Przejdź do treści

Kaszel – przyczyny i sposoby leczenia suchego oraz mokrego kaszlu

Kaszląca kobieta
Jak leczyć kaszel? Fot. iStock
Podoba Ci
się ten artykuł?
Udostępnij bliskim

Kaszel to, obok kataru i gorączki, jeden z najczęstszych objawów infekcji. Z pozoru niewinny, rzadko skłania nas do wizyty u lekarza, jednak czasami okazuje się symptomem poważnej choroby. Dowiedz się, co może być przyczyną suchego i mokrego kaszlu oraz jak rozróżnić niegroźną sytuację od tej wymagającej konsultacji. Poznaj także skuteczne domowe sposoby na kaszel.

Rodzaje kaszlu

Każdy z nas zapewne z doświadczenia wie, czym jest kaszel. Z medycznego punktu widzenia jest to reakcja obronna organizmu pozwalająca na oczyszczenie dróg oddechowych z wydzieliny lub ciał obcych.

Kaszel może być ostry (trwający krócej niż 3 tygodnie), podostry (trwający od 3 do 8 tygodni) oraz przewlekły (trwający powyżej 8 tygodni). Możemy go również sklasyfikować ze względu na charakter, na kaszel suchy i produktywny. Kaszel suchy występuje najczęściej w przebiegu takich chorób, jak: astma, niewydolność serca, choroby śródmiąższowe płuc czy zakażenia wirusowe. Ten typ kaszlu pojawia się również u osób przyjmujących inhibitory konwertazy angiotensyny, czyli leki stosowane np. w terapii chorób układu krążenia. Drugim rodzajem jest kaszel produktywny (nazywany potocznie mokrym), który przebiega z odkrztuszaniem wydzieliny.

Co może być przyczyną kaszlu?

Kaszel o charakterze ostrym lub podostrym wywołany może być przez:

  • infekcje górnego odcinka układu oddechowego – gardła, tchawicy, zatok, np. przeziębienie, grypę, zapalenie zatok, zapalenie krtani (temu ostatniemu towarzyszy tzw. kaszel krtaniowy – suchy kaszel, trudny do opanowania, ze względu na charakterystykę nazywany inaczej „kaszlem szczekającym”),
  • infekcje dolnej części układu oddechowego – przede wszystkim płuc, m.in. ostre zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc,
  • atak schorzenia o charakterze przewlekłym, np. astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), przewlekłego zapalenia oskrzeli,
  • obecność ciała obcego w drogach oddechowych,
  • narażenie na czynniki drażniące układ oddechowy, takie jak dymy, pyły.

Do częstych przyczyn kaszlu przewlekłego zaliczamy natomiast:

  • palenie papierosów – powodujące tzw. kaszel palacza (uporczywy kaszel, towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny i chrypka, mogą występować duszności i bóle w klatce piersiowej; kaszel palacza bywa objawem POChP),
  • refluks żołądkowo-przełykowy,
  • alergie,
  • astmę,
  • przewlekłe zapalenie oskrzeli,
  • rozstrzenie oskrzeli – stan, w którym oskrzela i ich rozgałęzienia są patologicznie rozszerzone,
  • niektóre leki, np. inhibitory konwertazy angiotensyny (inhibitory ACE).

Rzadziej przewlekły kaszel jest skutkiem groźnej choroby, takiej jak rak płuc, niewydolność serca, gruźlica. Zakrzepica (zatorowość płucna) także może dawać objawy w postaci kaszlu, zwykle suchego, któremu towarzyszy duszność i ból w klatce piersiowej.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Oto sytuacje, w których kaszel powinien wzmóc naszą czujność i skłonić do zasięgnięcia porady lekarza.

  1. Nietypowa wydzielina towarzysząca kaszlowi

W przypadku kaszlu produktywnego (mokrego) rodzaj plwociny może być dla nas wartościową wskazówką. Wydzielina ropna (zazwyczaj żółta lub zielona) świadczy o zakażeniu bakteryjnym i może pojawić się w przebiegu zapalenia zatok przynosowych, zapaleniu oskrzeli lub płuc. Uwagę powinna zwrócić także plwocina o nieprzyjemnym zapachu, która pojawia się zwykle w przebiegu zakażenia bakteriami beztlenowymi. W obu przypadkach z pewnością powinniśmy udać się do lekarza, by przeprowadził diagnostykę. Gęsta, lepka, śluzowa wydzielina występuje w przewlekłym zapaleniu oskrzeli, przeźroczysta może towarzyszyć kaszlowi w astmie. Może się zdarzyć, że w plwocinie widoczne będą grudki, cząsteczki pokarmu lub krew. W każdej z wymienionych sytuacji powinniśmy skonsultować się z lekarzem.

