Płytki krwi i ich badanie – co oznacza podwyższony i obniżony poziom?

Płytki krwi, choć nie są nawet cząsteczkami, pełnią bardzo ważną funkcję w organizmie. Bez nich procesy krzepnięcia nie przebiegałyby prawidłowo. Jakie jeszcze są funkcje płytek krwi? O czym świadczy zbyt niski poziom płytek krwi, a o czym nadpłytkowość? Sprawdzamy.

Płytki krwi – co to

Płytki krwi – czyli trombocyty albo płytki krwinkowe, odpowiedzialne są za procesy krzepnięcia krwi. W wynikach badań płytki krwi bywają oznaczane skrótem PLT. Stanowią elementy morfotyczne krwi, razem z białymi krwinkami (leukocytami) i czerwonymi krwinkami (erytrocytami).

Płytki krwi – funkcje

Płytki krwi zamykają naczynia krwionośne, w których doszło do przerwania ciągłości. Osiadając na macierzy podśródbłonkowej, zlepiają się, tworząc czop płytkowy. Następnie, dzięki fibrynie, dochodzi do powstania skrzepu.

Płytki krwi mają też inne funkcje. Wpływają na przyrost tkanki mięśniowej, budowę naczyń krwionośnych i tkanki łącznej.

Płytki krwi nie mają jądra komórkowego, co oznacza, że nie stanowią funkcjonalnych komórek, ale ich fragmenty. Mają kształt soczewek o wielkości do 3 µm. Żyją do 10 dni. To krótki czas, w porównaniu z innymi krwinkami. Na przykład czerwone krwinki mogą żyć nawet 120 dni.

Płytki krwi – norma

Badanie morfologiczne pokazuje poziomy poszczególnych krwinek. Jakie są normy płytek krwi?
Norma pytek krwi to 150-400 tys. na mikrolitr. Zazwyczaj u mężczyzn wynik płytek krwi jest wyższy niż u kobiet. Pomiary mogą być dokonywane za pomocą:

• hematocytometru
• licznika Coultera, który automatycznie przelicza liczbę płytek krwi

W zależności od laboratorium, przy okazji podawania wyników, podawane są również stosowane skale oraz oznaczenie, czy wynik jest poniżej normy, czy zgodny z normami.

Niskie płytki krwi

Co oznaczają płytki krwi poniżej normy? Jest to stan zwany małopłytkowością, czyli trombocytopenią.

Możliwe przyczyny zbyt niskich płytek krwi:

• problem z tworzeniem płytek
• problem ze zbyt szybkim niszczeniem płytek

Może to być powodowane przez choroby, takie jak:

• leukemia (białaczka)
• różyczka
• choroby szpiku kostnego, np. aplazja szpiku (anemia/niedokrwistość aplastyczna)
• choroby nerek: niewydolność, plamica nerkowa
• wcześniactwo
• porfiria
• choroby autoimmunologiczne
• mononukleoza
• odra
• dur brzuszny
• choroby śledziony
• niedobór kwasu foliowego
• niedobór witaminy B12

Zbyt niskie płytki krwi mogą dotyczyć również pacjentów po chemioterapii, radioterapii, po niektórych lekach przeciwbólowych (paracetamol, aspiryna), po niektórych antybiotykach.

Skutkiem mogą być krwawienia z dziąseł, nosa, dróg rodnych, układu pokarmowego. Wylewy krwi do mózgu mogą prowadzić do śmierci lub trwałego kalectwa.

Podwyższone płytki krwi

Jeśli liczba płytek krwi jest zbyt wysoka, taki stan nazywa się trombocytozą. Zbyt wysoki poziom płytek krwi to niebezpieczny stan, który może prowadzić do powstawania zakrzepów.

Zbyt wysoki poziom płytek krwi – przyczyny:

• infekcje
• samoistna nadpłytkowość
• choroby nowotworowe
• choroby szpiku, zespoły mieloproliferacyjne
• nowotwory szpiku kostnego
• zbyt intensywna aktywność fizyczna
• niedawno przebyty poród
• usunięcie śledziony

O czym może świadczyć zbyt wysoki poziom płytek krwi? Czym może być to spowodowane?

Kardiolog dr n. med. Andrzej Głuszak wyjaśnia:

– Po pierwsze, u pacjenta może istnieć tzw. peudonadpłytkowość. Oznacza to, że choć liczba płytek krwi jest prawidłowa, rozpadają się na kawałki. Wówczas w badaniu każda płytka liczona jest podwójnie lub nawet potrójnie. Dlatego diagnostykę należy zacząć od sprawdzenia, czy problemem pacjenta jest rzeczywista nadpłytkowość, czy rzekoma, tzw. pseudonadpłytkowość.

