Jod – właściwości, niedobór i nadmiar, naturalne źródła

Jod jest niezbędnym minerałem powszechnie występującym w owocach morza. Gruczoł tarczowy wykorzystuje go do wytwarzania hormonów tarczycy, które pomagają kontrolować wzrost, naprawiać uszkodzone komórki i wspierać zdrowy metabolizm. Zarówno niedobór jodu, jak i jego nadmiar wpływają negatywnie na zdrowie. W czym jest jod i jakie są objawy niedoboru jodu?

Co to jest jod?

Jod (I) to pierwiastek, który może występować w postaci jednego trwałego izotopu (127) lub izotopów promieniotwórczych (123, 125, 129, 131). Jest mało rozpowszechniony w przyrodzie, w większych ilościach występuje jedynie w solankach i wodzie morskiej.

Właściwości jodu

Warto wiedzieć, jakie funkcje pełni w organizmie jod – właściwości tego pierwiastka wynikają z pośredniego jego udziału w regulowaniu rozwoju i działaniu licznych narządów. Jod to pierwiastek niezbędny w procesie syntezy hormonów tarczycy. Jod wchodzi w skład tyroksyny i trójjodotyroniny – hormonów produkowanych przez tarczycę, regulujących funkcjonowanie wielu układów i przemian metabolicznych.

Jod radioaktywny wykorzystywany jest w medycynie. Izotop jodu 131 wykorzystywany jest m. in. w terapii nadczynności tarczycy. Leczenie tarczycy jodem polega na podaniu pacjentowi doustnie kapsułki zawierającej radioizotop jodu, co umożliwia przechwycenie sporej dawki jodu przez miąższ tarczycy.

Dobowe zapotrzebowanie na jod

Dzienne zapotrzebowanie na jod dla poszczególnych grup wiekowych przedstawia się następująco:

• dzieci do 5 r. ż. – 90 mikrogramów
• dzieci w wieku 6 – 12 lat – 120 mikrogramów
• dzieci powyżej 12 r. ż. i dorośli – 150 mikrogramów
• kobiety w ciąży i karmiące piersią – 250 mikrogramów

Zwiększone zapotrzebowanie na jod

Zwiększone zapotrzebowanie na jod mogą wykazywać osoby mieszkające z dala od terenów morskich oraz stosujące dietę z niską  konsumpcją ryb i innych produktów morskich, ale także jodowanej soli. Zapotrzebowanie na jod może zwiększać wysokie spożycie  warzyw kapustnych, zawierających glukozynolany – związków obniżających poziom jodu w organizmie.

Naturalne źródła jodu

W celu uzupełnienia puli jodu w organizmie, warto udać się nad morze i pooddychać jodowanym powietrzem. Kiedy jest najwięcej jodu nad morzem? W okresie jesieni i zimy. Ale jod nad morzem to nie jedyne źródło jodu. Co zawiera jod? Najbogatsze źródła jodu w diecie to:

• ryby morskie
• owoce morza i algi
• jodowana sól
• woda z jodem
• nabiał.

Co wypłukuje jod? Dietetyczne źródła jodu nie powinny być spożywane ze źródłami chloru i sodu, gdyż te pierwiastki nasilają utratę jodu w organizmu. Wchłanianie jodu z diety mogą także hamować goitrogeny, czyli związki występujące m. in. w jarmużu, kalafiorze, brukselce, kapuście czy soi.

Jod w tabletkach – suplementacja jodem

Osoby narażone na niedobór jodu, w tym kobiety w ciąży, mogą uzupełnić codzienną dietę stosując suplementy zawierające jod. Suplementacja jodu możliwa jest na drodze zażywania tabletek zawierających jod, a także płynu Lugola.

Jod w ciąży

Jod to pierwiastek o istotnym znaczeniu dla rozwijającego się płodu. Kobiety w ciąży powinny zatem szczególnie zadbać o optymalną podaż jodu. Pierwiastek ten odpowiada za utrzymanie prawidłowego funkcjonowania tarczycy matki, a także do zapewnienia produkcji hormonów przez tarczycę płodu.

Niedobór jodu w ciąży może prowadzić do większego ryzyka poronień, wystąpienia wad rozwojowych płodu, śmiertelności okołoporodowej oraz kretynizmu. Dlatego kobietom w ciąży zalecana jest suplementacja jodem w tabletkach.

Niedobór jodu w organizmie

Gdy pojawia się niedobór jodu, objawy wynikają przede wszystkim ze zbyt niskiej syntezy hormonów tarczycy. Może pojawić się:

• chroniczne zmęczenie
• suchość skóry i wypadanie włosów
• przybieranie na wadze
• nadwrażliwość na niską temperaturę
• rozrost tarczycy
• bezsenność
• zaburzenia psychiczne
• zwiększone ryzyko rozwoju raka piersi.

Niedobór jodu u dzieci może sprzyjać upośledzeniu rozwoju somatycznego i umysłowego.

Nadmiar jodu w organizmie

Przy podawaniu preparatów związków jodu możliwe jest przedawkowanie jodu. Pojawiają się wówczas takie objawy jak bóle głowy, hiperaktywność, nasilenie trądziku, wysypki, metaliczny posmak w ustach, zapalenie ślinianek.

Bibliografia:

Gietka – Czernel M., Profilaktyka niedoboru jodu; Postępy Nauk Medycznych, nr 12, 2005