Czym jest niedokrwistość megaloblastyczna? Przyczyny, objawy oraz leczenie choroby

Niedokrwistość megaloblastyczna jest spowodowana niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego w organizmie, a jej najczęstszymi przyczynami są zaburzenia wchłaniania w jelicie oraz nieprawidłowa dieta.

Niedokrwistość megaloblastyczna objawia się przede wszystkim osłabieniem, bladością skóry, zaburzeniami ze strony układu pokarmowego oraz nerwowego. Szczególnie niebezpieczna może być dla kobiet w ciąży. Leczenie niedokrwistości megaloblastycznej polega głównie na suplementacji witaminy B12 i kwasu foliowego.

Co to jest niedokrwistość megaloblastyczna?

Niedokrwistość, czyli anemia, to dość częsty stan chorobowy, w którym zmniejszeniu ulega liczba czerwonych krwinek (erytrocytów), stężenie hemoglobiny (białka w erytrocycie odpowiedzialnego za przenoszenie tlenu) oraz hematokryt (informujących o tym, jaki procent całej objętości krwi stanowią erytrocyty) w porównaniu z przyjętymi normami. Morfologia krwi obwodowej z rozmazem jest badaniem umożliwiającym rozpoznanie. Ze względu na nasilenie możemy wyróżnić niedokrwistość łagodną (jeśli wartość hemoglobiny wynosi około 10-12 g/dl), umiarkowaną (poniżej 10 g/dl) oraz ciężką (gdy wartości te wynoszą mniej niż 8 g/dl). Najczęstszymi typami niedokrwistości są: anemia z niedoboru żelaza, pokrwotoczna oraz występująca w przebiegu wielu przewlekłych chorób infekcyjnych czy nowotworowych. Do rzadszych rodzajów zaliczamy tzw. niedokrwistości makrocytowe, które charakteryzują się obecnością we krwi zmniejszonej liczby erytrocytów, jednak o większych rozmiarach niż prawidłowe (tzw. makrocytów). Do nich należy anemia „megaloblastyczna”, co oznacza, że krwinki czerwone występujące w krwi chorego, są nie tylko duże, lecz mają także nieprawidłową budowę oraz krótszy czas przeżycia. To wynik zaburzonego procesu syntezy materiału genetycznego (DNA) oraz dojrzewania w szpiku kostnym. Przyczyną powstawania nieprawidłowości tych szlaków jest niedobór w organizmie witaminy B12 (kobalaminy) lub kwasu foliowego. Muszą one być przyjmowane z pożywieniem, gdyż nie jesteśmy w stanie sami ich produkować.

Jakie są przyczyny niedokrwistości megaloblastycznej?

Witamina B12, spożyta wraz z pokarmem, wchłaniana jest w jelicie cienkim, potrzebuje jednak do tego procesu tzw. czynnika wewnętrznego, produkowanego w błonie śluzowej żołądka. Najczęstszymi przyczynami jej niedoboru w organizmie są zaburzenia wchłaniania – głównie choroba Addisona-Biermera (spowodowana obecnością autoprzeciwciał atakujących komórki produkujące czynnik wewnętrzny), a także stan po usunięciu żołądka czy jelita cienkiego, po operacjach bariatrycznych, zapalenia zanikowe błony śluzowej przewodu pokarmowego. Niedobór witaminy B12 występować może także u osób będących dłuższy czas na diecie wegańskiej i wegetariańskiej, gdyż głównym źródłem tego związku w pożywieniu jest mięso i mleko. Z kolei niedobór kwasu foliowego wynika przede wszystkim z jego niedostatecznej podaży w diecie – znajduje się on w świeżych, zielonych warzywach liściastych oraz w owocach cytrusowych. Niedobór występować może także w chorobach jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, stan po resekcji) powodujących zaburzenia wchłaniania kwasu foliowego, w marskości wątroby, w alkoholizmie, podczas dializ, po stosowaniu niektórych leków (metotreksat). Szczególnie narażone na niedobór tego związku są kobiety w ciąży, u których konieczna jest jego suplementacja, aby uniknąć powstania wrodzonych wad układu nerwowego u dziecka.

Jakie są objawy niedokrwistości megaloblastycznej?

Objawy typowe dla wszystkich rodzajów niedokrwistości to: osłabienie, upośledzenie koncentracji, bóle i zawroty głowy, szybka akcja serca oraz bladość skóry i błon śluzowych. Zwykle obecne są także zaburzenia ze strony układu pokarmowego – utrata czucia smaku, chudnięcie, biegunki lub zaparcia, nudności oraz pieczenie powiększonego języka. W niedoborze witaminy B12 pojawia się także nieznaczne zażółcenie skóry, przedwczesne siwienie włosów oraz problemy neurologiczne, takie jak uczucie mrowienia i drętwienia kończyn, zaburzenia chodu, erekcji, w oddawaniu moczu. Często dołącza się do tego depresja, utrata pamięci czy nawet otępienie. Długotrwały deficyt kwasu foliowego prowadzić może do niepłodności u obu płci.

Na czym polega leczenie anemii megaloblastycznej?

Terapia polega przede wszystkim na leczeniu lub (jeżeli to możliwe) usunięciu choroby podstawowej będącej przyczyną anemii megaloblastycznej. Zaleca się także stosowanie diety bogatej w mięso i jaja (zawierają dużo witaminy B12), w warzywa i owoce (doskonałe źródło kwasu foliowego) oraz abstynencję alkoholową. Dodatkowo, w zależności od rodzaju niedoboru, podaje się witaminę B12 w zastrzykach domięśniowych (często do końca życia) lub kwas foliowy w tabletkach. W ciężkich przypadkach anemii megaloblastycznej, z nasilonymi objawami oraz bardzo niskimi wartościami hemoglobiny, przetacza się koncentrat krwinek czerwonych, jest to jednak działanie objawowe i przynosi krótkotrwałe polepszenie stanu chorego.