Podwiązanie jajników – zabieg, metody i skutki kobiecej sterylizacji

Podwiązanie jajowodów, inaczej kobieca sterylizacja, to rodzaj trwałego zapobiegania ciąży. Biorąc pod uwagę obowiązujące regulacje prawne, w Polsce wykonuje się go tylko w określonych przypadkach. Na czym polega zabieg podwiązania jajników i jakimi metodami można go przeprowadzić? Jakie ma konsekwencje i czy jest odwracalny? Czy mogą wystąpić po nim powikłania?

Czym jest podwiązanie jajników?

Podwiązanie jajowodów, nazywane kobiecą sterylizacją chirurgiczną, jest to najskuteczniejsza metodą antykoncepcji. Wykonanie tego typu zabiegu w większości przypadków skutkuje nieodwracalną utratą zdolności do zapłodnienia. Należy jednak pamiętać, że jest to metoda dość radykalna, dlatego też decyzja o jej zastosowaniu wymaga przemyślenia.

Zabiegu podwiązania jajowodów nie przeprowadza się w Polsce na życzenie kobiety.W naszym kraju można natomiast wykonać wazektomię, czyli zabieg podwiązania nasieniowodów u mężczyzn.

Podwiązanie jajowodów a polskie prawo

Podwiązanie jajowodów budzi pewne kontrowersje, ponieważ prowadzi do trwałego ubezpłodnienia kobiety. Nieodwracalne pozbawienie zdolności rozrodczych, które nie ma na celu ratowania życia lub zdrowia, jest w Polsce zakazane. Zgodnie z art. 156. § 1. kk: „Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci: pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia (…) podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”. Oznacza to, że zabieg podwiązania jajowodów nie może zostać wykonany nawet na wyraźną prośbę kobiety, ponieważ skutkowałoby to odpowiedzialnością karną lekarza.

Mimo to zgodnie z polskim prawem podwiązanie jajowodów jest dopuszczalne w kilku przypadkach. Zabieg może zostać wykonany, gdy:

• kolejna ciąża stanowi zagrożenie zdrowia lub życia kobiety,
• pojawia się ryzyko wystąpienia ciężkiej choroby genetycznej u dziecka.

Zabieg podwiązania jajowodów przeprowadza się więc jedynie z powodów medycznych. Często wykonuje się go w sytuacji, w której kobieta po raz kolejny poddawana jest cesarskiemu cięciu, a następny taki zabieg wiąże się z ryzykiem groźnych powikłań.

Na czym polega zabieg podwiązania jajowodów?

W przypadku podwiązania jajowodów stosuje się kilka metod. Istotą samego zabiegu jest przerwanie ciągłości jajowodów. W tym celu wykorzystuje się laparotomię lub laparoskopię.

1. Laparoskopowe podwiązanie jajowodów polega z kolei na wykonaniu małego nacięcia, przez które wprowadzana jest niewielka rurka z kamerą i narzędziami chirurgicznymi. W tej sytuacji możliwe jest zarówno zastosowanie elektrokoagulacji jajowodu (poddania go działaniu wysokiej temperatury, co prowadzi do jego obkurczenia), jak i założenie specjalnego klipsa.
2. Laparotomia, czyli najbardziej inwazyjna metoda, wymaga otwarcia jamy brzusznej poprzez przecięcie skóry i mięśni. Ten pierwszy etap, czyli dokonanie odpowiednich nacięć celem dostania się do jajników, nie zmienia się. Natomiast samo podwiązywanie jajowodów może być wykonane różnymi metodami. Są to m.in.:

• sterylizacja klipsowa – wówczas lekarz nakłada specjalne klipsy na jajowody, co powoduje przerwanie ciągłości jajowodu. Obecnie jest rzadko stosowaną metodą, ale jedną z jej zalet jest możliwość odwrócenia zmiany;
• metoda Mandlera – polega na zmiażdżeniu jajowodu, a następnie nałożeniu pewnego rodzaju podwiązki złożonej z niewchłanianych nici;
• metoda Pomeroya – zmodyfikowana wersją metody Mandlera;  oprócz tego, że jajowód jest miażdżony, zostaje też całkowicie usunięty.
• metoda Labhardta – specjalista nacina błony, „wyłuszcza” jajowody, których fragmenty wycina, następnie pozostałość jajowodów niejako dołącza do krezki podtrzymującej elementy jamy brzusznej i zszywa;
• metoda Irvinga – polega na obustronnym podwiązaniu i przecięciu jajowodów oraz zaszyciu ich w otrzewnej;
• fimbriektomia – lekarz wycina strzępki jajnika i jajowodów i podwiązuje je, a końce strzępków usuwa.

Należy pamiętać, że sterylizacja klipsowa to jedyna odwracalna metoda podwiązania jajowodów.

Podwiązanie jajowodów a zajście w ciążę

Według wskaźnika Pearla podwiązanie jajowodów stanowi najskuteczniejszą formę zapobiegania ciąży. Należy pamiętać, że w większości przypadków jest nieodwracalne. W pozostałych sytuacjach można podjąć próbę ich udrożnienia, jednak rzadko kończy się ona sukcesem – szacuje się, że udaje się w ok. 30 proc. przypadków.

Nie oznacza to, że kobieta po podwiązaniu jajników nigdy nie będzie mogła mieć dzieci. Ciąża po sterylizacji wciąż jest możliwa – w tej sytuacji często jedynym rozwiązaniem jest jednak zastosowanie metody in vitro. W związku z tym zawsze przed podjęciem decyzji o poddaniu się zabiegowi podwiązania jajowodów należy dobrze przemyśleć wszystkie „za” i „przeciw”.

Jakie są możliwe skutki uboczne podwiązania jajowodów?

Zabieg podwiązania jajników nie powoduje:

• zaburzenia gospodarki hormonalnej,
• rozregulowania cyklu miesiączkowego,
• spadku libido.

Mimo to, jak każda inna ingerencja chirurgiczna, wiąże się z pewnym ryzykiem. Skutki uboczne podwiązania jajowodów związane są przede wszystkim z możliwością wystąpienia w przyszłości ciąży pozamacicznej, która grozi poważnymi komplikacjami. Inne powikłania po zabiegu podwiązania jajowodów dotyczą przeprowadzania samej operacji – może dojść do krwawienia, reakcji alergicznej czy zakażenia rany. 

Brak miesiączki po podwiązaniu jajowodów nie powinien wystąpić.

Podwiązanie jajowodów – cena zabiegu

Ile kosztuje podwiązanie jajowodów? Choć w Polsce nie przeprowadza się zabiegu „na życzenie”, w niektórych państwach w Europie jest on całkowicie legalny. Koszt zabiegu podwiązania jajowodów uzależniony jest wówczas od konkretnego kraju i szpitala. Jednak najczęściej  cena wynosi około 500 euro. W Polsce zabieg podwiązania jajników dokonywany jest sporadycznie, zwykle w trakcie innych operacji, głównie w przypadku cesarskiego cięcia.

Jak sprawdzić podwiązanie jajowodów?

Ponieważ – jak już zostało powiedziane – w naszym kraju podwiązanie jajników jest wykonywane najczęściej w trakcie innych zabiegów, kobiety czasem chciałyby upewnić się, że rzeczywiście doszło do sterylizacji. Badaniem oceniającym drożność jajowodów jest histerosalpingografia (HSG) oraz histerosalpingosonografia (HyCoSy). Jeśli takie badanie wykaże, że jajowody są niedrożne, nie pomogą ustalić, czy niedrożność jest efektem podwiązania jajników czy też stoją za tym inne, naturalne przyczyny.