Hiperurykemia – podwyższone stężenie kwasu moczowego. Leczenie i dieta

Hiperurykemia oznacza podwyższone stężenie kwasu moczowego w organizmie. Przyczyną jest zwiększenie jego produkcji, niedostateczne wydalanie przez nerki lub nadmiar fruktozy w diecie. Leczenie hiperurykemii polega na modyfikacji jadłospisu oraz stosowaniu środków farmakologicznych.

Kwas moczowy to związek chemiczny, który jest końcowym produktem metabolizmu puryny pochodzącej z pokarmu. W większości jest on wydalany z moczem, a w niewielkich ilościach także przez jelita wraz z kałem. Prawidłowe stężenie we krwi u kobiet wynosi 6 mg/dl, a u mężczyzn 6,8 mg/dl, natomiast w dobowej zbiórce moczu 750–800 mg. Jego nadmiar określany jest jako hiperurykemia. Stan ten prowadzi do odkładania się kwasu moczowego w stawach lub nerkach, gdzie powstają kamienie moczanowe. Dieta w hiperurykemii opiera się na ogólnych zasadach zdrowego żywienia oraz eliminacji produktów zawierających związki purynowe.

Co to jest hiperurykemia?

Hiperurykemia to medyczne określenie na podwyższony poziom kwasu moczowego, który został stwierdzony w badaniu laboratoryjnym krwi lub dobowej zbiórce moczu (analiza całego moczu zebranego w ciągu pełnej doby). Hiperurykemia może powodować różnego rodzaju dolegliwości, w tym choroby układu sercowo-naczyniowego, choroby nerek oraz dnę moczanową. Wyróżniono dwa typy schorzenia:

• hiperurykemię wrodzoną – uwarunkowaną genetycznie,
• hiperurykemię nabytą – spowodowaną nieprawidłowym stylem życia i dietą.

Przyczyny hiperurykemii

Przyczyny hiperurykemii to zwiększona produkcja kwasu moczowego lub jego niedostateczne wydalanie z organizmu wraz z moczem. Pojawia się ona na skutek:

• uwarunkowań genetycznych – wrodzonych zaburzeń enzymatycznych związanych z przemianą puryn (zespół Lescha-Nyhana),
• terapii przeciwnowotworowej (zespół rozpadu guza) – nagły rozpad komórek nowotworowych spowodowany chemioterapią prowadzi do uwolnienia dużej ilości kwasu moczowego, potasu i fosforu,
• chorób układu krwiotwórczego – białaczki, niedokrwistości hemolitycznej,
• nieprawidłowej diety – spożywania dużej ilości mięsa, tłustych ryb, owoców morza, grzybów, brokułów, rabarbaru, szpinaku,
• nadmiaru fruktozy w diecie,
• przyjmowania nadmiernej ilości alkoholu,
• niewydolności nerek,
• przyjmowania leków moczopędnych,
• nadciśnienia tętniczego krwi,
• niedoczynności tarczycy,
• nadczynności przytarczyc.

Czynnikiem ryzyka pojawienia się hiperurykemii jest także cukrzyca i zmniejszony poziom insuliny we krwi prowadzący do kwasicy ketonowej. Kwasicę ketonową może wywołać również alkohol i niedożywienie.

Objawy hiperurykemii

W większości przypadków podwyższone stężenie kwasu moczowego w organizmie przebiega bezobjawowo. Hiperurykemia może jednak prowadzić do rozwinięcia się dny moczanowej (podagry). Jest ona wynikiem odkładania się kryształów kwasu moczowego w stawach, które powodują ich stany zapalne. Czynnikiem ryzyka pojawienia się dolegliwości, poza złą dietą i przyjmowaniem alkoholu, są: otyłość, cukrzyca, zaburzenia lipidowe i nadciśnienie tętnicze. W takich przypadkach objawy hiperurykemii to:

• ból, tkliwość, obrzęk i zaczerwienienie stawów,
• podwyższona temperatura ciała lub gorączka,
• ogólne zmęczenie i osłabienie,
• pojawienie się tzw. guzków dnawych, czyli wyniosłości ponad skórę w okolicy stawów.

Hiperurykemia prowadzi także do pojawienia się kamieni moczanowych w nerkach, co prowadzi do kamicy nerkowej. Do charakterystycznych objawów należą: silny ból w okolicy lędźwiowej, dyskomfort w jamie brzusznej, nudności i wymioty, osłabienie, podwyższona temperatura ciała i krwiomocz.

Leczenie hiperurykemii

Leczenie hiperurykemii polega na stosowaniu farmakoterapii oraz zmianie stylu życia, a przede wszystkim diety. Leki zalecane w przypadku stwierdzenia podwyższonego stężenia kwasu moczowego to środki urykozuryczne (moczanopędne) powodujące zwiększenie wydalania, allopurynol zmniejszający jego wytwarzanie oraz febuksostat obniżający poziom kwasu moczowego we krwi.

Dieta w hiperurykemii opiera się na ogólnych zasadach zdrowego żywienia oraz na wyeliminowaniu produktów zawierających duże stężenie fruktozy i zasad purynowych. Niewskazane jest spożywanie: dużej ilości mięsa (cielęcina, jagnięcina, wołowina, wieprzowina, dziczyzna), mięsnych konserw, krewetek, tłustych ryb (łosoś, karp, śledzie, makrela). Warto ograniczyć także spożywanie niektórych warzyw: grzybów, zielonego groszku, brokułów, szpinaku, kalafiora.

W hiperurykemii dieta powinna być bogata w produkty takie jak: buraki, ziemniaki, marchew, pomidory, cukinia, biała kapusta, jabłka, kiwi, pomarańcze, śliwki, migdały, jogurty, jaja, sery twarogowe, kasze i makarony. Należy spożywać 3–4 posiłki dziennie, ograniczyć spożycie tłuszczu do 40 g dziennie i zrezygnować ze smażenia potraw. Warto zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu – zaleca się minimum 2,5 litra niesłodzonej wody dziennie.