Jak rozpoznać porażenie nerwu twarzowego? Poznaj jego pierwsze charakterystyczne objawy

Nerw twarzowy to siódmy nerw czaszkowy. Częstym schorzeniem jest jego porażenie objawiające się połowiczymi zaburzeniami ruchomości mięśni twarzy. Przyczyn porażenia nerwu twarzowego jest bardzo dużo. Różne jest także nasilenie obserwowanych objawów. Najważniejsze jest szybkie wdrożenie leczenia.

Nerw twarzowy wchodzi w skład obwodowego układu nerwowego. W jego strukturze znajdują się włókna ruchowe (jest ich najwięcej), czuciowe i przywspółczulne. W związku z tym nazywamy go nerwem mieszanym. Funkcjami nerwu twarzowego, w zależności od rodzaju włókien, jest czucie smaku z przednich ⅔ powierzchni języka, odpowiadanie za czynność ruchową mięśni mimicznych, regulowanie wydzielania łez czy śliny. Jednym z najczęstszych zaburzeń w funkcjonowaniu jest porażenie nerwu twarzowego. Prowadzi ono do zaburzeń wszystkich podstawowych czynności, którymi zawiaduje nerw. Istnieje bardzo wiele przyczyn porażenia nerwu twarzowego, jednakże czasami nie udaje się ich znaleźć – porażenie nazywamy wówczas idiopatycznym. Wystąpienie objawów porażenia nerwu twarzowego zawsze wymaga konsultacji z lekarzem.

Porażenie nerwu twarzowego – przyczyny

Istnieje bardzo wiele przyczyn porażenia nerwu twarzowego. Może być wrodzone (np. związane z różnymi wadami genetycznymi lub porodem kleszczowym), jednakże znacznie częściej mamy do czynienia z porażeniem nabytym. Wyróżniamy także centralne porażenie nerwu twarzowego, zwane również ośrodkowym porażeniem nerwu twarzowego, kiedy uszkodzeniu ulega część nerwu przebiegająca w obrębie mózgowia. Jeżeli uszkodzeniu ulega nerw w pozamózgowym przebiegu, mówimy o obwodowym porażeniu nerwu twarzowego, której jest znacznie częstsze.

Do porażenia nerwu twarzowego dochodzi wskutek jego ucisku lub mechanicznego uszkodzenia. Może to mieć miejsce w przypadku wylewu krwi do tkanki mózgowej, stwardnienia rozsianego, nowotworów (zwłaszcza zlokalizowanych w okolicy kąta mostowo-móżdżkowego) oraz urazów czaszkowo-mózgowych (zwłaszcza przebiegających z poprzecznym złamaniem kości skroniowej). Przyczyną porażenia nerwu twarzowego mogą być także ostre i przewlekłe zapalenie ucha, półpasiec czy borelioza. Ze względu na to, że nerw twarzowy przebiega przez struktury ślinianki przyusznej, do jego porażenia może dochodzić przy zmianach zapalnych i nowotworach gruczołu ślinowego. Czasami przyczyną mogą być też choroby autoimmunologiczne takie jak sarkoidoza czy zespół Guillaina-Barrego.

Mimo mnogości przyczyn, najczęściej zdarza się, że porażenie ma charakter idiopatyczny i nie udaje się wykryć jego przyczyny.

Porażenie nerwu twarzowego – objawy

Objawy dotyczą wszystkich składowych włókien wchodzących w skład nerwu twarzowego. Ze względów ruchowych dochodzi do opadania kącika ust, co uniemożliwia gwizdanie i szczerzenie zębów. Jest to również przyczyną gromadzenia się pokarmu między dziąsłami i policzkiem, utrudnia to także picie. Kolejnym objawem jest niedomykalność powiek oka, co jest przyczyną suchości oka i nawracających stanów zapalnych struktur oka i oczodołu. Dochodzi również do zaburzeń czucia głębokiego obszaru połowy twarzy. Nieprawidłowe jest także wydzielanie łez i czucie smaku na języku.

Dolegliwości mogą być stałe lub mieć charakter przejściowy i ustępować po leczeniu, jednakże przy porażeniu nerwu twarzowego, jak długo trwa zespół dolegliwości, nikt nie jest w stanie dokładnie określić i przewidzieć.

Leczenie porażenia nerwu twarzowego

Przy idiopatycznym porażeniu nerwu twarzowego leczenie sterydami stanowi podstawę terapii. Długość jej trwania oraz dawkę sterydu ustala się indywidualnie, biorąc pod uwagę inne schorzenia chorego oraz stopień uszkodzenia nerwu twarzowego i nasilenia objawów. Dodatkowo stosowane są preparaty witamin z grupy B, które wspomagają regenerację nerwową. Dobór terapii uzupełniającej zależy w dużej mierze od podstawowej przyczyny dolegliwości. Tylko terapia ukierunkowana na podstawową przyczynę umożliwi wycofanie się objawów porażenia nerwu twarzowego.

Objawy porażenia nerwu twarzowego wycofują się w różnym czasie. Może to trwać kilka dni, tygodni albo miesięcy. Niestety zdarza się również stałe uszkodzenie nerwu i wówczas jego objawy utrzymują się do końca życia. Ze względu na to, iż może dochodzić do stałych przykurczów mięśni twarzy, przy porażeniu nerwu twarzowego ćwiczenia są ważnym elementem procesu leczniczego. Rehabilitacja i jej zakres powinny być ustalone przez rehabilitanta, następnie ćwiczenia i masaże można wykonywać samodzielnie w domu. Ćwiczenia na porażenie nerwu twarzowego mogą nieznacznie przyspieszać regenerację nerwu, ale przede wszystkim zapobiegają utrwalaniu się nieprawidłowych przykurczów mięśni twarzy. Innym sposobem leczenia porażenia nerwu twarzowego jest leczenie operacyjne.

Porażenie nerwu twarzowego – leczenie operacyjne

Znajduje zastosowanie głównie w sytuacjach, kiedy nerw został trwale uszkodzony, np. przecięty w czasie urazu czaszkowego. Stosowane są wówczas zabiegi transpozycji nerwów, polegające na połączeniu włókien nerwowych z innym nerwem czaszkowym. Wykonywane są ostrzykiwania toksyną botulinową, wszczepianie obciążenia w powieki, aby umożliwić ich domknięcie, przeszczepy mięśniowe.