Zespół preekscytacji – czym jest, jakie są objawy i leczenie?

Zespół preekscytacji to wada serca, w której powstaje dodatkowy szlak przewodzący impulsy elektryczne z przedsionków do komór. Objawy choroby w postaci kołatania serca i omdleń występują tylko u niektórych pacjentów, a do rozpoznania nieprawidłowości pracy serca konieczne jest wykonanie badania elektrokardiograficznego. Czym charakteryzuje się zespół preekscytacji i jakie są metody jego leczenia?

Co to jest zespół preekscytacji?

Zespół preekscytacji to zaburzenie przewodzenia elektrycznego serca spowodowane powstaniem dodatkowej drogi przenoszącej impulsy elektryczne. Skutkuje to szybszą aktywacją miokardium komór, ponieważ impulsy biegnące nadmiarową drogą wyprzedzają impulsy fizjologicznie. Przedwczesne pobudzenie komór może prowadzić do powstawania arytmii serca. Zespół preekscytacji to wada rozwojowa, która może mieć podłoże genetyczne. Częstość występowania choroby szacuje się od jednego do trzech przypadków na 1000 osób. Schorzenie pojawia się u mężczyzn niemal dwa razy częściej niż u kobiet.

Najczęstszą postacią zespołu preekscytacji, dotyczącą 95 proc. przypadków jest zespół Wolfa-Parkinsona-White’a (zespół WPW). W schorzeniu tym występuje tzw. pęczek Kenta, czyli pęczek mięśniowy łączący przedsionek z komorą serca poprzez bruzdę przedsionkowo-komorową. U chorych tworzy się jedno, dwa lub nawet trzy dodatkowe połączenia przedsionkowo-komorowe, które omijają węzeł przedsionkowo-komorowy. U pacjentów z zespołem WPW obserwuje się charakterystyczne nieprawidłowości w EKG oraz symptomy chorobowe w postaci częstoskurczy i kołatania serca. Rzadszą jednostką chorobową zespołu preekscytacji jest zespół Mahaima.

Objawy zespołu preekscytacji

Pierwsze objawy zespołu preekscytacji mogą pojawić się już u dzieci. Najczęściej obserwuje się nawracające kołatanie serca, odczuwane jako szybsze i niemiarowe bicie serca. Ponadto występują:

• zawroty głowy,
• osłabienie,
• duszność,
• uczucie pulsowania w głowie,
• omdlenia,
• ból w klatce piersiowej,
• w ciężkich przypadkach nagłe zatrzymanie krążenia.

Aż połowa pacjentów z zespołem preekscytacji nie prezentuje symptomów choroby. Obecność zespołu preekscytacji niesie ze sobą 0,1-0,4 proc. ryzyko nagłego zgonu sercowego.

Rozpoznanie zespołu preekscytacji

Jedynym badaniem służącym do rozpoznawania zespołu preekscytacji jest badanie elektrokardiograficzne (EKG). W zapisie EKG widoczne są nieprawidłowości pracy serca, w tym:

• skrócony odstęp PQ (czas, w którym pobudzenie przechodzi od przedsionków do komór),
• czas trwania QRS > 120 ms (czas depolaryzacji mięśni komór serca),
• obecność fali delta,
• odchylenie osi elektrycznej w lewo.

Zapis EKG nie zawsze jest jednoznaczny, dlatego w przypadku niejasności konieczna jest diagnostyka różnicowa. Do badań pomocniczych należą: badanie echokardiograficzne oraz EKG metodą Holtera. Echo serca pozwala na ocenę kurczliwości lewej komory. Za jego pomocą można wykluczyć obecność kardiomiopatii i przebytego zawału serca. Holter EKG umożliwia 24-godzinne monitorowanie pracy serca i daje możliwość znalezienia przyczyny występowania objawów choroby.

Ponadto u niektórych pacjentów przeprowadza się próbę lekową, w czasie której dożylnie podaje się adenozynę. Test ten niesie ze sobą ryzyko wystąpienia licznych skutków ubocznych, dlatego nie jest powszechnie stosowany. Pracę układu przewodzącego serca można także zweryfikować badaniem elektrofizjologicznym (EPS). Jest to metoda inwazyjna, w której do serca wprowadza się specjalne cewniki z elektrodami i rejestruje przewodzenie elektryczne.

Leczenie zespołu preekscytacji

Napady częstoskurczu występujące w zespole preekscytacji  leczy się preparatami antyarytmicznymi takimi jak: prokainamid, propafenon i flekainid. Przy arytmii stosuje się leki z różnych grup, w tym beta-blokery, propanolol czy amiodaron. Całkowite wyleczenie umożliwia jedynie zabieg ablacji, ale może być on przeprowadzony jedynie w określonych przypadkach. Przede wszystkim rekomenduje się go pacjentom, którzy przeszli reanimację po zatrzymaniu krążenia oraz osobom, u których pojawiają się omdlenia i migotanie komór. Zabiegi u dzieci o masie ciała wyższej niż 15 kg uznawane są za bezpieczne. W zespole preekscytacji aktywność fizyczna nie jest niewskazana, ale chorzy powinni skonsultować z kardiologiem jaki rodzaj i intensywność wysiłku fizycznego będzie najlepszy.

Bibliografia:

1. Jadwiga Wolszakiewicz, Rafał Baranowski, Zespół preekscytacji, Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 3, 158–161.
2. Agnieszka Liberska, Oskar Kowalski , Postępowanie u chorych z bezobjawowym zespołem preekscytacji, Kardiologia po Dyplomie, 2016. 
3. Tomasz M. Książczyk i wsp., Zespół Wolffa, Parkinsona i White’a u dzieci, Nowa Pediatria 2017; 21(4): 95-100.