  1. Dodatkowe objawy kaszlu

Kaszel jest częstym objawem występującym w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych, dlatego jego obecność w towarzystwie kataru, gorączki i bólu gardła nikogo nie dziwi. Jeżeli po kilku dniach objawy nie ustępują, warto umówić się na wizytę u lekarza – być może istnieje potrzeba, by włączyć np. antybiotyki.

Innym typem objawów towarzyszących kaszlowi, które powinny wzbudzić czujność, są nudności, wymioty, zgaga i tzw. odbijanie. Mogą one świadczyć o problemach z układem pokarmowym, np. o refluksie żołądkowo-przełykowym.

Utrzymująca się przez dłuższy czas obecność kaszlu i chrypki może być np. objawem guza w obrębie krtani lub płuc. Nie należy ignorować również pojawiających się dodatkowo objawów duszności i utrudnionego oddychania. We wszystkich przypadkach należy udać się do lekarza.

  1. Kaszel u dziecka lub osoby starszej

Dzieci, osoby starsze, a także osoby chorujące przewlekle, powinny udać się do lekarza nawet przy niewielkich objawach. Wymienione grupy osób są bardziej narażone na powikłania związane z zakażeniami, a także ciężej przechodzą z pozoru łagodne choroby.

Wizyty u lekarza nie należy odkładać na później, jeżeli kaszel pojawia się u noworodka lub niemowlęcia, objawy pojawiają się nagle i nie ustają w trakcie snu. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na kaszel przedłużający się po przebytej infekcji, a także występujący po kontakcie z czynnikami, które mogą alergizować. Przedłużająca się gorączka i wzmożona potliwość również wymagają konsultacji, ponieważ dzieci i osoby starsze są bardziej narażone na odwodnienie. Szczególnie u małych dzieci należy pamiętać o tym, by wykluczyć obecność ciał obcych (jedzenie, fragmenty zabawek) w drogach oddechowych. Nagły, duszący kaszel u małego dziecka może być objawem zakrztuszenia i wymaga pilnej interwencji.

  1. Kaszel utrzymuje się przez dłuższy czas

Zdarza się, że oprócz kaszlu nie ma żadnych innych objawów. Co zrobić w takiej sytuacji? Jeżeli jest to niewielki kaszel, który pojawił się niedawno i nie powoduje większego dyskomfortu, można poczekać z wizytą. Jak już wspominaliśmy, kaszel to reakcja obronna organizmu, dzięki której pozbywa się on wydzieliny lub ciał obcych, a mówiąc ogólniej – pozbywa się czynników drażniących śluzówkę. Do takich czynników możemy zaliczyć np. dym papierosowy, środki czystości czy smog. Nie powinno dziwić, jeżeli kaszel wystąpi u osoby palącej lub mieszkańca dużego miasta z wysokim zanieczyszczeniem powietrza.

Jeśli kaszel będzie się pojawiał przez kilkanaście dni lub kilka tygodni, powinien wzbudzić czujność. Przyczyna takiego kaszlu może być dość błaha, ale może również świadczyć o poważnej chorobie, dlatego przedłużający się kaszel (nawet bez objawów towarzyszących) powinien skłonić do wizyty w gabinecie lekarskim.

Leczenie kaszlu

W większości przypadków krótkotrwały kaszel jest efektem infekcji wirusowej, która nie wymaga leczenia farmakologicznego. W takim przypadku zalecane są odpoczynek i picie dużej ilości płynów. W przypadku odczuwania bólu lub pojawienia się wysokiej gorączki zastosować można leki zawierające paracetamol lub ibuprofen.

W części przypadków przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki i określenie przyczyny kaszlu jest jedyną drogą do wyboru adekwatnego sposobu pozwalającego wyeliminować dolegliwość. Lekarz, na podstawie rodzaju kaszlu (kaszel suchy czy mokry, krótko- czy długotrwały), objawów towarzyszących oraz ewentualnie dodatkowych badań może postawić rozpoznanie, które pozwoli nie tylko leczyć symptomy choroby, ale także wyeliminować jej źródło.

