Brak wypróżnienia – zwykłe zaparcia czy poważna choroba?

Brak wypróżnienia może spotkać każdą z nas. Zauważasz, że coraz częściej miewasz kilkudniowe odstępy w odwiedzinach w toalecie? Pomimo regularnego jedzenia problem nawraca, a do tego dochodzą bóle brzucha? To może być znak, że zmagasz się z nawracającymi zaparciami. O przyczynach uciążliwych problemów z wypróżnianiem i o tym, jak uregulować wypróżnianie, porozmawialiśmy z dr n.med. Karoliną Radwan, specjalistą gastroenterologii i chorób wewnętrznych.

Justyna Dudkiewicz: Czy istnieje jakaś dzienna norma wypróżnień u dorosłego człowieka?

Karolina Radwan: Zdrowy człowiek zazwyczaj wypróżnia się 1-2 razy na dobę. Regularne wypróżnianie jest istotne dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Niekiedy częstość wypróżnień u zdrowego człowieka może odbiegać nieco od średniej normy, co zazwyczaj związane jest z określonym pokarmem (np. duże ilości błonnika sprzyjają liczniejszym stolcom, natomiast mała podaż płynów sprzyja zaparciom) lub ze zmianą trybu życia (np. w podróży). Jeśli zmiana rytmu wypróżnień ma charakter sporadyczny i krótkotrwały nie jest ona wyrazem patologii.

Czy brak wypróżnień przez tydzień może negatywnie wpłynąć na jelita lub inne narządy?

Zaparcia mogą wywierać niekorzystny wpływ na organizm ludzki. Wypróżnienia występujące rzadziej niż raz na dobę sprawiają, że treść jelitowa zbyt długo zalega w przewodzie pokarmowym. W konsekwencji w jelitach może dochodzić do przebudowy jego ściany i powstawania np. tzw. uchyłków jelita grubego. Długotrwałe zaparcia mogą też sprzyjać powstawaniu np. guzków krwawniczych (tzw. hemoroidów), podrażnienia błony śluzowej kanału odbytu, krwawień z przewodu pokarmowego.

Sporadycznie występujące zaparcia raczej nie powinny powodować groźnych powikłań, jednak jeśli problem utrzymuje się dłużej, to nie tylko istotnie pogarsza jakość życia, powoduje nieprzyjemne objawy (np. bóle i wzdęcia brzucha), ale i może powodować konsekwencje bardziej długotrwałe lub wręcz być objawem określonej choroby.

Czy długotrwałe, nieleczone zaparcia mogą doprowadzić do jakichś chorób lub schorzeń?

Długotrwałe problemy z wypróżnieniami mogą istotnie wpływać na codzienne życie, ale również powodować inne poważniejsze konsekwencje. Pacjenci z zaparciami skarżą się często na bóle brzucha, dyskomfort w kanale odbytu, krwawienie z przewodu pokarmowego (najczęściej związane z chorobą hemoroidalną). Zaparcia wpływają również negatywnie na kondycję emocjonalną i istotnie pogarszają jakość życia. Utrzymujące się zaparcia mogą prowadzić do choroby uchyłkowej i jej powikłań, np. zapalenia uchyłków. Uważa się, że niezdrowy tryb życia i niekorzystny sposób odżywiania sprzyjający zaparciom może również zwiększać ryzyko raka jelita grubego. Stąd dbałość o prawidłowy rytm wypróżnień stanowi także formę działania profilaktycznego przeciwko nowotworom przewodu pokarmowego.

Jeśli zaparcie utrzymuje się przez kilka dni, czy od razu powinniśmy  udać się do lekarza, czy sami możemy jakoś sobie pomóc?

