GGTP (gamma-glutamylotranspeptydaza) – badanie, normy

GGTP, czyli gamma-glutamylotranspeptydaza, to ważny enzym, którego aktywność oznacza się przy diagnozowaniu chorób wątroby oraz dróg żółciowych. Badanie GGTP należy do prób wątrobowych wraz z oznaczeniem aktywności innych enzymów: AlAT, AspAT i ALP. Jakie są wskazania do oznaczenia GGTP i o czym świadczy podwyższony lub obniżony poziom tego enzymu?

GGTP – co to jest?

GGTP (GGT), czyli gamma-glutamylotranspeptydaza (ang. gamma glutamyl transferase), to enzym błonowy występujący w wielu tkankach ludzkiego organizmu – jelitach, nerkach, wątrobie, trzustce, mózgu i gruczole krokowym. Odpowiada on za transport aminokwasów przez błony komórkowe – ma aktywność transferazy. Uznawany jest za marker stresu oksydacyjnego oraz zespołu metabolicznego. Funkcją gamma-glutamylotranspeptydazy jest metabolizm glutationu. 

W przeszłości oznaczanie GGTP wykorzystywano w chorobach serca. Choć GGTP występuje nie tylko w wątrobie, mierzenie poziomu związku znalazło zastosowanie właśnie w diagnostyce chorób tego narządu. GGTP oznaczane we krwi ma pochodzenie w większości wątrobowe i zwiększa się, gdy dochodzi do dysfunkcji tego narządu.  

Poziom GGTP określa się na podstawie badania krwi. Uważa się, że czułość tego badania w diagnostyce chorób wątroby oraz dróg żółciowych wynosi aż 95%. Niestety w wielu przypadkach stwierdza się jego podwyższony poziom mimo braku procesu chorobowego. Wydaje się jednak, że lista wskazań do wykonania badania będzie wciąż wzrastać. Oznaczenie tego parametru nie jest drogie, co dodatkowo wpływa na użyteczność badania. Cena badania GGTP wynosi 5–10 zł w zależności od laboratorium. 

Wskazania do badania GGTP 

Oznaczenie aktywność GGTP jest przydatne w diagnostyce wielu chorób wątroby oraz dróg żółciowych. Przeprowadza się je przy podejrzeniu zapalenia wątroby, rozwijającej się kamicy pęcherzyka żółciowego, zastoju żółci w drogach żółciowych czy ryzyka wystąpienia nowotworu wątroby. 

Badanie do wykonania zleca lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub gastrolog. Wskazaniem do badania GGTP może być pojawienie się u chorego następujących objawów: 

• zażółcenie skóry, błon śluzowych i białkówek oczu spowodowane wzrostem stężenia bilirubiny,
• zaburzenia trawienia,
• spadek apetytu, 
• duży spadek masy ciała, 
• wzdęcia, 
• biegunki, 
• wymioty,
• ból po prawej stronie jamy brzusznej, tuż pod żebrami, 
• obrzęki,  
• świąd skóry, 
• ciemne zabarwienie moczu. 

Przygotowanie do badania GGTP 

Poziom GGTP określa się z krwi pobranej na czczo, po około 8-12 godzinach od ostatniego posiłku. Badanie przebiega w standardowy sposób: miejsce wkłucia jest odkażane, na ramię zakłada się opaskę uciskową, a krew pobierana jest z żyły łokciowej. Procedura trwa zaledwie kilka minut. Kilka dni przed oznaczeniem GGTP należy unikać tłustych, ciężkich posiłków, palenia papierosów oraz spożywania alkoholu, ponieważ czynniki te prowadzą do zafałszowania wyniku.  

Normy badania krwi GGTP

Norma aktywności GGTP różni się zależności od płci pacjenta oraz laboratorium wykonującego badanie. Niektóre laboratoria podają, że prawidłowe wyniki GGTP uzyskane z krwi powinny wynosić u kobiet <35 IU/l, natomiast u mężczyzn <40 IU/l. W innych za normę przyjmuje się wartości nie wyższe niż 10-66 IU/l u kobiet oraz 18-100 IU/l u mężczyzn. Generalnie uznaje się, że stężenie GGTP u mężczyzn jest wyższe niż u kobiet ze względu na aktywność gruczołu krokowego.  

Badanie GGTP zleca się równocześnie z innymi badaniami enzymów wątrobowych, w tym aminotransferaz oraz fosfatazy alkalicznej (ALP). Wynik GGTP powinien zawsze interpretować lekarz, który zna cały obraz kliniczny pacjenta – występujące objawy oraz wyniki innych badań laboratoryjnych. W diagnostyce konieczne jest porównanie poziomu aktywności wszystkich enzymów wątrobowych. 

Wysokie GGTP – co oznacza?