W zależności od przyczyny zastosowanie znajdują różne środki, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów. Preparaty farmaceutyczne stosowane do leczenia kaszlu w poszczególnych jednostkach chorobowych to m.in.:

  • środki antyhistaminowe, kortykosteroidy – stosowane np. w przypadku alergii,
  • inhalatory zawierające kortykosteroidy i substancje rozszerzające oskrzela pomagające chorym na astmę,
  • antybiotyki – wykorzystywane w leczeniu infekcji bakteryjnych,
  • inhibitory pompy protonowej – stosowane w leczeniu refluksu żołądkowo-przełykowego.

W przypadku, gdy leczenie bezpośredniej przyczyny kaszlu nie jest możliwe, stosuje się czasami leki przeciwkaszlowe, które eliminują objawy.

Syrop na kaszel oparty na substancjach czynnych o działaniu wykrztuśnym często okazuje się pomocny w łagodzeniu objawów silnego kaszlu z gęstą i lepką wydzieliną. Dostępne bez recepty środki w tej postaci często zawierają substancje ziołowe, takie jak np. tymianek. Syrop na suchy kaszel może w składzie mieć np. prawoślaz lub pędy sosny.

Domowe sposoby na kaszel

Domowe sposoby na kaszel w wielu przypadkach skutecznie pomagają w łagodzeniu dolegliwości. Oto kilka z nich:

  • pij dużo płynów – powoduje to rozrzedzenie wydzieliny, dzięki czemu jej wykrztuszanie staje się łatwiejsze,
  • zadbaj o nawilżenie powietrza – możesz zastosować w tym celu specjalne nawilżacze lub wziąć gorący prysznic i spędzić trochę czasu w zaparowanej łazience,
  • zastosuj inhalacje na kaszel,
  • wykorzystaj miód – powszechnie stosowany domowy sposób łagodzący objawy kaszlu; w jednym z badań stwierdzono, że podanie 2 łyżeczek miodu było równie skuteczne w redukowaniu kaszlu spowodowanego infekcją dróg oddechowych, co popularny lek przeciwkaszlowy (na kaszel u dziecka do 1 r.ż. nie powinno się stosować tej metody ze względu na występujące u niemowląt ryzyko zatrucia bakterią wywołującą botulizm),
  • ssij twarde cukierki – może to pomóc w łagodzeniu suchego kaszlu.

Zobacz także

Kaszel u dziecka

Kaszel u dziecka może mieć podobne przyczyny co ten występujący u dorosłych. Najczęściej spowodowany jest:

  • infekcjami,
  • obecnością ciała obcego w drogach oddechowych,
  • astmą.

Suchy kaszel u dziecka może być wywołany także przez krztusiec – chorobę bakteryjną objawiającą się silnym, napadowym i długotrwałym kaszlem z towarzyszącą dusznością i świstem wdechowym. Jest to choroba groźna szczególnie dla noworodków i niemowląt. Powszechne zastosowanie szczepień ochronnych poskutkowało znaczącym zmniejszeniem częstości występowania krztuśca, jednak mimo tego każdego roku w Polsce odnotowuje się kilka tysięcy przypadków tego schorzenia.

Kaszel u dziecka powinien skłonić do szybkiego skonsultowania się z lekarzem, jeśli:

  • kaszel jest duszący, towarzyszą mu trudności w oddychaniu, dziecko oddycha bardzo szybko lub głośno,
  • kaszel występuje u niemowlęcia poniżej 4 miesiąca życia,
  • pojawia się po zachłyśnięciu (nawet po kilku dniach, tygodniach),
  • wykrztuszana jest krew lub wydzielina o zielonej lub żółtej barwie,
  • dziecko ma gorączkę i zachowuje się w nietypowy sposób,
  • silny kaszel prowadzi do wymiotów,
  • kaszel u dziecka trwa powyżej 2 tygodni, a dolegliwości nie ulegają zmniejszeniu.

Do leczenia kaszlu u dziecka wywołanego infekcjami można wykorzystać opisane wyżej domowe sposoby. Popularnym sposobem łagodzenia suchego kaszlu jest także zastosowanie syropu na kaszel dla dzieci. W przypadku innych niż infekcje zmian leżących u źródła problemu lekarz dobierze metodę leczenia w zależności od przyczyny. Kaszel u niemowlaka i dziecka do 6 r. ż. nie powinien być leczony środkami dostępnymi bez recepty.

