się ten artykuł?
Występowanie bolesnych zmian w jamie ustnej to problem, z którym zmaga się wiele dzieci (i ich rodziców). Powtarzające się epizody pojawiania się na tym obszarze owrzodzeń – aft, świadczy o obecności schorzenia nazywanego aftozą nawrotową. Poniżej przedstawimy możliwe przyczyny powstawania aft i rozwoju choroby u dzieci. Z artykułu dowiesz się także, jakie są sposoby leczenia tej przypadłości.
Czym są afty?
Aftami nazywamy niewielkie (zwykle kilku – kilkunastomilimetrowe) zmiany, najczęściej występujące w jamie ustnej. W obrazie klinicznym obserwuje się bolesne owrzodzenia otoczone brzegiem o rumieniowym charakterze. Jeśli epizody z obecnością zmian powtarzają często się u danego pacjenta, mamy do czynienia z aftozą nawrotową.
Afty mogą pojawiać się u osób z różnych grupa wiekowych, jednak w zdecydowanej większości przypadków (80%) choroba pojawia się przed 30. rokiem życia – najczęściej rozwija się w wieku młodzieńczym, choć objawy dość powszechne są także u dzieci. U pacjentów, którzy rozwinęli aftozę w drugiej lub trzeciej dekadzie życia, owrzodzenia mogą pojawiać się także w starszym wieku, jednak typowe jest, że częstość ich rozwoju się zmniejsza. Ocenia się, że nawracająca aftoza to problem dotykający 10-37% społeczeństwa (duże różnice w szacunkach wynikają z danych z badań na populacjach o innym stopniu ryzyka pojawienia się zmian).
Czasami afty bywają mylone z pleśniawkami, choć stanowią one dwa odmienne typy zmian. Afty i pleśniawki zazwyczaj nie jest trudno od siebie odróżnić – w przypadku tych drugich zauważyć można w jamie ustnej (na podniebieniu, policzkach, dziąsłach, języku) naloty o białoszarej barwie, wyglądem przypominające ścięte mleko.
Afty u dzieci – przyczyny występowania
Choć dokładny proces odpowiadający za występowanie aft jak dotąd nie został jednoznacznie określony, badania wskazują szereg czynników, które mogą stanowić przyczynę występowania aft u dzieci.
Istotne często okazują się być czynniki genetyczne. U co 3. pacjenta z aftozą stwierdza się obciążenie rodzinne chorobą. Badania pokazują także, że jeśli u obojga rodziców występuje postać nawrotowa schorzenia, dziecka ma 90% ryzyko jego rozwinięcia.
Badania sugerują, że za powstawanie aftozy mogą być do pewnego stopnia odpowiedzialne także zakażenia wirusowe (m.in. HSV) lub bakteryjne (Streptococcus).
Rolę w rozwijaniu się aft u dzieci odgrywają także urazy mechaniczne w jamie ustnej, np. związane z nawykiem przygryzania błony śluzowej jamy ustnej lub powstałe w czasie zabiegu stomatologicznego.
Występowanie aft może stanowić także objaw innego schorzenia leżącego u podstawy zmian. Jako jedno z nich wymienia się celiakię – autoimmunologiczną chorobę zapalną spowodowaną nadmierną odpowiedzią układu odpornościowego na gluten zawarty w wielu produktach zbożowych. U dzieci chorujących na celiakię, nawracające afty występują 4 razy częściej niż w ogólnej populacji osób w tej grupie wiekowej. Choć charakterystyczne objawy celiakii u dzieci to m.in. przewlekłe bóle brzucha, biegunki, zahamowanie przyrostu masy ciała i wzrostu, to afty mogą być także wskazówkami ułatwiającymi wykrycie utajonych, mniej typowych form celiakii, w przebiegu których nie obserwuje się objawów ze strony przewodu pokarmowego.
U 1-2 na 10 pacjentów z nawrotową aftozą diagnozowane są niedobory i zaburzenia wchłaniania składników odżywczych, takich jak żelazo, cynk oraz witaminy z grupy B, w tym kwas foliowy i witamina B12. Jak dotąd nie wyjaśniono, czy związek między występowaniem aft i celiakii wynika z obecności samej choroby, czy jest pośrednio wywołany przez deficyty składników odżywczych często obecne u pacjentów z tym typem nadwrażliwości na gluten.
Leczenie aft u dzieci
Celem leczenia aft u dzieci jest przede wszystkim zmniejszenie stopnia odczuwanego bólu, przyspieszenie procesu gojenia się owrzodzeń oraz zapobieganie częstemu powstawaniu zmian. Pomóc może w tym eliminacja urazów mechanicznych – należy unikać przygryzania błony śluzowej jamy ustnej oraz żucia gumy. Konieczne jest także restrykcyjne przestrzeganie zasad higieny jamy ustnej.
Należy pamiętać także o unikaniu czynników, które mogą podrażniać owrzodzenia w jamie ustnej i nasilać odczuwanie bólu. W związku z tym, z diety dziecka warto na czas trwania epizodu wyeliminować produkty o twardej konsystencji i ostrych brzegach, pokarmy kwaśne (owoce cytrusowe, soki owocowe), ostre, żywność o wysokiej zawartości soli oraz napoje gazowane. Jak pokazują badania, używanie pasty do zębów, która nie zawiera laurylosiarczanu sodu (SLS) może sprzyjać to skróceniu czasu gojenia się ran i zmniejszać poziom bólu.
Postępowanie farmakologiczne w mniej uciążliwych przypadkach opiera się na wykorzystaniu leków stosowanych miejscowo, zewnętrznie – steroidów i leków odkażających. U pacjentów z często nawracającymi epizodami aftozy, leki stosowane miejscowo mogą nie być wystarczające – choć łagodzą one objawy, to nie wpływają na zahamowanie procesu tworzenia nowych owrzodzeń. Rozważone powinno być w takich sytuacjach wprowadzenie leczenia farmakoterapią o działaniu ogólnoustrojowym.
Jeśli obserwujesz u swojego dziecka występowanie przypominających afty zmian, zasięgnij porady lekarza. Pamiętaj, że powyższy artykuł nie może zastąpić konsultacji ze specjalistą.
Źródła:
- Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H. (red.) (2017) Dermatologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
- Rodrigo L., Beteta-Gorriti V., Alvarez N. (2018) Cutaneous and Mucosal Manifestations Associated with Celiac Disease, Nutrients, 10(7), 800.
- Sunday A., Greenberg M. (2014) Recurrent Aphthous Stomatitis, Dental Clinics of North America, 58(2): 281-297.
- Altenburg A., El-Haj N., Micheli C. i wsp. (2014) The Treatment of Chronic Recurrent Oral Aphthous Ulcers, Deutsches Arzteblatt International, 111: 665-73.
