się ten artykuł?
Nadczynność tarczycy to schorzenie, w którym nadmiar hormonów tarczycy wywołuje wiele nieprzyjemnych dolegliwości. Aby skutecznie walczyć z chorobą, leczenie farmakologiczne warto wesprzeć dietą. Jak komponować jadłospis przy nadczynności tarczycy, aby zmniejszyć uciążliwe objawy? Dowiedz się, co jeść, a czego unikać.
Nadczynność tarczycy – co to za choroba?
Nadczynność tarczycy, nazywana też hipertyreozą, to zespół objawów spowodowanych podwyższonym poziomem hormonów tarczycy: trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Wśród najczęstszych przyczyn nadczynności tarczycy wymienia się chorobę Gravesa-Basedova oraz wole guzkowe nadczynne (choroba Plummera). Schorzenie to rozwija się też u osób z:
- zapaleniem tarczycy,
- autonomicznym nadczynnym guzkiem tarczycy,
- wolem jajnikowym,
- rakiem tarczycy.
Ponadto może spowodować ją zbyt wysoka podaż jodu oraz nadmierne wydzielanie tyreotropiny (TSH). Chorzy z nadczynnością tarczycy skarżą się na dolegliwości ze strony różnych układów: nerwowego, mięśniowego, pokarmowego, krążenia. Do najczęstszych symptomów chorobowych zalicza się:
- nerwowość, niepokój i drażliwość,
- zmęczenie i osłabienie mięśni,
- zaburzenia snu,
- drżenie rąk,
- tachykardię,
- zaburzenia rytmu serca,
- wzrost przemiany materii, co skutkuje spadkiem masy ciała pomimo dużego apetytu,
- nietolerancję glukozy,
- częste wypróżnienia lub biegunki,
- świąd skóry,
- opuchnięcie, zaczerwienienie i wytrzeszcz oczu.
Nadczynność tarczycy występuje u około 2% dorosłej populacji. Może być spowodowana przez szereg schorzeń, lecz najczęściej jest wynikiem choroby Gravesa-Basedowa, wola wieloguzkowego nadczynnego oraz autonomicznego guzka nadczynnego tarczycy. Przebiega z szeregiem objawów związanych ze stanem hipermetabolicznym ustroju. Leczenie nadczynności gruczołu tarczowego obejmuje farmakoterapię oraz metody radykalne: jodem radioaktywnym lub leczenie chirurgiczne. Najczęściej stosowanymi obecnie lekami tyreostatycznymi są: tiamazol, propylotiouracyl, a w wybranych przypadkach także preparaty jodu.
Podstawowe zalecenia żywieniowe dla osób z nadczynnością tarczycy
Chorzy z nadczynnością tarczycy zmagają się z nadmierną utratą masy ciała. Aby zapobiec szybkiemu chudnięciu, należy zwiększyć podaż energii – standardowo o 10-25%, a u osób ze znaczną nadczynnością nawet o 50-80%. W pokryciu wyższego zapotrzebowania energetycznego pomoże spożywanie 6-7 posiłków dziennie. Dania powinny być małe objętościowo, ale jednocześnie wysokokaloryczne. W celu zwiększenia energetyczności, warto dodać do potraw garść orzechów, kilka suszonych owoców czy łyżkę oliwy.
Zawartość białka w diecie powinna wynosić 100-130 g na dzień. Zadbanie o odpowiednią dawkę tego składnika pokarmowego jest ważne, ponieważ prawidłowa ilość białka sprzyja odbudowie siły i masy mięśniowej. Najlepszym źródłem aminokwasów są chude mięsa (kurczak bez skóry, indyk), ryby (maksymalnie w ilości 2-3 razy w tygodniu ze względu na wysoką zawartość jodu), nasiona roślin strączkowych.
Węglowodany powinny stanowić 50-70% wartości energetycznej diety, a tłuszcze 25-30%. Ze względu na częste współistnienie nadczynności tarczycy i insulinooporności, warto wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym. Z tłuszczy wskazane są przede wszystkim roślinne, bogate w nienasycone kwasy omega-3. Najwięcej znajdziesz ich w olejach, nasionach i pestkach oraz orzechach.
