Infekcyjne zapalenie wsierdzia – jakie są objawy choroby? Leczenie i profilaktyka

Zapalenie wsierdzia to stan zapalny, który obejmuje struktury znajdujące się wewnątrz serca. Jego przyczyną jest zakażenie bakteryjne lub grzybicze. Początkowe objawy są niecharakterystyczne, co utrudnia postawienie jednoznacznej diagnozy. Powikłania choroby są poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia.

Wsierdzie jest wewnętrzną warstwą serca. Stanowi je błona łącznotkankowa, która pokrywa przedsionki i komory serca, zastawki, a także wyściela wnętrze naczyń krwionośnych. W wyniku zakażenia drobnoustrojami, które rozprzestrzenia się przez krew, może dojść do infekcyjnego zapalenia wsierdzia, najczęściej w obrębie zastawek. Szacuje się, że 15% przypadków choroby stanowią zakażenia szpitalne, dlatego u pacjentów poddawanych inwazyjnym zabiegom stosuje się profilaktyczną antybiotykoterapię.

Co to jest zapalenie wsierdzia?

Infekcyjne zapalenie wsierdzia (IZW) to nabyty stan patologiczny struktur serca, który został wywołany przez zakażenie drobnoustrojami obecnymi we krwi. Stan zapalny może obejmować: zastawki, komory, przedsionki, duże naczynia krwionośne oraz ciała obce znajdujące się w obrębie serca: sztuczne zastawki, elektrody rozrusznika serca i cewniki donaczyniowe. Zapalenie wsierdzia klasyfikuje się ze względu na:

• nawroty choroby: nawrotowe lub przetrwałe,
• lokalizację: wsierdzie ścienne, zastawka (aortalna, trójdzielna, mitralna),
• czynnik etiologiczny: bakterie, grzyby,
• patologię: zajęcie zastawki własnej lub sztucznej.

Przyczyny zapalenia wsierdzia

Przyczyną infekcyjnego zapalenia wsierdzia jest krwiopochodne zakażenie drobnoustrojami. Za ponad 90% przypadków choroby odpowiadają bakterie z rodziny paciorkowców, gronkowców, pneumokoki, enterokoki, dwoinka rzeżączki, a także stanowiące naturalną florę jamy ustnej. Zdecydowanie rzadziej są to infekcje grzybicze (Candida albicans lub Aspergillus). U części chorych niemożliwe jest zidentyfikowanie czynnika, który wywołał zakażenie. Do zakażenia krwi przez drobnoustroje dochodzi w wyniku naruszenia ciągłości skóry i błon śluzowych. Zwykle ma to miejsce podczas wykonywania operacji chirurgicznych w obrębie klatki piersiowej, jamy brzusznej, układu moczowego. Duże ryzyko infekcji istnieje podczas zabiegów stomatologicznych w obrębie dziąseł i przestrzeni okołozębowej. Do zajęcia struktur serca przez patogeny dochodzi w momencie ich uszkodzenia, dlatego na wystąpienie bakteryjnego zapalenia wsierdzia narażone są w szczególności osoby, które:

• przebyły chorobę reumatyczną,
• mają wrodzone lub nabyte wady serca i zastawek,
• chorują na kardiomiopatię przerostową,
• przebyły zabieg wymiany zastawki,
• mają wszczepiony kardiowerter-defibrylator lub elektrody stymulatora serca,
• mają cewniki w żyłach centralnych.

Do innych czynników ryzyka zalicza się: obniżenie odporności, podeszły wiek, choroby nowotworowe, nieprawidłową higienę jamy ustnej, a także dożylne zażywanie narkotyków. Zapalenie wsierdzia u dzieci powstaje najczęściej w przypadku ubytku w przegrodzie międzykomorowej, siniczych wad serca (tetralogia Fallota, wady związane z dużymi naczyniami krwionośnymi).

Objawy zapalenia wsierdzia

Pierwsze objawy infekcyjnego zapalenia wsierdzia wiążą się z ogólnoustrojowym zakażeniem organizmu. Nie są one więc charakterystyczne dla tej wady, co może opóźnić jej rozpoznanie. Zalicza się do nich:

• ogólne osłabienie,
• podwyższoną temperaturę ciała,
• dreszcze i nadmierne pocenie się,
• bóle mięśni i stawów,
• ból głowy,
• brak apetytu, utratę masy ciała,
• ból w klatce piersiowej,
• ból pleców,
• nudności i wymioty.

Wraz z rozwojem choroby pojawiają się inne objawy, które mogą wskazywać na bakteryjne zapalenie wsierdzia. Zależą one od części serca, która jest objęta procesem patologicznym:

• lewa strona serca – objawy zatorowości (szybkie męczenie się, nietolerancja wysiłku, wybroczyny na skórze),
• prawa strona serca – duszność, kaszel, niekiedy także krwioplucie.

Leczenie zapalenia wsierdzia

Leczenie zapalenia wsierdzia prowadzone jest w warunkach szpitalnych. Polega na dożylnym stosowaniu antybiotyków, zwykle przez 4–6 tygodni. Lek dobiera się na podstawie wykonanego posiewu krwi i antybiogramu. Ponadto włącza się profilaktykę przeciwgrzybiczą, która trwa minimum 2 tygodnie. Jeżeli choroba nie reaguje na terapię lub uszkodzenia są zbyt duże, konieczne jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Rokowania w zapaleniu wsierdzia zależą od czynnika, który wywołał zakażenie, stanu ogólnego chorego, jego wieku, a także czasu, jaki upłynął od zakażenia do postawienia diagnozy i wdrożenia leczenia. Szansa na przeżycie 10 lat wynosi ponad 60%. Nieleczona choroba prowadzi do śmierci. Do najczęstszych powikłań zapalenia wsierdzia zalicza się:

• zapalenie mięśnia sercowego,
• uszkodzenie zastawek serca,
• niewydolność serca,
• zaburzenia rytmu serca,
• zatory obwodowe.

Profilaktykę zapalenia wsierdzia stosuje się u pacjentów z grupy ryzyka przed zabiegami chirurgicznymi i stomatologicznymi. Polega ona na podaniu antybiotyku.