Jak powstaje hipernatremia? Przyczyny, objawy i leczenie choroby

Hipernatremią określa się stan nadmiaru sodu w organizmie, który powoduje wiele schorzeń, w tym nadciśnienie i zaburzenia pracy serca. Nieleczona poważnie zagraża zdrowiu, a nawet życiu. O nieprawidłowym działaniu gospodarki sodowej organizmu mówimy, kiedy stężenie pierwiastka we krwi przekracza 145 mmol/l.

Sód jest jednym z najważniejszych pierwiastków występujących w organizmie. Razem z chlorem i potasem dba o równowagę wodno-elektrolitową i kwasowo-zasadową organizmu. Chroni przed odwodnieniem, reguluje ciśnienie krwi i wspomaga pracę serca. Wpływa na zachowanie prawidłowych objętości płynu międzykomórkowego i osmolalność osocza. Odgrywa ogromną rolę w przekaźnictwie impulsów nerwowych i wspomaga pracę enzymów organów wewnętrznych.

Hipernatremia – przyczyny choroby

Sód jest niezbędny do życia i zachowania prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nawet najmniejsze odchylenia od przyjętej normy i pojawienie się hipernatremii skutkują pogorszeniem się zdrowia, mogą nawet zagrażać życiu.

Rozwojowi hipernatremii sprzyja wiele czynników. Nadmiar sodu towarzyszy chorującym na cukrzycę, nadczynność tarczycy i osobom mającym przewlekłe problemy z pęcherzem. Stan ten jest również wynikiem utrzymującej się ostrej biegunki i wymiotów, w których wyniku organizm pozbywa się w nadmiarze czystej wody. Jednak najczęstszą przyczyną zbyt dużego stężenia sodu w organizmie jest dieta. Bogata w produkty przetworzone z dużą zawartością glutaminianu sodu, w połączeniu ze znikomym nawadnianiem organizmu, może bezpośrednio prowadzić do rozwoju hipernatremii. Sprzyjają temu pokarmy nasycone jonami sodu – mrożone dania, chipsy, produkty typu fast food, wędliny, wędzone ryby, żółte sery, zupy i sosy w proszku.

Hipernatremia – objawy schorzenia

Nadmiar sodu w organizmie określany terminem hipernatremii ma miejsce, kiedy jego stężenie przekroczy 145 mmol/l. Objawy, jakie powoduje, są łatwe do odczytania i przeprowadzenia trafnej diagnozy. Intensywność ich występowania zależy od czasu trwania i poziomu stężenia sodu w organizmie.

Jakie objawy towarzyszą hipernatremii?

• osłabienie i bolesność mięśni,
• senność,
• znużenie i chroniczny brak energii,
• zmęczenie,
• kołatanie serca,
• rozdrażnienie,
• mdłości,
• nadmierna suchość w ustach,
• wzmożone pragnienie,
• bóle głowy,
• wysokie ciśnienie krwi: >145/95 mmHg.

Przebieg hipernatremii

Hipernatremia w zależności od utraty wody i stężenia elektrolitów może przybierać różny przebieg z mniej lub bardziej nasilającymi się objawami. W ostrych stanach oprócz silnych wymiotów i biegunki obserwuje się również utratę wody przez skórę (nadmierna potliwość). Prowadzi to do odwodnienia komórkowego i pozakomórkowego. Łagodniejsze formy hipernatremii mają przebieg na poziomie komórkowym i związane są z nieprawidłową dietą i stopniową utratą wody przez organizm.

Diagnostyka przewiduje rozpoznanie trzech postaci hipernatremii, z których każda charakteryzuje się innym rozpoznaniem:

• hipernatremia hipowolemiczna – ma miejsce, kiedy dochodzi do znacznego spadku wody w stosunku do sodu, którego stężenie z kolei wzrasta; towarzyszy ostrym chorobom nerek,
• hipernatremia normowolemiczna – łagodna postać, która polega na ubytku wody bez ubytku sodu; towarzyszy złej diecie, chorobom nerek i pęcherza, moczówce prostej i polekowej,
• hipernatremia hiperwolemiczna – dochodzi do niej w wyniku przewodnienia organizmu zarówno wodą, jak i elektrolitami, w tym jonami sodu.

Hipernatremia – leczenie zaburzeń gospodarki sodowej organizmu

Nieleczona hipernatremia prowadzi do odkładania się kamieni w nerkach i sprzyja powstawaniu chorób układu moczowego. Ponadto powoduje szereg komplikacji związanych z pojawieniem się chorób układu krążenia. Zbyt wysokie stężenie jonów sodu w żołądku sprzyja powstawaniu wrzodów żołądka i niszczy jego wewnętrzne ściany, co z kolei może przyczyniać się do rozwoju raka żołądka.

Leczenie hipernatremii polega na uzupełnieniu płynów z małą zawartością sodu. Płyny muszą być podawane w regularnych i stałych odstępach czasu i nie powinny przekraczać jednorazowo 0,5 l. W cięższych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie środków farmakologicznych, które pomogą w usunięciu nadmiaru sodu z organizmu. Istotną rolę w procesie leczenia ma właściwa dieta niskosodowa, która w naturalny sposób obniża ciśnienie krwi. Powinna być ułożona w porozumieniu z lekarzem, który wskaże, jakich produktów chory powinien szczególnie unikać. Warto zwrócić się o pomoc do dietetyka, który doradzi, jak przygotowywać zbilansowane i energetyczne posiłki pozbawione nadmiaru soli.

Według Światowej Organizacji Zdrowia dzienna, bezpieczna dawka soli nie powinna przekraczać 5 g (płaska łyżeczka). Ilość ta zawiera sól w stanie sypkim, jak i porcje dodawane do żywności gotowej czy podczas przyrządzania posiłków.