Defibrylacja – czym jest ten zabieg i w jakim celu się go wykonuje?

Zaburzenie rytmu serca jest czasami powodem do przeprowadzenia na pacjencie defibrylacji. Ten zabieg medyczny wykorzystuje zjawiska elektryczne do przywrócenia akcji serca.

Łaciński przedrostek de oznacza zaprzeczenie oraz działanie odwrotne. Defibrylacja zatem to odwrócenie zjawiska migotania komór serca. Migotanie (fibrylacja) i trzepotanie komór to stany patologiczne, podczas których serce nie pracuje prawidłowo i dochodzi do zatrzymania krążenia. Pojawienie się migotania komór zawsze powoduje ustanie przepływu krwi, nawet w dużych tętnicach. Migotanie trwające dłużej niż 3–5 minut nieuchronnie prowadzi do śmierci.

Przyczyny migotania komór

Najczęstszą i najważniejszą przyczyną migotania komór jest zawał mięśnia sercowego. Mogą do niego doprowadzić także inne choroby serca (kardiomiopatia przerostowa, arytmie), jak również zmiany metaboliczne, toksyny, przedawkowanie leków, ekspozycja na prąd elektryczny (wypadek, wyładowania atmosferyczne).

Co to jest defibrylacja i na czym polega?

Czy można uruchomić „silnik” człowieka po jego zatrzymaniu? Przy migotaniu harmonijna praca komórek serca zostaje zaburzona, wymykają się one spod kontroli i zaczynają się kurczyć chaotycznie. Jednak zachowana zostaje aktywność elektryczna komórek. To odróżnia migotanie serca od asystolii (brak skurczów), a więc całkowitego zatrzymania akcji serca. Asystolia na zapisie EKG jest rejestrowana jako linia prosta. W przypadku braku szybkiej pomocy migotanie przechodzi w asystolię. Wynika to z faktu, że komórki serca zaczynają cierpieć na głód tlenowy (hipoksję) oraz zostają zatrute przez toksyczne produkty oddychania beztlenowego, co prowadzi do ich śmierci. Defibrylacja wpływa na serce prądem o słabej sile, ale wysokim napięciu. Prowadzi to do stłumienia wszystkich impulsów elektrycznych, których kierunek nie pokrywa się z kierunkiem prądu defibrylatora. Wszystkie patologiczne ogniska pobudzenia zostają zahamowane, a pozostają tylko te, które są zgodne z wektorem normalnej akcji serca. Dzięki temu zostaje przywrócona skuteczna praca mięśnia sercowego.

Defibrylacja u dzieci

U dzieci zatrzymanie krążenia i zaburzenia pracy serca, które wymagałyby zastosowania defibrylacji, są bardzo rzadkie. Na szczęście wiele dostępnych publicznie defibrylatorów AED zostało wyposażonych w specjalne elektrody samoprzylepne dla dzieci lub w oprogramowanie, które pozwala na zmniejszenie podawanej energii do 50–75 J. Defibrylatory takiego typu są rekomendowane do stosowania na dzieciach pomiędzy pierwszym a ósmym rokiem życia. Jeśli jednak nie można wykonać defibrylacji zmniejszoną energią, zaleca się zastosowanie AED dla osób dorosłych również u dzieci powyżej pierwszego roku życia.

Jak działa defibrylator?

Defibrylator składa się z dwóch elementów: jednostki centralnej i elektrod. W pierwszym energia elektryczna jest akumulowana i przekształcana (siła prądu maleje, a napięcie wzrasta). Elektrody nakłada się na klatkę piersiową i przy wyładowaniu dostarczają do serca prąd elektryczny.

Wiele defibrylatorów jest wyposażonych w monitor elektrokardiograficzny. Umożliwia on rejestrację EKG i ocenę skuteczności wyładowań. Dostępne w miejscach publicznych defibrylatory typu AED zostały zaprojektowane specjalnie do użytku ratującego, który ma jedynie elementarną wiedzę na temat pierwszej pomocy. AED sam analizuje zapis EKG poszkodowanego i stwierdza, kiedy należy przeprowadzić defibrylację.

Nie każde zatrzymanie pracy serca wymaga użycia defibrylatora, czasami jest to wręcz przeciwwskazane. Rytmy do defibrylacji to migotanie komór oraz częstoskurcz komorowy bez tętna. Rytmy nie do defibrylacji to asystolia i aktywność elektryczna bez tętna. W obu przypadkach defibrylacja nie jest w stanie dać pożądanego efektu, jakim jest przywrócenie prawidłowej pracy mięśnia sercowego.

Postępowanie z defibrylatorem

Osoba poszkodowana powinna leżeć na płaskiej powierzchni. Elektrody należy przykleić do klatki piersiowej (w przypadku defibrylacji dziecka należy użyć elektrod pediatrycznych). Ratujący nie może dotykać ciała poszkodowanego ani innych przedmiotów (nawet powierzchni, na której leży poszkodowana osoba). Elektrody umieszcza się po prawej stronie pod obojczykiem i po lewej stronie w linii pachowej środkowej (wtedy siła elektryczna impulsu pokrywa się z kierunkiem normalnej osi elektrycznej serca). Podawane szeregowo wyładowanie ma energię 360 J (w przypadku defibrylatorów jednofazowych) lub 150–200/360 J (w przypadku defibrylatorów dwufazowych). Należy pamiętać, że w przerwach między kolejnymi wyładowaniami kontynuuje się resuscytację krążeniowo-oddechową. Defibrylatory AED są wyposażone w system komend głosowych, dzięki czemu pierwszej pomocy może udzielić każda, nawet niewyszkolona osoba.

Kardiowersja

Kardiowersja jest zabiegiem medycznym wykorzystywanym najczęściej przy migotaniu przedsionków serca. Przy pomocy impulsu elektrycznego używanego krótkotrwale przywraca się prawidłową pracę serca. Zabieg ten wykonywany jest w znieczuleniu, a pacjentowi podaje się dożylnie również środki uspokajające. Przy kardiowersji wykorzystywany jest ten sam sprzęt, co podczas defibrylacji, jednakże zmianie ulegają parametry impulsu.