Zgorzel gazowa – objawy oraz leczenie. Jak może dojść do zakażenia?

Zgorzel gazowa to stosunkowo rzadka choroba, wywoływana przez bakterie Clostridium perfringens, występujące szeroko na świecie, głównie w glebie. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt zakażonego materiału z raną, a rozwój choroby jest szybki i gwałtowny.

Do charakterystycznych objawów zgorzeli gazowej należy szybko pojawiająca się martwica tkanek dookoła rany oraz trzeszczenie skóry podczas badania okolicy uszkodzenia. W przypadku zaobserwowania niepokojących symptomów zgorzeli należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, gdyż nieleczona choroba zawsze prowadzi do szybkiego zgonu.

Czym jest zgorzel gazowa?

Zgorzel gazowa (gangrena) to niezwykle niebezpieczna i gwałtownie postępująca choroba zakaźna wywoływana głównie przez bakterie z gatunku Clostridium perfringens, czyli laseczki zgorzeli gazowej. Bakteria ta produkuje toksyny oraz enzymy, które prowadzą do rozkładu i martwicy tkanek w wyniku procesu zapalnego z wytworzeniem gazu. Toksyny dostające się do krwiobiegu mogą doprowadzić do zgonu w wyniku wstrząsu toksycznego.

Śmiertelność nieleczonej zgorzeli gazowej wynosi 100%, szybka interwencja zmniejsza znacząco prawdopodobieństwo zgonu, jednak zwykle pozostawia po sobie trwałe kalectwo w postaci amputacji kończyny, na której doszło do powstania martwicy lub deformacji ciała.

Zakażenie pałeczką zgorzeli gazowej można potwierdzić dzięki badaniu mikrobiologicznym wydzieliny z rany oraz badaniu na obecność toksyny Clostridium z rany lub we krwi. W badaniach obrazowych widoczne są natomiast pęcherzyki gazu spowodowane zgorzelą gazową (azotu oraz wodoru) zlokalizowane w tkankach miękkich.

Zgorzel gazowa – drogi zakażenia

Możliwość zakażenia zgorzelą gazową występuje na całym świecie, nie jest to jednak częste. Laseczka zgorzeli gazowej wytwarza formy przetrwalnikowe, które znajdują się w glebie oraz kurzu domowym. Do ich rozprzestrzenienia dochodzi wraz z odchodami zwierząt.

Do zakażenia bakterią dochodzi w momencie kontaktu zakażonej gleby z raną, najczęściej w ciężkich ranach pourazowych oraz zmiażdżeniu tkanek z towarzyszącym upośledzeniem ukrwienia. Niektóre gatunki mogą wywołać zgorzel gazową samoistną. U chorych, którzy nie posiadają rany i znanego ogniska, w którym rozpoczęła się choroba, należy podejrzewać chorobę nowotworową przewodu pokarmowego lub krwi. Opisywano niegdyś zakażenia będące powikłaniami ropnia okołowierzchołkowego zęba, obecnie jednak nie obserwuje się takich zachorowań.

Na tę chorobę są szczególnie narażone osoby z niedoborami odporności, chore na nowotwory, cukrzycę, nadużywające alkoholu lub środków odurzających. Zakażenia obserwowano także u osób stosujących śródskórnie heroinę.

Jakie objawy należy uznać za alarmujące?

Zainfekowana przez laseczkę zgorzeli gazowej rana początkowo nie wygląda charakterystycznie – pojawia się wysięk o mdłym, słodkawym zapachu oraz inne cechy stanu zapalnego, takie jak ból, zaczerwienienie, zwiększenie temperatury. Martwica pojawia się początkowo w postaci zakrzepów w naczyniach, bordowo-fioletowych przebarwień w tkankach, pęcherzy wypełnionych bordowo-czerwoną treścią. Zmiany martwicze szerzą się bardzo szybko, nawet 2 cm na godzinę.

W kolejnym etapie zgorzeli gazowej możliwe jest wyczucie podczas dotyku trzeszczeń podskórnych spowodowanych obecnością gazu. Następnie do całego obrazu dołączają się objawy ogólne: gorączka, wymioty, ból brzucha, krwista biegunka, obfita potliwość, przyspieszenie akcji serca, spadek ciśnienia.

Zgorzel gazowa jest bardzo groźna i może doprowadzić do niewydolności narządowej oraz zgonu w ciągu 12 godzin od zaobserwowania pierwszych objawów, dlatego konieczna jest jak najszybsza wizyta u lekarza i leczenie.

Leczenie zgorzeli gazowej

Jeśli zaobserwuje się jakiekolwiek niepokojące objawy w obrębie rany, trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza, zwykle należy poinformować o sytuacji pogotowie ratunkowe. Stan ogólny chorego wymaga zwykle hospitalizacji na oddziale intensywnej terapii, monitorowania parametrów życiowych i podtrzymywania krążenia oraz oddechu.

Leczenie zgorzeli gazowej polega na opracowaniu chirurgicznym martwiczych tkanek oraz natychmiastowym wdrożeniu antybiotykoterapii szerokospektralnej. W terapii stosuje się również zabiegi w komorze hiperbarycznej, czyli leczenie tlenem pod wysokim ciśnieniem. Leczenie zgorzeli gazowej jest długotrwałe, trwa zwykle wiele tygodni i może podczas niego dochodzić do komplikacji. Po przejściu choroby pacjent zazwyczaj wymaga rehabilitacji oraz zabiegów chirurgicznych rekonstruujących zniszczone przez martwicę tkanki.