Zaparcia łagodnego stopnia, np. wypróżnienia co 1-2 dni zwykle nie wymagają natychmiastowej interwencji i pomocy lekarskiej. Najczęściej wystarczy modyfikacja dietyi trybu życia, aby przywrócić prawidłowy rytm wypróżnień. W takich sytuacjach należy zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu (min. 2.5l niegazowanej wody mineralnej). Ważna jest odpowiednia ilość błonnika  w diecie – około 30-40 g na dobę. Z powodzeniem stosowane są włókna pokarmowe – np. otręby, suszone owoce – śliwki, metyloceluloza. Bardzo ważną rolę odgrywa również regularna aktywność fizyczna, która również poprawia funkcję i motorykę przewodu pokarmowego. Można również zastosować bezpieczne środki regulujące rytm wypróżnień dostępne bez recepty, np. na bazie babki płesznik, środki osmotycznie czynne (np. laktuloza) i wspomagająco probiotyki.

Z uwagi na możliwe poważne konsekwencje lekarze odradzają stosowania bez konsultacji silnie działających środków przeczyszczających dostępnych bez recepty, np. preparatów ziołowych na bazie senesu lub rzewienia, czy oleju rycynowego i parafinowego. W wyjątkowych sytuacjach można je stosować w sposób sporadyczny.

Należy skorzystać z konsultacji lekarskiej ze specjalistą gastroenterologiem, jeśli problem jest długotrwały, zaparcia nawracają uporczywie, szczególnie jeśli towarzyszy im domieszka krwi w stolcu i bóle brzucha. W sytuacji problemów z wypróżnieniami u osób powyżej 45-50 roku życia konsultacja lekarza jest zawsze wskazana z uwagi na prawdopodobną konieczność wykonania kolonoskopii. Jeśli do zaburzeń wypróżnień dochodzi nagle lub jeśli nieoczekiwanie dochodzi do zmiany charakteru zaburzeń, np. przy dotychczasowej tendencji do luźniejszych stolców nagle pojawiają się zaparcia, konieczne jest  dokładniejsza diagnostyka.

W jaki sposób możemy zapobiegać zaparciom? Co warto jeść, aby zminimalizować ryzyko ich powstania?

Aby dbać o prawidłowy pasaż jelitowy i regularne wypróżnienia, należy prowadzić regularny, racjonalny tryb życia. Dla właściwej motoryki przewodu pokarmowego konieczne jest odpowiednie nawodnienie, właściwa ilość błonnika w diecie oraz regularny wysiłek fizyczny. Należy preferować tzw. dietę śródziemnomorską, z adekwatną ilością owoców i warzyw, z ograniczeniem tłuszczów zwierzęcych, żywności przetworzonej i cukrów prostych. Na częstość wypróżnień istotny wpływ może mieć również stres, nieregularne posiłki, jedzenie w pośpiechu. Z  tego względu zaleca się regularne jedzenie, małe porcje posiłków spożywanych co 2-3 godziny małymi kęsami i w atmosferze spokoju.

Przyczyny braku wypróżnień

Zaparcia mogą pojawić się u każdej osoby. Przyczyną zaparć są nie tylko błędy dietetyczne, ale także współwystępowanie takich schorzeń jak:

• niedoczynność tarczycy
• cukrzyca
• stwardnienie rozsiane
• guzy jelit
• hemoroidy
• przepuklina
• endometrioza
• nowotwory jajników i jajowodów.

Brak wypróżnienia u niemowląt i dzieci

Zaparcia u dzieci mogą być konsekwencją wad rozwojowych odbytu, takich jak zwężenie odbytu czy uchyłek odbytnicy. Oczywiście zaparcia u dzieci wynikać mogą z niewłaściwej diety – małego spożycia błonnika, zbyt niskiej podaży płynów. Nie bez znaczenia jest także to, że małe dzieci mogą nie wiedzieć, jak się wypróżnić w prawidłowy sposób. Małe dzieci niekiedy powstrzymują defekację, co zaburza prawidłowe funkcjonowanie jelit.

Sposoby na regularne wypróżnianie – profilaktyka wypróżnień

Jeśli zauważasz u siebie brak wypróżnienia, domowe sposoby, które warto wypróbować to przede wszystkim:

• napary z siemienia lnianego czy babki płesznik
• dieta bogata w błonnik (25 – 40 g błonnika dziennie)
• odpowiednie nawodnienie organizmu
• stosowanie probiotyków, zarówno w suplementach diety, jak i naturalnych (jogurty, kiszonki)
• regularna aktywność fizyczna.