Przejdź do treści

Nadczynność tarczycy – co to za schorzenie? Jakie są jej objawy?

kobieta, trzymająca się w okolicach tarczycy
Czym jest nadczynność tarczycy? Fot. glisic_albina / stock.adobe.com
Podoba Ci
się ten artykuł?

Nadczynność tarczycy to choroba endokrynologiczna wywołana nadmiarem hormonów tarczycy. Pacjenci z nadczynnością tarczycy skarżą się na takie objawy jak wzmożona potliwość, wypadanie włosów, osłabienie mięśni, kołatanie serca czy zwiększenie apetytu. Jakie są przyczyny nadczynności tarczycy i na czym polega leczenie tej choroby? Sprawdź, jaką dietę stosować przy nadczynności tarczycy. 

Co to jest nadczynność tarczycy?

Nadczynność tarczycy, określana też jako hipertyreoza, to choroba, w której dochodzi do zwiększonego wydzielania hormonów tarczycy T3 (trijodotyroniny) i T4 (tyroksyny). Schorzenie to występuje u 1-1,5% populacji osób dorosłych, przy czym zdecydowana większość przypadków dotyczy kobiet. Nadczynność tarczycy u dzieci pojawia się 20 razy rzadziej niż u dorosłych. Wyróżnia się dwa rodzaje nadczynności tarczycy:  

  • postać jawna nadczynności tarczycy,  
  • postać utajona (subkliniczna nadczynność tarczycy).  

Postać jawna charakteryzuje się zwiększonym stężeniem wolnych hormonów tarczycy w surowicy i obecnością objawów klinicznych choroby. W postaci utajonej (subklinicznej) może występować prawidłowe stężenie hormonów tarczycy w surowicy, natomiast dochodzi do spadku stężenia hormonu TSH. Postać utajona nadczynności tarczycy przebiega bezobjawowo lub z mało nasilonymi objawami. 

Przyczyny nadczynności tarczycy

Nadczynność tarczycy powstaje na skutek wzrostu produkcji hormonów tarczycy, zaburzeń metabolizmu hormonów, nieprawidłowego działania receptorów hormonów oraz w wyniku przedawkowania hormonów. Jedną z najczęstszych przyczyn nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa Basedowa.  

Wspomniana wyżej jednostka to autoimmunologiczne schorzenie tarczycy, w którym produkowane są przeciwciała przeciwko receptorowi TSH (TSRH). W rezultacie dochodzi do pobudzenia czynności komórek pęcherzykowych tarczycy i wzrostu produkcji hormonów tarczycy. Pojawienie się autoprzeciwciał wynika z zaburzeń pracy układu immunologicznego, jednakże mechanizm rozwoju choroby nie został do końca poznany. 

Do czynników ryzyka choroby Gravesa-Basedowa należą m.in. palenie papierosów, narażenie na stres, nadmiar jodu w żywności, niedobór selenu w diecie, infekcje wirusowe i bakteryjne. Na chorobę Gravesa-Basedowa chorują przede wszystkim kobiety w wieku 20-60 lat. Nadczynność tarczycy wywołują również: 

  • guzki tarczycy (wole guzkowe toksyczne, guzek autonomiczny), 
  • gruczolak przysadki, 
  • podostre oraz przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, 
  • nadmiar gonadotropiny kosmówkowej (nabłoniak kosmówkowy, tyreotoksykoza ciążowa), 
  • nadmierna podaż jodu lub hormonów tarczycy, 
  • rak tarczycy. 
Biopsja tarczycy, czyli badanie pozwalające wykrywać nowotwory; na zdjęciu kobieta w czasie badania tarczycy- Hello Zdrowie

Objawy nadczynności tarczycy

U osób z nadczynnością tarczycy pojawiają się różne symptomy chorobowe: 

  • objawy psychiczne nadczynności tarczycy, tj. nadpobudliwość emocjonalna, niepokój, drażliwość, płaczliwość, pobudzenie psychoruchowe, lęk, trudności w skupieniu uwagi, bezsenność, zmęczenie, drżenie mięśni, 
  • wzmożona potliwość, która wynika z nasilenia termogenezy i pobudzenia gruczołów potowych, 
  • objawy skórne nadczynności tarczycy, np. wypadanie włosów, zwiększona łamliwość włosów i paznokci, świąd skóry, 
  • zaburzenia metaboliczne, czyli spadek masy ciała przy zwiększonym łaknieniu, nietolerancja glukozy, 
  • męczliwość, 
  • kołatanie serca, 
  • duszności, 
  • biegunki, 
  • obniżenie libido, 
  • zaburzenia miesiączkowania. 

U osób z nadczynnością tarczycy – a w szczególności z chorobą Gravesa-Basedowa – zachodzą zmiany w wyglądzie. Pojawia się poszerzenie szpar powiekowych oraz wytrzeszcz gałek ocznych. Spojówki i powieki mogą być zaczerwienione, dochodzi też do przetłuszczenia i przerzedzenia włosów. Jednym z możliwych objawów nadczynności tarczycy są czerwone plamy na szyi oraz pokrzywka na ciele. 

