Hormony tarczycy – jak interpretować wyniki i kiedy należy wykonać badanie krwi?

Hormony tarczycy w organizmie człowieka odpowiadają za wiele procesów metabolicznych. W razie pojawienia się objawów klinicznych konieczne jest badanie hormonów tarczycy. Badanie można wykonać zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.

Hormony tarczycy kontrolują czynność większości tkanek w organizmie człowieka, stąd trudno o wymienienie ich wszystkich funkcji. Nadmiar bądź niedobór hormonów tarczycy daje dość specyficzne objawy o bardzo szerokim zakresie i dotyczące większości układów.

Hormony tarczycy – jakie są i jak działają?

Tarczyca to narząd wewnątrzwydzielniczy, zlokalizowany w szyi i przylegający do tchawicy, nieco poniżej krtani. Zbudowana jest z dwóch płatów i łączącej je węziny (cieśni). Podstawową jednostką czynnościową tarczycy są komórki pęcherzykowe. Wypełnione są koloidem zawierającym tyreoglobulinę (Tg). To białko stanowiące magazyn hormonów tarczycy, a także miejsce, w którym jod jest wprowadzany do cząstek tyrozyny. Pomiędzy pęcherzykami tarczycy zlokalizowane są komórki C, produkujące kalcytoninę. Do prawidłowej pracy tarczycy konieczny jest właściwy poziom jodu w organizmie. Spośród wszystkich hormonów produkowanych przez tarczycę najwięcej powstaje tyroksyny (T4). Wydzielana do krwi tyroksyna wiąże się z białkami i pełni przede wszystkim funkcję prohormonu. Na obwodzie jest odjodowywana do trijodotyroniny (T3). Częściowo T3 również jest bezpośrednio wydzielana z tarczycy i to właśnie ten hormon wykazuje główną aktywność obwodową na narządy. Hormony tarczycy wydzielane są pod wpływem TSH, czyli przysadkowej tyreotropiny. Niedobór hormonów tarczycy stymuluje przysadkę do wydzielania TSH, a ich nadmiar hamuje. Stąd w diagnostyce chorób tarczycy w pierwszej kolejności rutynowo wykonuje się przesiewowe badanie TSH. Hormony tarczycy działają na większość tkanek w organizmie. Zwiększają katabolizm białek, aktywują lipogenezę w wątrobie i lipolizę w wątrobie oraz tkance tłuszczowej, powodują zmniejszenie stężenia cholesteroli, zwiększają zużycie węglowodanów. Ich nadmiar lub niedobór skutkuje wielokierunkowymi zaburzeniami pracy organizmu człowieka.

Hormony tarczycy: normy

Do sprawdzenia, czy produkcja hormonów tarczycy jest prawidłowa, konieczne są badania krwi. Badanie wykonuje się na czczo, pobierając próbkę krwi z żyły odłokciowej. To bardzo istotne badanie, które wykonują profilaktycznie kobiety w ciąży, a także osoby dopiero planujące ciążę, ponieważ zaburzenie poziomu hormonów tarczycy ma poważne konsekwencje dla rozwoju dziecka. Badania hormonów tarczycy obejmują również badanie TSH, ponieważ w przypadku początkowych nieprawidłowości w zakresie pracy tarczycy poziom hormonów T4 i T3 może być w normie, przy jednoczesnym niedoborze lub nadmiarze TSH. W diagnostyce oznacza się przede wszystkim frakcje wolne hormonów tarczycy, tzn. FT3 i FT4. Normy hormonów tarczycy są następujące:

• T3 całkowita (TT3): 1,3–3,1 nmol/l;
• T3 wolna (FT3): 4,0–7,8 pmol/l;
• T4 całkowita (TT4): 58–154 nmol/l;
• T4 wolna (FT4): 11,8–24,6 pmol/l.

Kiedy wykonuje się badania hormonów tarczycy?

Badanie hormonów tarczycy wykonuje się w takich sytuacjach klinicznych, jak:

• objawy nadczynności lub niedoczynności tarczycy,
• ciąża,
• nieprawidłowy poziom TSH w badaniach przesiewowych,
• stosowane leki przeciwtarczycowe,
• stosowane leki w niedoczynności (suplementacja hormonów),
• monitorowanie leczenia chorób tarczycy.

Badania można wykonać w każdym laboratorium analitycznym. Cennik badań zależy od laboratorium, jednak średnia cena pojedynczego badania poziomu TSH, fT4 lub fT3 waha się w granicach 15–20 zł.

Objawy nadmiaru i niedoboru hormonów tarczycy

Nadmiar hormonów tarczycy, czyli nadczynność tarczycy, określa się mianem nadczynności tarczycy. Jej objawy to m.in.:

• drażliwość,
• utrata masy ciała mimo tego, że chory się nie odchudza i ma zwiększony apetyt,
• nietolerancja ciepła,
• nietolerancja wysiłku fizycznego,
• bezsenność,
• wilgotna i ciepła skóra,
• wypadanie włosów,
• nadciśnienie tętnicze,
• drżenie rąk,
• biegunki.

Niedobór hormonów tarczycy, czyli niedoczynność, również daje dość charakterystyczne objawy:

• nadmierny przyrost masy ciała mimo braku zmiany stylu życia i diety,
• problemy z koncentracją,
• nadmierna senność,
• nietolerancja zimna,
• wolna akcja serca,
• bóle stawów,
• zaparcia,
• matowe i łamliwe paznokcie,
• sucha skóra,
• łysienie,
• zmniejszenie potliwości,
• zaburzenia miesiączkowania.