Jakie badania tarczycy z krwi wykonać? Jak interpretować wyniki?

Badanie tarczycy z krwi pozwala na wczesne wykrycie nieprawidłowości pracy tego gruczołu. Podstawowe testy obejmują oznaczenie stężenia hormonu tyreotropowego (TSH), tyroksyny (T4) i trijodotyroksyny (T3). Ponadto warto sprawdzić przeciwciała przeciwtarczycowe, których obecność może świadczyć o autoimmunologicznym zapaleniu tarczycy. 

Jakie hormony produkuje tarczyca? 

Tarczyca to narząd usytuowany w dolnej części szyi. Jako gruczoł wydzielania wewnętrznego, wytwarza hormony – trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4) oraz substancję o działaniu hormonalnym – kalcytoninę, biorącą udział w regulacji gospodarki wapniowej. W największej ilości (95% produkcji) powstaje tyroksyna, która jest prohormonem i prekursorem T3.  

Za ilość wyprodukowanej tyroksyny i trójjodotyroniny odpowiada hormon tyreotropowy (TSH) produkowany w przysadce mózgowej. TSH powstaje w odpowiedzi na wzrost tyreoliberyny (TRH) – hormonu podwzgórzowego. Mechanizm utrzymania hormonów tarczycy na odpowiednim poziomie opiera się na działaniu ujemnego sprzężenia zwrotnego. 

Wskazania do badań diagnostycznych tarczycy

Szacuje się, że na zaburzenia pracy tarczycy może cierpieć ponad 20% osób w Polsce, a wiele z nich nawet nie wie o tym, że są chore. Schorzenia gruczołu tarczowego to domena kobiet: niedoczynność tarczycy pojawia się u nich aż 7 razy częściej niż u mężczyzn, a nadczynność – 5 razy. Do wykonania badań diagnostycznych powinny skłonić cię następujące objawy: 

• zmęczenie i osłabienie, 
• ciągłe uczucie senności, 
• zaburzenia nastroju, 
• bezsenność, 
• zmniejszenie tolerancji wysiłku, 
• wzrost lub spadek masy ciała, 
• ciągłe uczucie zimna lub uderzenia gorąca i wzmożona potliwość, 
• pogorszenie stanu paznokci, włosów i skóry, 
• zmniejszenie siły mięśniowej, 
• zaburzenia miesiączkowania, 
• obniżenie libido. 

Badania na tarczycę z krwi – hormony

Badania laboratoryjne zlecane w celu rozpoznania nadczynności lub niedoczynności tarczycy obejmują oznaczanie stężenia hormonów obwodowych i tropowych. Należą do nich TSH, T4 oraz T3. Wszystkie zostały dokładniej omówione w dalszej części artykułu. 

Hormon tyreotropowy (TSH) 

Badanie TSH to podstawowy test z krwi, który wykonywany jest w celu oceny pracy tarczycy. Za prawidłowy wynik uznaje się poziom 0,2-0,4 do 4,0-4,5 mlU/I. Podwyższony poziom TSH wskazuje na to, że gruczoł wytwarza niedostateczną ilość hormonów. Dzieje się tak w pierwotnej niedoczynności i wtórnej nadczynności tarczycy.  

Gdy stężenie związku jest zbyt niskie, poziom innych hormonów tarczowych wzrasta, co wskazuje na pierwotną nadczynność lub wtórną niedoczynność gruczołu. Na podstawie samych wyników TSH nie można postawić jednoznacznej diagnozy; wskazane jest jednoczesne oznaczenie stężenia wolnej tyroksyny (fT4) i wolnej trijodotyroniny (fT4) oraz przeciwciał przeciwtarczycowych. 

Tyroksyna (T4) 

Normy stężenia wolnej tyroksyny wynoszą 10-22 pmol/l. Gdy w badaniu stwierdzi się zwiększone stężenie fT4, sugeruje to pierwotną lub wtórną nadczynność tarczycy, natomiast obniżony poziom oznacza pierwotną lub wtórną niedoczynność. W subklinicznych zaburzeniach tarczycy tyroksyna i trijodotyronina mogą pozostawać w normie, natomiast poziom hormonu tyreotropowego jest obniżony. 

Trijodotyronina (T3) 

Wartości referencyjne dla wolnej trijodotyroniny mieszczą się w granicach 4,0-7,4 pmol/l. Poziom T3 interpretuje się w odniesieniu do stężenia TSH i fT4. Obniżony poziom TSH, prawidłowe stężenie T4 i i wysoki poziom T3, wraz ze współistniejącymi objawami nadczynności tarczycy, świadczą o tyreotoksykozie. 

Badania na tarczycę z krwi – przeciwciała przeciwtarczycowe

Badanie przeciwciał przeciwtarczycowych wykorzystywane jest w rozpoznawaniu autoimmunologicznych chorób tarczycy, takich jak przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto) czy choroba Gravesa-Basedowa. 

Przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie anty-TPO 

Przeciwciała anty-TPO są charakterystyczne dla choroby Hashimoto, dlatego ich poziom mierzy się w diagnostyce tego schorzenia. Jeśli przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie nie zostaną wykryte, dodatkowo sprawdza się obecność przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie. Podwyższone stężenie anty-TPO odnotowuje się także u 60-70% pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa. 

Przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie anty-Tg 

Oznaczenie przeciwciał anty-TG wykonuje się u osób z podejrzeniem choroby Hashimoto. Jeśli miano przeciwciał jest wysokie, a ponadto stwierdza się przewlekłe zapalenie w badaniu USG, stanowi to podstawę do rozpoznania autoimmunologicznej choroby tarczycy, szczególnie w sytuacji, gdy nie występuje podwyższone stężenie anty-TPO.

Bibliografia: 

1. Brzozowski T., Fizjologia człowieka, Edra Urban&Partner 2019. 
2. Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna 2015. 
3. Woźniak M., Matyjaszek-Matuszek B., Najczęstsze błędy w diagnostyce i leczeniu chorób tarczycy, Lekarz POZ 2022, 5, 330-337.