Łuk odruchowy – rodzaje, budowa

Łuk odruchowy jest drogą, jaką musi przebyć impuls nerwowy od receptora bodźca poprzez neuron czuciowy, następnie kojarzeniowy i ruchowy, aż do efektora. Łuk odruchowy jest fizjologicznym podłożem reakcji organizmu na docierający do niego bodziec. Ma on bardzo duże znaczenie dla funkcjonowania organizmu. Dzięki niemu możliwa jest szybka, obrona reakcja, nazywana reakcją autonomiczną. Reakcja autonomiczna nie angażuje woli i odpowiada za odruch bezwarunkowy. Wszystko to odbywa się w organizmie bez udziału mózgu, jedynie na poziomie rdzenia kręgowego. Jakie są rodzaje łuków odruchowych? Jak zbudowany jest łuk odruchowy?

Rodzaje łuków odruchowych

Klasyfikacja łuków odruchowych w ciele człowieka opiera się na ilości neuronów, które biorą udział w przekazywaniu impulsu nerwowego, czyli w przekazywaniu informacji. Na podstawie tej klasyfikacji wyróżnia się dwa rodzaje łuków odruchowych: łuk odruchowy monosynaptyczny i łuk odruchowy polisynaptyczny.

Łuk odruchowy monosynaptyczny nazywany jest również prostym łukiem odruchowym. Wynika to z jego budowy. Jego działanie bazuje na wykorzystywaniu dwóch neuronów na poziomie rdzenia kręgowego. Łuk ten funkcjonuje podczas rozciągania. Występuje on w obszarze jelitowego układu nerwowego i odpowiada za odruchy bezwarunkowe.

Łuk odruchowy polisynaptyczny jest bardziej złożony w swojej budowie od łuku odruchowego monosynaptycznego. Składa się z kilku neuronów, które biorą udział w przekazywaniu impulsu nerwowego od receptora do efektora. Ten łuk odruchowy odpowiada nie tylko na odruchy bezwarunkowe, ale również za warunkowe, które podlegają działaniu woli.

Budowa schematu łuku odruchowego

Łuk odruchowy niezależnie od swojej klasyfikacji zawsze składa się z tych samych pięciu elementów. Są to: receptor, neuron czuciowy, ośrodek nerwowy, neuron ruchowy, efektor. Receptor zlokalizowany jest na zewnętrznej powierzchni ciała i odpowiada za odbieranie bodźców z otoczenia. Z receptora informacja przekazywana jest do neuronu czuciowego (dośrodkowa droga doprowadzająca), który pośredniczy pomiędzy ośrodkiem nerwowym a efektorem. Ośrodek nerwowy umiejscowiony jest w rdzeniu kręgowym. To w nim impuls przekazywany jest dalej do neuronu ruchowego. Z neuronu ruchowego impuls trafia już prosto do efektora. Efektorem może być np. mięsień lub gruczoł, który po otrzymaniu informacji wykonuje czynność, jaką otrzymał w poleceniu z ośrodka nerwowego.

Łuk odruchowy jest naturalną podstawą funkcjonowania człowieka. Odruchy mogą ustać, gdy któryś z elementów przekazujących informację zostanie uszkodzony. Zasady funkcjonowania odruchów warunkowych i bezwarunkowych są takie same. Wynika to z tego, że zbudowane są z tych samych elementów.

Odruchy – rodzaje

Wśród odruchów specyficznych dla człowieka wyróżnić można odruchy bezwarunkowe i odruchy warunkowe. Odruchy bezwarunkowe są wrodzone i powstały na drodze ewolucji. Specyficzna jest dla nich duża prędkość odpowiedzi na bodziec. Nie wykorzystują one ani mózgu, ani możliwości analizy bodźca. Od wieków odpowiadały za przetrwanie człowieka i były bazą jego zachowań obronnych. Reakcja na takie bodźce zachodzi zanim informacja o jego zaistnieniu zdąży dotrzeć do mózgu.

Odruchy bezwarunkowe są bazą do rozwoju odruchów warunkowych. Wykształcenie odruchów warunkowych, w przeciwieństwie do odruchów bezwarunkowych wymaga zaangażowania mózgu oraz wykorzystania świadomie kontrolowanych mięśni. Tworzę się one na podstawie powtarzalności wykonywanych ruchów w bardzo określonej sytuacji. W procesie ich powstawania dochodzi do skojarzenia i zapamiętania pewnych zjawisk, które łączą się ze sobą.