się ten artykuł?
Szkorbut (gnilec, cynga) to choroba, która w dzisiejszych czasach jest bardzo rzadko spotykana. Jednak warto poznać objawy i przyczyny szkorbutu, bo nieleczony zawsze kończy się śmiercią. Niedobór której witaminy powoduje m.in. szkorbut i wypadanie zębów? Wyjaśniamy!
Szkorbut – co to?
Szkorbut to bardzo rzadka, wielonarządowa choroba wywołana brakiem witaminy C, czyli kwasu askrobinowego. Inne, potoczne nazwy tej choroby to gnilec i cynga. Szkorbut jest również nazywany chorobą żeglarzy lub marynarzy.
Dlaczego? W czasach wielkich wypraw morskich głównym czynnikiem, który decydował o maksymalnej długości podróży, były zapasy owoców zawierających witaminę C. Większość marynarzy czy piratów po wielu tygodniach spędzonych na morzu umierała z powodu niedoboru kwasu askrobinowego.
Do czego jest potrzebna witamina C?
Witamina C to niezbędny mikroelement pełniący różnorakie funkcje w organizmie. Jedną z jej ról jest synteza kolagenu – składnika tkanki łącznej, który odpowiada m.in. za prawidłową budowę naczyń krwionośnych. O niedobór witaminy C jest bardzo trudno, ponieważ znajduje się ona w wielu produktach spożywczych, zarówno naturalnie (np. w owocach), jaki i jako dodatek do żywności.
Co wywołuje szkorbut?
Przyczyną szkorbutu jest niedostateczne dostarczanie witaminy C wraz z pokarmem, spowodowane brakiem warzyw i owoców w diecie. Narażone na szkorbut są głównie osoby niedożywione, chore na anoreksję czy bulimię oraz mieszkańcy terenów, gdzie niedostępne są świeże owoce i warzywa. Na gnilec cierpią też osoby z zaburzeniami psychicznymi, alkoholicy, a także ci, których dieta opiera się głównie na żywności wysoko przetworzonej, czyli tzw. fast foodach. U osób chorujących na zaburzenia wchłaniania (np. na chorobę Leśniowskiego-Crohna) również istnieje zwiększone ryzyko rozwinięcia się choroby.
Szkorbut u dzieci również jest zjawiskiem rzadkim, choć możliwym. Niemowlęta, u których mleko matki zastępowane jest zwykłym mlekiem krowim, są narażone na występowanie tej choroby, ponieważ w produkcie tym brak witaminy C niezbędnej do prawidłowego rozwoju dziecka. Dlatego też należy pamiętać, że zastępowanie pokarmu kobiecego mlekiem krowim zamiast mlekiem modyfikowanym może mieć zgubne konsekwencje.
Szkorbut – objawy
Większość symptomów szkorbutu jest wynikiem zaburzenia procesów produkcji kolagenu. Do głównych objawów szkorbutu należą:
- samoistne krwawienia z naczyń, które mają tendencje do pękania,
- zapalny przerost dziąseł, bóle mięśni i stawów w wyniku krwawień,
- patologiczne łamanie się kości oraz utrudnione gojenie się ran i złamań,
- chwianie się, a następnie wypadanie pozornie zdrowych zębów,
- utrata apetytu,
- osłabienie.
Do innych objawów szkorbutu należą:
- niedokrwistość,
- depresja.
W schyłkowej fazie choroby może dojść do zaburzeń neurologicznych – drgawek oraz zaników świadomości.
Diagnostyka i leczenie szkorbutu
Dolegliwość rozpoznaje się przede wszystkim w oparciu o występujące objawy. Jednak w celu potwierdzenia podejrzeń wykonuje się badania krwi, w których widoczne są: zmniejszone stężenie witaminy C oraz oznaki niedokrwistości.
Leczenie szkorbutu polega na podawaniu dużych dawek witaminy C oraz modyfikacji diety, czyli włączeniu do niej dużych ilości świeżych owoców i warzyw. Chorobę łatwo się leczy, a cierpiąca na nią osoba szybko wraca do zdrowia, dlatego należy niezwłocznie wdrożyć preparaty z kwasem askorbinowym. Czasami konieczne jest leczenie objawowe, zmniejszające ilość powikłań związanych ze szkorbutem.
Szkorbut – powikłania
Brak odpowiedniego leczenia powoduje, że choroba systematycznie postępuje. Wraz z jej rozwojem dochodzić może do dużej ilości krwawień i zmian wysiękowych. Tworzące się rany trudno się goją, przez co mogą powodować liczne zakażenia. Dodatkowo obniżona odporność chorego sprawia, że istnieje ryzyko rozwoju sepsy, a następnie śmierci.
Nieleczony szkorbut może pozbawić chorego nawet całości uzębienia. Jeśli nie podejmiemy leczenia, to choroba ta zawsze skutkuje też śmiercią. Jednak w dzisiejszych czasach rzadko do tego doprowadza.
Szkorbut – jak zapobiegać?
Choroba jest bardzo prosta do uniknięcia. Profilaktyka szkorbutu polega na wzbogaceniu diety w produkty zawierające duże ilości witaminy C: owoce cytrusowe (pomarańcze, cytryny, grejpfruty, mandarynki), owoce czarnej porzeczki. Spożywanie warzyw również zapobiegnie skutecznie zachorowaniu na szkorbut, zwłaszcza cebuli, szpinaku, papryki, marchewki, a także bogatych w witaminę C brokułów i ziemniaków.
Warto też wspomnieć, że świeże mięso ze zwierząt, które tworzą własną witaminę C (co większość zwierząt potrafi robić) zawiera tyle witaminy C, aby zapobiec szkorbutowi, a nawet częściowo go leczyć.
Osoby narażone na brak tej witaminy w diecie, np. z powodu długiego wyjazdu na teren o utrudnionej dostępności różnorodnego pokarmu, powinny profilaktycznie przyjmować witaminę C w tabletkach. Warto wspomnieć, że kwas askrobinowy w napojach czy cukierkach nie jest tak samo wartościowy, jak ten w pożywieniu i tabletkach. A to dlatego że proces pasteryzacji niszczy kwas askorbinowy. Ulega on rozkładowi w procesie gotowania.
