Leiszmanioza – jakie są objawy i jak przebiega leczenie tej tropikalnej choroby?

Leiszmanioza należy do grupy chorób tropikalnych. Wywołują ją pierwotniaki z rodzaju Leishmania. Choroba może mieć postać skórną, śluzówkowo-skórną i narządową (w zależności od czynnika etiologicznego). Postać narządowa ma najcięższy przebieg i stanowi zagrożenie dla życia. Objawy zależą od postaci choroby. Są wskazaniem do natychmiastowej konsultacji lekarskiej.

Leiszmanioza jest chorobą tropikalną. Występuje w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym (Bliski Wschód, Azja Środkowa i Wschodnia, Ameryka Środkowa). Niekiedy spotykana jest także w Europie, zwłaszcza w krajach basenu Morza Śródziemnego (Turcja, Hiszpania, Portugalia, Grecja). W Polsce pojawia się niezwykle rzadko jako choroba zawleczona z krajów endemicznych. Czynnikiem etiologicznym są pierwotniaki z rodzaju Leishmania. W zależności od konkretnego czynnika etiologicznego choroba może przybierać postaci skórne, śluzówkowo-skórne i narządowe. Ostatni typ jest najcięższy i bardzo groźny – śmiertelność w przypadku braku leczenia wynosi 95%. Wektorami przenoszącymi chorobę są insekty zwane muszkami piaskowymi. Częściej chorują mężczyźni.

Jak można zarazić się leiszmaniozą?

Rezerwuarem choroby są przede wszystkim ludzie, jednakże należą do nich także zwierzęta domowe i dzikie. Wśród najczęstszych wymienia się konie, osły oraz gryzonie. Czasami zakażone są małpy.

Od osobników zakażonych choroba przenoszona jest przez wektor, jaki stanowią owady z rodzaju Phlebotomus i Lutzomyia. Pospolicie nazywa się je muszkami piaskowymi. W klimacie tropikalnym i subtropikalnym są one szeroko rozpowszechnione, co powoduje, że częstość zakażenia jest większa u osób przebywających i pracujących w warunkach otwartych (lasy, pola, łąki). Już jedno ukłucie owada przenoszącego pasożyt jest wystarczające do zakażenia leiszmaniozą. Szczególne predyspozycje do rozwoju choroby mają osoby o obniżonej odporności. Wśród grup ryzyka wymienia się dzieci, osoby starsze, ludzi obciążonych innymi chorobami. Szczególnie wrażliwe na zainfekowanie są nosiciele wirusa HIV.

Jaki jest przebieg leiszmaniozy?

Leiszmanioza ma dość długi okres wylęgania, który waha się od kilku tygodni do kilku miesięcy. Przebieg choroby uzależniony jest od postaci. Leiszmanioza skórna ma zwykle charakter samoograniczający się. Zmiany skórne ulegają samoistnemu wygojeniu w okresie od 2 do 10 miesięcy. Zmiany mogą występować tylko w konkretnej lokalizacji (jest to leiszmanioza ograniczona), w wielu miejscach (mowa wówczas o leiszmaniozie rozsianej). Można spotkać również postać nawrotową po przebyciu leiszmaniozy trzewnej. Leiszmanioza skóry i błon śluzowych najczęściej lokalizuje się w obrębie nosa i jamy ustnej. Podczas trwania choroby dochodzi do znacznego zniszczenia tkanek tych narządów, co może prowadzić do oszpecenia (czasami takie zmiany określane są mianem białego trądu). Leiszmanioza trzewna ma najcięższy przebieg. W jej trakcie uszkadzane są narządy miąższowe oraz szpik kostny. W przypadku braku szybkiego i właściwego leczenia śmiertelność sięga nawet 95%.

Leiszmanioza – objawy różnych postaci choroby

Przy leiszmaniozie skórnej zmiany najczęściej zlokalizowane są na odsłoniętych częściach ciała. Mają dużą zmienność morfologiczną. Mogą być to: plamki, krosty, grudki, które w ciągu kilku tygodni przekształcają się w owrzodzenia. Te mogą przebiegać w postaci mokrej (z wysiękiem) lub suchej (ze strupami i elementami martwiczymi). Zmianom często towarzyszy powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Po kilku miesiącach dochodzi do samoistnego wygojenia się zmian. Na skórze pozostają blizny i przebarwienia.

W leiszmaniozie śluzówkowo-skórnej spotykamy pojedyncze lub mnogie zmiany skórne. Po kilku miesiącach rozwijają się zmiany na błonach śluzowych. Początkowo są to zmiany obrzękowe, z niewielkimi owrzodzeniami. Mogą one być przyczyną zaburzeń drożności nosa i nawracających krwawień. Wraz z rozwojem choroby owrzodzenia powiększają się, dochodzi do zniszczenia śluzówki, chrząstki przegrody nosa, struktur podniebienia i warg.

Leiszmanioza trzewna (zwana kala-azar lub gorączką dum-dum) może rozwijać się bezobjawowo miesiącami, ale może też postępować bardzo szybko. Dochodzi do uszkodzenia narządów miąższowych, jelit i szpiku kostnego.

Leiszmanioza – leczenie choroby

Większość postaci skórnych nie wymaga leczenia ogólnego. Od wielu lat podstawowym lekiem dla pozostałych postaci są związki 5-wartościowego antymonu. Leczenie trwa około 30 dni i może wymagać kilku cykli. Powodzenie przy prawidłowej terapii wynosi około 95%. Skutecznym lekiem jest też dożylny preparat liposomalnej formy amfoterycyny B, jednakże ze względu na wysokie koszty leczenia popularny jest głównie w USA. Kilka nowych preparatów znajduje się w trakcie badań klinicznych.