Kaszel w ciąży

Wywołujące kaszel infekcje, takie jak przeziębienie czy grypa zazwyczaj nie stanowią zagrożenia zdrowia dla kobiety w ciąży ani jej dziecka. W leczeniu kaszlu w czasie ciąży należy jednak zachować ostrożność, ponieważ nie wszystkie środki farmaceutyczne stosowane do łagodzenia objawów są bezpieczne. Warto w związku z tym skonsultować się lekarzem przez zastosowaniem jakichkolwiek leków na kaszel. Wizyta u specjalisty jest zalecana, jeśli kaszel w ciąży powoduje brak apetytu, trudności ze snem lub trwa kilka dni i nie ulega poprawie. Gorączka (około 39 stopni C), duszący kaszel i ból w klatce piersiowej również stanowią wskazania do zasięgnięcia porady lekarskiej.

Powyższy artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji lekarskiej.

 

Bibliografia

  1. National Health Service (2017) Cough.
  2. Mayo Clinic (2019) Chronic cough.
  3. Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J. (red.) (2012) Fitoterapia i leki roślinne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
  4. UpToDate (2020) Patient education: Cough in children (The Basics).
i
Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

Podoba Ci się ten artykuł?

Tak
Nie

Powiązane tematy:

Zainteresują cię również:

Przeziębienie, a może coś więcej? Jak rozpoznać czy to nie grypa? / AdobeStock

Przeziębienie, a może coś więcej? Jak rozpoznać czy to nie grypa?

Niebezpieczne powikłania pogrypowe. Jak się przed nimi chronić?

Kobieta trzyma w ręku herbatę nad stołem, na którym leżą czasopisma

Małgorzata Ponikowska: epidemia jest świetną okazją, by wreszcie skończyć z „prezenteizmem”, czyli chodzeniem do pracy będąc chorym i zarażaniem innych współpracowników

katar

Co na katar u niemowlaka? Kiedy należy udać się do lekarza?

Kobieta po 30. z aparatem ortodontycznym na zębach /fot. Adobe Stock

Aparat ortodontyczny w wieku 30+? Ekspertka: „Kompleksowe leczenie u osób dorosłych bywa skomplikowane. Ale warto”

Obrzęk limfatyczny – przyczyny i leczenie zastojów limfy

Zapalenie mózgu – czy może być zabójcze?

Na zdjęciu Ewa Złotkowska, polska gwiazda dubbingu- HelloZdrowie

„Łatwo się nie poddaję”. Ewa Złotowska przeszła operację mózgu

dr hab. Wojciech Kukwa z Kliniki Otorynolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Sen dusiciel. O podstępnym bezdechu sennym rozmawiamy z drem Wojciechem Kukwą

Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków wydała ostrzeżenie przed kupowaniem preparatów złożonych / na zdjęciu dziewczyna wbija strzykawkę z insuliną w brzuch

FDA ostrzega przed tymi lekami na cukrzycę. „Działanie na organizm jest nieprzewidywalne”

Pamela Kozioł, prezeska fundacji Niezdiagnozowani

Za młodzi na choroby. Bo przekleństwo ageizmu dotyczy nie tylko osób starych

Kamienie migdałkowe – domowe sposoby, leczenie, objawy

Badanie krwi u kobiety z zespołem mielodysplatycznym

Zespół mielodysplastyczny a ostra białaczka – objawy choroby

kobieta z bolącymi plecami

Czym jest spondyloartropatia zapalna i jak ją leczyć?

Robert Stockinger poddał się zabiegowi wycięcia zmiany skórnej - zdjęciu dziennikarz pozuje w czarnej bomberce i krawacie

Robert Stockinger poszedł zbadać znamiona na ciele i trafił na oddział onkologiczny. „Nie dopuszczam złych myśli”

Zapalenie nerwu trójdzielnego – problem zaburzający funkcjonowanie

Czym jest endometrioza? Objawy i leczenie endometriozy

Mikcja – fizjologia a patologia. Jakie objawy świadczą o chorobie?

Ból kolana przy chodzeniu – co oznacza? Jak go wyleczyć?

Maria Janczewska

Maria Janczewska przeszła operację, na którą czekała 10 lat. „Byłam lekceważona przez lekarzy”

Pacjenci z infekcją grzybiczą po operacjach plastycznych w Meksyku. Na zdjęciu dwie karetki jadące do szpitala

Setki zakażeń grzybami po operacjach plastycznych. Dwie osoby zmarły, 400 pacjentów jest monitorowanych

Splot słoneczny – co to jest? Budowa, funkcje, ból

Kamienie żółciowe – skąd się biorą? Jak wpływają na twój organizm?

Katarzyna Paciorek przeszła udar w wieku 25 lat - na zdjęciu pozuje w słuchawkach

25-letnia streamerka Kasix przeszła udar. W trakcie relacji na żywo informowała o pogarszającym się samopoczuciu