowania bywa upośledzenie układu odpornościowego. Może mieć ona również związek z długotrwałym przyjmowaniem cytostatyków.

Białaczka – leczenie

Leczenie białaczki trwa długo. Metody dobierane są indywidualnie. Można wyróżnić wśród nich  leczenie radykalne, mające na celu wyeliminowanie patologicznych komórek, oraz leczenie paliatywne, którego celem jest ograniczenie postępu choroby. Obie metody obciążone są skutkami ubocznymi, do których zaliczamy m.in.: nudności, zahamowanie pracy szpiku, uszkodzenia serca, płuc lub nerek, wypadanie włosów oraz zahamowanie procesów rozrodczych.

Leczenie opiera się również na chemioterapii lub radioterapii. Stosuje się w nim także kuracje antybiotykowe. Często konieczny jest przeszczep szpiku kostnego. Zabieg polega na wstrzyknięciu komórek szpiku do krwi chorego. Ze względu na znacznie osłabiony układ odpornościowy, istotna jest również pielęgnacja chorego. Chorzy powinni odkażać przewód pokarmowy i jamę ustną. Niezbędne jest także uzupełnianie brakujących krwinek i płytek krwi. Pozbawione odporności osoby po przeszczepie powinny przebywać w sterylnych pomieszczeniach.

Białaczka – rokowania u dzieci

Warto powiedzieć kilka słów na temat samych rokowań u dzieci. Jak się okazuje, najmłodsi bardzo często wychodzą z tej choroby obronną ręką i wracają do normalnego, zdrowego życia. Najpopularniejsza białaczka u dzieci, czyli ostra białaczka limfoblastyczna, jest uleczalna w ponad 80 proc. przypadków. Nieco mniej pomyślne rokowania są w przypadku białaczki szpikowej, ponieważ tam uleczalność kształtuje się na poziomie 60 proc. wszystkich przypadków.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507875/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459149/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2219001/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24784336/