Dżuma – przyczyny, objawy, leczenie

Dżuma, nazywana czarną śmiercią lub zarazą morową, w czasach średniowiecznych na ogromną skalę obecna była w Europie. Współcześnie jej ogniska nadal zagrażają życiu i zdrowiu ludzi w części krajów w Azji, Afryce i Ameryce. Co to za choroba? Co ją wywołuje? Jakie są objawy dżumy? Czy można ją leczyć? Czy trzeba się szczepić przeciwko dżumie?

Co to jest dżuma?

Dżuma (czarna śmierć, zaraza morowa) to choroba zakaźna i ma bardzo ostry przebieg. Wywoływana jest przez bakterie Yersinia pestis, czyli pałeczki dżumy.

Przyczyny wystąpienia dżumy

Dżumę na człowieka przenoszą pchły, które żyły lub miały kontakt z małymi gryzoniami, takimi jak np. szczury, myszy, dzikie króliki, wiewiórki. W ten sposób można się zarazić postacią dymeniczną i posocznicową dżumy. Natomiast istnieje możliwość złapania bakterii drogą kropelkową i jest to wówczas postać płucna choroby.

Rozpoznanie dżumy

Kiedy już bakterie dostaną się do organizmu, w pierwszej kolejności atakują węzły chłonne, by później wraz z krwią roznieść się po całym ciele. Czas trwania inkubacji pałeczek dżumy w organizmie waha się od 2 do nawet 10 dni.

Objawy dżumy

Dżuma może się objawiać pod trzema postaciami:

• postać dymienicza — pierwsze objawy to bardzo wysoka gorączka, senność, towarzyszące jej dreszcze. Dochodzi do zapalenia węzłów chłonnych pachowych i pachwinowych, czyli tzw. dymienicy. W wyniku tego ulegają one samoistnemu pęknięciu. Następnie po kilku dniach zaczynają czernieć palce i nos. Wszystkie zachodzące w organizmie szkodliwe zmiany powodują zaburzenia neurologiczne i niewydolność krążenia.
• postać posocznicowa — postać ta może być efektem powikłań po odmianie dymieniczej i płucnej dżumy. Choroba przebiega w tym przypadku bardzo gwałtownie. Śmiertelność w tej postaci dżumy jest bardzo wysoka, do zgonu u nieleczonej osoby może dojść już po 3 dniach.
• postać płucna — zarazki dostają się do organizmu drogą kropelkową i niemal automatycznie powodują stan zapalny. Objawy, które mogą niepokoić to gorączka, suchy, uporczywy kaszel. Po pewnym czasie chory zaczyna odkrztuszać płynną wydzielinę, a w ostatniej fazie krew. Kolejnym etapem dżumy pod tą postacią jest niewydolność krążenia i niewydolność oddechowa. Może to prowadzić do śmierci po 5 dniach lub szybciej. Ta postać dżumy bardzo często jest powikłaniem po postaci dymieniczej.

Jak przebiega leczenie dżumy?

Z racji tego, że dżuma jest niebezpieczną chorobą zakaźną, leczona jest obowiązkowo w warunkach szpitalnych. W niektórych przypadkach konieczna jest izolacja chorego, ale nie dotyczy to wszystkich cierpiących na dżumę.  Do walki z nią stosuje się antybiotykoterapię w kroplówce, a leczenie może trwać nawet 3 tygodnie.

Jeśli choroba zostanie rozpoznana szybko i zostaną od razu podjęte konieczne kroki w leczeniu, dżuma przestaje być chorobą śmiertelną. Choć trzeba podkreślić, że śmiertelność w jej przypadku mimo wszystko jest bardzo wysoka.

Czy konieczne jest szczepienie na dżumę?

Jeśli planowana jest podróż w rejony, gdzie mogą istnieć ogniska dżumy, konieczne jest szczepienie. Polega ono na wstrzyknięciu do organizmu człowieka martwych bakterii dżumy. Może ona chronić przed zachorowaniem na postać dymieniczną i posocznicową, ale trzeba pamiętać, że szczepionka nie działa w przypadku postaci płucnej dżumy.

Jak zabezpieczyć się przed dżumą?

Przebywając w regionach, gdzie istnieje ryzyko zachorowania, oprócz zaszczepienia się, należy zachować szczególną ostrożność szczególnie w kontaktach z dzikimi zwierzętami. Dlatego powinno się:

• unikać bezpośredniego kontaktu z dzikimi zwierzętami,
• dbać o higienę osobistą,
• zaopatrzyć się w preparaty, które służą ochronie przed insektami,
• uważać przy karmieniu zwierząt, w szczególności gryzoni.

Dodatkowo w warunkach domowych warto stosować środki zapobiegawcze u psów i kotów pod postacią preparatów chemicznych na pchły. Oprócz tego większą uwagę należy zwracać na składowanie śmieci w gospodarstwach domowych. To właśnie w takich warunkach żyją szczury, które mogą być nosicielami niebezpiecznej bakterii, jaką są pałeczki dżumy.

Epidemia dżumy

Historia mówi o trzech głównych epidemiach dżumy:

• dżuma Justyniana (VI–VII w.), która wybuchła w Cesarstwie Bizantyńskim i przyczyniła się do zgonu ok. 40 proc. mieszkańców Konstantynopola, a następnie przeniosła się dalej w głąb Europy, gdzie zabiła ok. połowy jej populacji,
• druga epidemia dżumy wybuchła w XIV wieku,
• trzeci wybuch epidemii to lata 90. XIX wieku w Chinach, skąd dżuma dotarła do Indii.