Akromegalia – jakie są objawy, przyczyny i leczenie choroby? Skuteczność radioterapii w leczeniu zaburzeń związanych z nadmiarem hormonu wzrostu

Akromegalia należy do przewlekłych schorzeń występujących zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Choroba ta związana jest z nadmiernym wydzielaniem hormonu wzrostu, co wpływa na stopniową zmianę wyglądu zewnętrznego i wewnętrznego narządów.

Akromegalia, podobnie jak gigantyzm, to choroba, w której przebiegu dochodzi do nadmiernego wydzielania hormonu wzrostu przez przysadkę mózgową. Zwykle taka sytuacja pojawia się przy gruczolaku przysadki. U dzieci hormon wzrostu jest niezbędny, aby rosły one prawidłowo. Natomiast u osób dorosłych nadmiar hormonu wzrostu wpływa na metabolizm organizmu oraz czynność mięśni i kości. Różnica między gigantyzmem a akromegalią polega na tym, że w przypadku gigantyzmu rozwój choroby obserwuje się przed zakończeniem procesu wzrastania, przed zakończeniem zrostu trzonów kości i ich nasad. Akromegalia rozwija się już po zakończeniu procesu wzrastania. Akromegalia jest rzadką chorobą. Ocenia się, że rocznie chorują na nią ok. 3 osoby na 1000000. W Polsce na akromegalię cierpi około 2000 osób, częściej są to kobiety niż mężczyźni.

Objawy akromegalii

Choroba rozwija się przez długi czas, a objawy pojawiają się powoli. Na początku są niedostrzegalne nawet dla osoby chorej. W związku z tym, że od pojawienia się pierwszych objawów do postawienia diagnozy mija dużo czasu, wdrożenie leczenia ma miejsce zazwyczaj na zaawansowanym etapie.

Choroba akromegalia objawia się przede wszystkim powiększeniem rąk i stóp. Chory zauważa, że mimo dojrzałego wieku musi kupić nowy rozmiar butów oraz większą parę rękawiczek. Kobiety z akromegalią muszą też zmienić rozmiar pierścionków. Zmianie ulega również twarzoczaszka, która staje się szeroka, z charakterystycznym grubym nosem, wydatnymi łukami brwiowymi i powiększeniem żuchwy.

Akromegalia to także symptomy wewnętrzne, w tym zaburzenia układu krążenia (głównie nadciśnienie tętnicze), nerwowego (np. bóle głowy), oddechowego (bezdechy nocne oraz chrapanie), pokarmowego (polipy jelita grubego i zaparcia), wewnątrzwydzielniczego (nadczynność tarczycy i cukrzyca) oraz kostno-stawowego (choroba zwyrodnieniowa). W większość przypadków pojawiający się guz wywiera nacisk na przysadkę, co w konsekwencji przekłada się na upośledzenie jej funkcji wydzielniczej.

Diagnostyka akromegalii

Ponieważ objawy akromegalii nie są charakterystyczne i jednoznaczne, do rozpoznania choroby dochodzi zazwyczaj bardzo późno. Jeśli nałoży się na siebie kilka typowych objawów, należy jak najszybciej zgłosić się do endokrynologa.

Lekarz podejrzewający akromegalię powinien zlecić wykonanie badań krwi pod kątem stężenia IGF-1 (insulinooporny czynnik wzrostu), który u osób chorych jest znacznie podwyższony. Dodatkowym badaniem jest test hamowania wydzielania hormonu wzrostu po podaniu glukozy. W warunkach fizjologicznych u osób zdrowych po podaniu cukru powinno dojść do obniżenia się poziomu hormonu wzrostu, jednak u chorych na akromegalię nie dochodzi do oczekiwanego spadku. Aby upewnić się, jakie jest źródło zbyt wysokiego poziomu hormonu wzrostu, lekarz kieruje pacjenta na badania obrazowania, w tym rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową. Ma to na celu uwidocznienie ewentualnego guza w przysadce, a także ocenę jego rozmiarów. Najczęściej diagnozuje się makrogruczolaki (guzy mające więcej niż 1 cm średnicy).

Leczenie akromegalii

Najczęściej stosowaną metodą w leczeniu akromegalii jest usunięcie guzów, które są jej przyczyną. Operację usunięcia guza przeprowadza się w wyspecjalizowanych klinikach, przez zatokę klinową lub nos. Taka metoda zmniejsza ryzyko pojawienia się powikłań, ponieważ nie dochodzi wówczas do otwarcia czaszki. Leczenie chirurgiczne jest zazwyczaj skuteczne i nie wymaga dodatkowego leczenia farmakologicznego w kierunku guza przysadki. Istnieją także inne metody, takie jak np. leki wpływające na obniżenie stężenia hormonu wzrostu. Popularność zyskały leki będące analogami somatostatyny. Podaje się je zazwyczaj przed planowaną operacją lub wykorzystuje jako metodę wspomagającą po zabiegu chirurgicznym. Jeśli ta metoda zawodzi, lekarze często decydują się na dołączenie leków dopaminergicznych lub radioterapię.

Radioterapia a akromegalia

Leczenie za pomocą radioterapii w przypadku akromegalii opiera się na podawaniu serii niskich dawek promieniowania lub pojedynczej dawki nakierowanej wybiórczo na gruczolaka. Celem radioterapii jest zmniejszenie rozmiarów guza powodującego wysokie stężenie hormonu wzrostu. Efekty takiej terapii widoczne są dopiero po kilku latach, a w zaawansowanych stadiach choroby – nawet po kilkunastu. Niestety technika ta wiąże się również z poważnymi skutkami ubocznymi. W wyniku radioterapii może dojść do popromiennego uszkodzenia nerwu wzrokowego, a nawet ślepoty. Częstym powikłaniem jest także niedoczynność przysadki.