AMH, czyli hormon antymüllerowski – funkcja, normy oraz wskazania do badania

AMH – hormon antymüllerowski (anty-mullerian hormon), jest substancją wytwarzaną zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn. AMH odpowiada za prawidłowy rozwój cech płciowych podczas życia płodowego, a w późniejszym czasie za prawidłowe różnicowanie się pęcherzyków jajnikowych u kobiet.

Niedobór AMH u kobiet może świadczyć o obniżonej płodności lub o wchodzeniu w fazę okołomenopauzalną. Badanie hormonu antymüllerowskiego u mężczyzn wykorzystywane jest w diagnostyce wad wrodzonych narządów płciowych. Dodatkowo AMH jest markerem niektórych nowotworów.

Co to jest AMH?

AMH (ang. anty-müllerian hormon) to hormon wydzielany u kobiet przez pęcherzyki pierwotne w jajnikach, a u mężczyzn przez komórki Sertoliego w jądrach. W życiu płodowym odpowiedzialny jest za hamowanie rozwoju przewodów Müllera. Przewody Müllera to narządy w życiu płodowym, które przekształcają się w późniejszym czasie w narządy płciowe żeńskie. Dzięki AMH u mężczyzn możliwy jest zanik przewodów Müllera oraz prawidłowy rozwój męskich narządów płciowych. Hormon ten wydzielany jest również u kobiet, lecz pełni inną funkcję. Wydzielanie AMH jest hamowane przez androgeny i estrogeny.

W trakcie powstawania jądra płci męskiej rozpoczyna się wytwarzanie AMH przez komórki Sertoliego. Blokuje on rozwój przewodów Müllera, co zapobiega powstawaniu narządów płciowych żeńskich – macicy, pochwy, jajników. Dzięki testosteronowi wydzielanemu przez komórki Leydiga następuje rozwój przewodów Wolffa w męskie narządy dodatkowe. Brak AMH u mężczyzn powoduje równoczesne tworzenie się narządów męskich oraz żeńskich.

AMH u płci żeńskiej wytwarzany jest w okresie pokwitania przez narządy rozrodcze żeńskie – jajniki – jego poziom spada w trakcie życia, osiągając bardzo niski poziom w okresie menopauzalnym. AMH w okresie rozrodczym jest wykładnikiem prawidłowego rozwoju pęcherzyka jajnikowego, jego obecność umożliwia więc zajście w ciążę i informuje o zdolnościach rozrodczych kobiety.

AMH – wskazania do badania

Hormon antymüllerowski jest wykorzystywany w diagnostyce wielu chorób endokrynologicznych zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Wskazań do badania jest wiele, oznaczenie hormonu antymüllerowskiego może więc ułatwić w niektórych przypadkach diagnostykę i umożliwić podjęcie prawidłowego leczenia.

U chłopców oznaczenie AMH może mieć wartość diagnostyczną w ocenie zaburzeń wydzielania androgenów, jako marker obecności tkanki jądra, w diagnostyce hipogonadyzmu hipogonadotropowego oraz jako marker uszkodzenia toksycznego jąder pod wpływem chemioterapii nowotworów. Badanie hormonu antymüllerowskiego wykorzystuje się również w celu oceny skuteczności leczenia raka jądra. Wskazaniem do wykonania badania są wady wrodzone męskich narządów płciowych np. dysgenezji, czyli nieprawidłowego wykształcenia się jąder.

U kobiet badanie oceniające poziom AMH w surowicy krwi wykonuje się w celu określenia rezerwy jajnikowej, czyli liczby rosnących pęcherzyków jajnikowych, co jest niezmiernie ważne w ocenie, czy pacjentka jest w stanie zajść w ciążę, czy też rezerwa jajnikowa jest zbyt mała, a kobieta zbliża się do okresu okołomenopauzalnego. Jest również wskaźnikiem oceny płodności u kobiet. Z tego względu badanie hormonu antymüllerowskiego znalazło zastosowanie również w diagnostyce przedwczesnego wygasania czynności jajników. Poziom AMH stosuje się również w diagnozowaniu PCOS, czyli zespołu policystycznych jajników, a także w nowotworach jajnika.

Normy AMH

Normy AMH zależą od płci oraz wieku osoby badanej. Wartości referencyjne dla hormonu antymüllerowskiego (AMH) – jego mediana – wynoszą 2,4 ng/ml.

Niskie stężenie AMH u kobiet (<1,0 ng/ml) może stanowić o zmniejszonej rezerwie jajnikowej. Bardzo niskie stężenie jest wskazaniem do wszczęcia procedury in vitro. Podczas menopauzy poziom AMH jest nieoznaczalnie niski.

Wysokie stężenie AMH we krwi (>3,0 ng/ml) towarzyszy chorobom takim jak zespół policystycznych jajników, może też być obecne u chorych z nowotworem jajnika lub jądra.

Należy pamiętać, że do interpretacji wyników konieczny jest całościowy obraz kliniczny pacjenta oraz wyniki innych badań dodatkowych, a samo odchylenie od normy w jednokrotnym badaniu może nie świadczyć o patologii. Nie należy podejmować się samodzielnej oceny wyników.