Podwyższone GGTP (GGT) obserwuje się w przypadku: 

1. Chorób wątroby: 

• alkoholowej niewydolności wątroby, w której aktywność gamma-glutamylopeptydazy jest kilkukrotnie (>6) wyższa niż innych enzymów wątrobowych (AlAT i AspAT); parametr ten jest miarodajny w monitorowaniu przebiegu leczenia alkoholizmu; 

• nowotworów wątroby – GGTP czasami stanowi jedyny, najszybciej ukazujący nieprawidłowości parametr; 

• chorób miąższu wątroby, w tym: stłuszczenia, chorób wirusowych; 

• polekowym uszkodzeniu wątroby w wyniku przyjmowania leków przeciwpadaczkowych, metotreksatu, furosemidu; 

2. Chorób dróg żółciowych, w których dochodzi do zablokowania odpływu żółci (cholestaza wewnątrzwątrobowa lub zewnątrzwątrobowa). Badanie GGTP zleca się w przypadku wystąpienia typowych objawów cholestazy: żółtaczki, świądu, bólu pod żebrami, który pojawia się szczególnie po spożyciu obfitego posiłku, a także odbarwionego stolca i ciemnego moczu. Dodatkowo zaleca się oznaczenie poziomu bilirubiny oraz aktywności fosfatazy zasadowej (ALP), które też ulegają zwiększeniu. Jeśli wysoki poziom GGTP utrzymuje się przez więcej niż 6 miesięcy, jest to równoznaczne z występowaniem przewlekłej postaci choroby. 

3. Chorób autoimmunologicznych, np. PSC (pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych) – obserwuje się izolowane podwyższenie aktywności enzymu, szczególnie u młodzieży. 

4. Długotrwałego spożywania alkoholu. Zwiększenie poziomu GGTP powyżej 1000IU/l jest wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej. Tak wysokie stężenie może wskazywać toksyczne uszkodzenie wątroby wywołane spożywaniem nadmiernej ilości alkoholu. 

5. Ostrego lub przewlekłego zapalenia trzustki oraz raka trzustki. Charakterystycznym objawem ostrego zapalenia trzustki jest narastający, silny ból w nadbrzuszu, czasem promieniujący do pleców. Przewlekłemu zapaleniu trzustki towarzyszą biegunki i wzdęcia, bóle brzucha, spadek apetytu. 

6. Reumatoidalnego zapalenia stawów. W przebiegu choroby obserwuje się obrzęk stawów stóp i dłoni, stawu kolanowego, łokciowego, biodrowego. Chorym doskwierają dolegliwości bólowe oraz sztywność stawów. 

7. Mononukleozy zakaźnej – choroby przebiegającej z wysoką gorączką, zapaleniem gardła i migdałków, powiększeniem węzłów chłonnych oraz wysypką. 

Prowadzone są próby wprowadzenia tego markera jako czynnika diagnostycznego schorzeń niezwiązanych z wątrobą, szczególnie w chorobach sercowo-naczyniowych. Wysokie GGTP może pojawić się w wynikach badań w 3–4 dobie po zawale. Gamma-glutamylotransferazę uważa się również za czynnik powodujący zmiany miażdżycowe, ponieważ wykazano jej związek z utlenianiem lipoprotein o niskiej gęstości. 

Należy pamiętać, że izolowane podwyższenie GGTP może być zjawiskiem niemającym wyjaśnienia, nieświadczącym o poważnej chorobie – szacuje się, że jest tak u 10% osób, u których ten parametr jest nieprawidłowo wysoki. W razie jakichkolwiek wątpliwości może być konieczne powtórzenie badań oraz wizyta u hepatologa, który zaleci odpowiednie postępowanie. 

Jak obniżyć GGTP? 

Stężenie GGTP jest czułe na wiele czynników, dlatego można mieć wpływ na jego poziom. Jak szybko obniżyć GGTP? Przede wszystkim modyfikacją dotychczasowego stylu życia. Poprawę parametrów uzyskuje się poprzez ograniczenie spożycia: 

•  alkoholu,  

• soli,  

• kawy,  

• tłustego, czerwonego mięsa, 

• tłuszczów zwierzęcych, 

• cukru, 

• żywności przetworzonej. 

W diecie powinny znaleźć się świeże warzywa i owoce. Pracę wątroby można wspomóc ziołami takimi jak: karczoch, ostropest plamisty czy babka jajowata. Regeneracji wątroby sprzyja także regularna, umiarkowana aktywność fizyczna. Jak obniżyć GGTP po alkoholu? Aktywność gamma- glutamylotranspeptydazy wraca do normy po kilku tygodniach abstynencji. Warto pamiętać o tym, że wysokie stężenie GGTP zawsze powinno być wskazaniem do konsultacji lekarskiej i, w razie konieczności, wprowadzenia odpowiedniego leczenia. 

O czym świadczy niskie GGTP? 

Niskie stężenie GGTP nie powinno stanowić powodu do niepokoju. Aktywność gamma-glutamylotranspeptydazy przy dolnej granicy normy zwykle uważana jest za wynik prawidłowy. Oznacza, że choroba wątroby jest mało prawdopodobna. Wskazuje też, że osoba badana nie spożywała alkoholu. 

Aktualizacja: Patrycja Nawojowska

Bibliografia:

1. Mateusz Mościński i wsp., “Gamma-glutamylotranspeptydaza — potencjalny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych?”, Koło STN przy III Katedrze i Oddziale Klinicznym Kardiologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu, 2012, ISSN 1896–2475.
2. Marek Hrtleb, „Interpretacja badań laboratoryjnych w chorobach wątroby”, Wydawnictwo Continuo, Wrocław 2019.
3. EwaOchwanowska i wsp., „Zmiany w aktywności podstawowych parametrów biochemicznych wskazujących na nadmierne spożycie alkoholu”, Alcoholism and Drug Addiction. Volume 28, Issue 4, December 2015, Pages 235-250.