 

Diagnostyka nadczynności tarczycy

Przy podejrzeniu nadczynności tarczycy zleca się wykonanie następujących badań laboratoryjnych: 

  • morfologia krwi obwodowej, 
  • oznaczenie stężenia TSH, fT3, fT4, 
  • oznaczenie przeciwciał przeciwko receptorowi TSH (anty-TSHR), 
  • lipidogram, 
  • białko całkowite, 
  • aminotransferaza ALT, 
  • fosfataza zasadowa, 
  • stężenie wapnia w surowicy. 

Chorzy z jawną nadczynnością tarczycy mają podwyższone stężenie hormonów fT3 i fT4. W pierwotnej nadczynności tarczycy stężenie TSH jest obniżone, natomiast w nadczynności wtórnej podwyższone. Ponadto u niektórych pacjentów z nadczynnością tarczycy obserwuje się zmniejszony poziom cholesterolu LDL, wzrost liczby limfocytów, eozynofilii i monocytów, zwiększenie fosfatazy zasadowej oraz wapnia. 

Ważną rolę w rozpoznaniu nadczynności tarczycy odgrywają badania obrazowe. USG tarczycy umożliwia określenie wielkości tarczycy i jej echostruktury, uwidocznienie zmian ogniskowych tarczycy oraz rozpoznanie wola tarczycy. Do badania wielkości, kształtu i położenia tarczycy służy też scyntygrafia tarczycy. Za pomocą scyntygrafii technetowej diagnozuje się nadczynność tarczycy w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa, wola wieloguzkowego, gruczolaka autonomicznego czy wola guzkowego obojętnego. Do określenia charakteru zmian, tzn. czy zmiana jest łagodna, czy złośliwa, wykorzystuje się biopsję aspiracyjną cienkoigłową celowaną (BACC). 

Badanie TSH wykonywane jest w diagnostyce chorób tarczycy.

Leczenie nadczynności tarczycy

Podstawową metodą leczenia nadczynności tarczycy jest leczenie farmakologiczne. Leki na nadczynność tarczycy, czyli tzw. tyreostatyki mają za zadanie hamować syntezę tyroksyny. Preparaty stosowane w nadczynności tarczycy to:  

  • tiamazol,  
  • metizol,  
  • propylotiouracyl, 
  •  jod,  
  • węglan litu.  

Leki uzupełniające to z kolei beta-blokery, glikokortykosteroidy i leki uspokajające. Radykalną metodą leczenia nadczynności tarczycy jest operacja chirurgiczna. Częściowe lub całkowite usunięcie tarczycy wskazane jest m.in. przy raku tarczycy, nietolerancji leków przeciwtarczycowych oraz umiarkowanej i ciężkiej orbitopatii. Objawy nadczynności tarczycy w ciąży zwykle nie są nasilone, dlatego w wielu przypadkach leczenie nie jest konieczne. W przypadku ciężkiej tyreotoksykozy kobietom w ciąży również podaje się tyreostatyki.  

Nieleczona nadczynność tarczycy może prowadzić do licznych powikłań zdrowotnych. Jednym z nich jest przełom tarczycowy – stan zagrażający życiu pacjenta, prowadzący do niewydolności wielonarządowej. Brak leczenia wiąże się także z wystąpieniem powikłań sercowo-naczyniowych. 

Dieta w nadczynności tarczycy

Dieta przy nadczynności tarczycy wspomaga leczenie farmakologiczne. Ze względu na wzrost metabolizmu, u osób z nadczynnością tarczycy zaleca się zwiększenie podaży energii o 15-25% oraz ilości białka o 110-130 gramów na dobę. Co jeść przy nadczynności tarczycy? W diecie powinny znaleźć się: 

  • produkty dostarczające białko – chude mięsa (drób, cielęcina, królik, wołowina), chude sery twarogowe, fermentowane napoje mleczne (jogurt, maślanka kefir), gotowane i pieczone ryby morskie i słodkowodne, 
  • produkty zawierające tłuszcze – oliwa z oliwek, masło, 
  • produkty bogate w witaminy i minerały – żółte i zielone warzywa (papryka, sałata zielona, cukinia, dynia), owoce (jabłka, brzoskwinie, arbuzy morele, kiwi, mandarynki, pomarańcze), 
  • łagodne przyprawy – cytryna, zielona pietruszka, cynamon, wanilia, 
  • napoje – woda mineralna, herbaty ziołowe. 

Czego nie jeść przy nadczynności tarczycy? Niewskazane są: 

  • tłuste mięsa, wędliny, pasztety i konserwy, 
  • pełnotłuste produkty mleczne, 
  • wędzone i smażone ryby, 
  • smalec, słonina, twarde margaryny, 
  • warzywa konserwowe, 
  • ostre przyprawy – pieprz, ostra papryka, chili, musztarda, gorczyca, 
  • słodzone napoje gazowane, alkohol, mocna kawa i herbata, gorące potrawy i napoje. 

 

Bibliografia: 

  1. Budlewski T., Franek E., Diagnostyka obrazowa chorób tarczycy, Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 1, 37-41. 
  2. Łącka K., Czyżyk A., Leczenie nadczynności tarczycy, Farmacja współczesna 2008, 1: 69-78. 
  3. Maj J., Jankowska-Konsur A., Gruber A., Kurek M., Tupikowska M., Zmiany skórne w endokrynopatiach, Family Medicine & Primary Care Review 2013, 15, 3: 458-461. 

Podoba Ci się ten artykuł?

Powiązane tematy:

i
Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.
Podoba Ci
się ten artykuł?