– Gdy wyjaśnimy, że to jest rzeczywista nadpłytkowość, to może być nadpłytkowość samoistna, czyli choroba układu krwi. Nadprodukcja może wiązać się z procesami nowotworowymi. Taka nadpłytkowość może zapowiadać choroby takie jak białaczki (choć w białaczkach znacznie częściej występuje małopłytkowość) – zwraca uwagę lekarz. – Nadpłytkowość bywa w chorobach rozrostowych krwi, występuje w czerwienicy prawdziwej, gdzie wzrasta liczba krwinek czerwonych i może wzrastać liczba płytek krwi i krwinek białych, w odróżnieniu od czerwienicy rzekomej.

Nadpłytkowość może mieć również inne podłoże:

– Wysoka ilość trombocytów jest wskaźnikiem aktywności zapalenia w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Przejściowa nadpłytkowość może być skutkiem ostrego krwawienia jako mechanizm obronny. Niekiedy krwawienia np. w przewodzie pokarmowym można przeoczyć. Po tym krwawieniu organizm będzie się bronić, produkując większą ilość płytek krwi. Usunięcie śledziony, w której dochodzi do filtracji krwi i usuwania „starych” płytek, może prowadzić do znacznej nadpłytkowości. Często występują tzw. śledziony dodatkowe i one mogą przejąć funkcję narządu – dodaje lekarz.

Dr Głuszak podkreśla, że istotna jest również skala problemu: – Jeśli ktoś ma 500 tysięcy płytek przy normie 400 tys., to nic większego się nie dzieje. Jeśli ktoś ma milion czy półtora miliona płytek, to te płytki mogą wykazywać cechy agregacji, czyli łączenia się, zlepiania, a przez to mogą powodować zaburzenia w układzie krzepnięcia.

Czy nadpłytkowość można uznać za poważną chorobę? – Nie wiadomo, czego się bardziej bać: czy powikłań zakrzepowych związanych z nadpłytkowością, czy tego, że one są objawem w przebiegu chorób zapalnych, nowotworowych, czy tych krwawień – zauważa lekarz. – W swojej praktyce powikłań zakrzepowych związanych z nadpłytkowością nie widziałem zbyt wiele, jest to bardzo rzadkie. Natomiast bardzo często, mając nadpłytkowość, musimy szukać innych stanów, które tę nadpłytkowość wywołują.

– Znacznie częściej występuje obniżona ilość płytek krwi. Jak każde odchylenie od normy, wymaga przede wszystkim starannej diagnostyki, poszukiwania przyczyny – podkreśla kardiolog.

Płytki krwi – badanie

Oznaczenie płytek krwi jest wykonywane w ramach standardowego badania morfologicznego.
Powinno się wykonywać takie badanie co najmniej raz w roku (lub częściej, zgodnie z opinią lekarza prowadzącego).

Oznaczane są wówczas przy okazji sprawdzania poziomów innych krwinek. Zdarza się, że niezbędne jest poszerzenie diagnostyki związanej z układem krzepnięcia i oznaczenie m.in. D-dimerów.

Do badania płytek krwi nie trzeba być na czczo. Wskazane jest unikanie intensywnego wysiłku fizycznego w przededniu, ponieważ może to rzutować na wyniki.

Do zbadania układu krzepnięcia oraz pełnej morfologii, powinna skłaniać:

• skłonność do pojawiania się siniaków
• sine plamy na skórze
• pękające naczynka
• czerwone wybroczyny
• zbyt silne krwawienie po skaleczeniu (co może świadczyć m.in. o zaburzeniach krzepnięcia, niewydolności żylnej, ale nawet o rozwoju niektórych nowotworów)
• częste krwotoki z nosa, które mogą być objawem zaburzeń krzepnięcia, nieprawidłowej budowy jamy nosowej/przegrody, obecności polipów w nosie, skutkiem chorób nowotworowych, osłabienia, chorób zatok, infekcji układu oddechowego i innych chorób. Poszerzone badania pozwolą odpowiedzieć na pytanie, jakie są przyczyny nieprawidłowych reakcji organizmu.
• obfite miesiączki (które mogą mieć również źródło m.in. w nieprawidłowej budowie narządów rodnych oraz podczas chorób, takich jak mięśniaki macicy lub zmiany nowotworowe)
• Koniecznie należy weryfikować u specjalisty takie sytuacje, jak krwawienia z układu pokarmowego lub odbytu czy też obecność krwi w kale.

Badając płytki krwi warto również uwzględnić także średnią objętość płytki krwi (MPV), zmienność objętości płytek krwi (PDW) oraz to, jaki procent stanowią płytki krwi wśród wszystkich trombocytów.

Wyniki nieprawidłowe, budzące wątpliwości lub niepokój pacjenta powinny być konsultowane ze specjalistą. Należy je interpretować w kontekście wyników innych badań i całościowego obrazu stanu zdrowia pacjenta.