Na jakie składniki w diecie zwrócić uwagę przy nadczynności tarczycy?
Szczególne znaczenie dla osób z nadczynnością tarczycy mają wapń, potas, witamina B1, witamina D oraz witaminy antyoksydacyjne. Ze względu na zaburzenia gospodarki wapniowej, osoby z nadczynnością tarczycy narażone są na wystąpienie osteopenii i osteoporozy. Można temu przeciwdziałać, jedząc produkty bogate w wapń. Do jadłospisu osoby z nadczynnością tarczycy powinny trafić chude mleko, produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu, zielone warzywa liściaste. W przypadku witaminy D wskazana jest jej suplementacja, gdyż samą żywnością nie da się dostarczyć wystarczającej dawki.
Równie ważna jest podaż witamin antyoksydacyjnych. Zwiększony metabolizm wpływa na powstawanie wolnych rodników. Aby je zwalczać, w diecie nie może zabraknąć antyutleniaczy: witaminy A, C, E i beta karotenu. Dużo przeciwutleniaczy zawierają jagody, jeżyny, żurawina, pomidory, papryka. W nadczynności tarczycy potrzebna jest też zwiększona podaż witaminy B1. Jej odpowiednia ilość złagodzi objawy ze strony układu nerwowego. Na lepszą pracę serca wpłynie z kolei potas, który może pomóc w przypadku zaburzeń rytmu serca.
Czego wystrzegać się przy nadczynności tarczycy? Uważaj na kofeinę – działa pobudzająco, więc może nasilić objawy, takie jak kołatanie serca czy lęk. Kofeina znajduje się w kawie, herbacie (teina), napojach energetyzujących. Jeśli cierpisz na częste biegunki, przejdź na dietę lekkostrawną. Ogranicz spożycie błonnika poprzez rezygnację z produktów pełnoziarnistych, brązowego ryżu czy grubych makaronów na rzecz pieczywa pszennego i białego ryżu
Co jeść, a czego unikać przy nadczynności tarczycy?
Poniższa tabela pomoże ci w skomponowaniu jadłospisu przy nadczynności tarczycy. Znajdziesz w niej produkty wskazane i niewskazane w diecie.
| Grupy produktów | Produkty zalecane | Produkty przeciwwskazane |
| Produkty zbożowe | pełnoziarniste produkty zbożowe – pieczywo razowe, makaron pełnoziarnisty, kasza gryczana i jęczmienna, ryż brązowy, otręby | białe pieczywo, drobne kasze, biały ryż |
| Mięsa | chudy drób, cielęcina, królik, wołowina | tłuste mięsa i wędliny, pasztety, konserwy |
| Ryby | ryby morskie i słodkowodne | ryby smażone i wędzone |
| Nabiał | chude sery twarogowe, kefir, maślanka | pełnotłuste produkty mleczne |
| Tłuszcze | oliwa z oliwek, masło | smalec, słonina, twarde margaryny |
| Warzywa | papryka, zielona sałata, cukinia, dynia | solone i konserwowe, surowe warzywa kapustne, cebula, groch, fasola |
| Owoce | jabłka, brzoskwinie, arbuzy, morele, kiwi, mandarynki, pomarańcze, aronia |
|
| Napoje |
| mocna herbata, kawa, napoje energetyzujące |
| Przyprawy | łagodne przyprawy – sok z cytryny, zielona pietruszka, cynamon, wanilia | ostre przyprawy – pieprz, chili, musztarda, gorczyca |
Bibliografia:
- Łącka K., Czyżyk A., Leczenie nadczynności tarczycy, Farmacja Współczesna 2008, 1: 69-78.
- Pałkowska-Goździk, E., Lachowicz, K., Rosołowska-Huszcz D., Effects of Dietary Protein on Thyroid Axis Activity, Nutrients 2017, 10(1), 5.
- Pastusiak K., Michałowska J., Bogdański P., Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, Varia Medica 2018, tom 2, nr 2, s. 111-115.
