Pneumocystoza u dzieci i dorosłych – objawy i leczenie

Pneumoscytoza to choroba, która zwykle objawia się zapaleniem płuc. Najczęściej dotyka osoby z osłabionym układem immunologicznym, np. chorych na białaczkę, AIDS, leczonych immunopresyjnie, a także pacjentów po chemioterapii czy też transplantacji narządów. Zakażenie przenosi się drogą wziewną, a cysty pasożyta przedostają się wówczas do dróg oddechowych. W ciężkich przypadkach choroba może prowadzić do niewydolności oddechowej, a nawet do śmierci.

Co to jest pneumoscytoza?

Pneumoscytoza to typ zapalenia płuc, wywoływany przez grzyba Pneumocystis jirovecii, który trafia do pęcherzyków płucnych. Osoby, u których nie widać żadnych objawów tej choroby, ale są nosicielami patogenu, również mogą zarażać. Sam Pneumocystis jirovecii często obecny jest także w płucach zdrowych osób, jednak dopiero w wyniku osłabionej odporności dochodzi do jego namnożenia i w konsekwencji – do rozwoju choroby. Ciekawostką jest to, że jeszcze do niedawna grzyba tego nazywano Pneumocystis carinii i zaliczano go do pierwotniaków.

Warto zaznaczyć, że choroba najczęściej manifestuje się w postaci zapalenia płuc – wówczas nazywana jest pneumocytozą płucną. Zdarza się jednak, że dotyka ona tkanki poza płucami, a więc: wątrobę, jelita, węzły chłonne, skórę, oczy czy też szpik kostny. Taka odmiana choroby nazywana jest pneumoscytozą pozapłucną.

Pneumocystoza – objawy

Główne objawy pneumoscytozy płuc to:

• suchy kaszel,
• gorączka,
• dreszcze,
• duszności,
• dyskomfort w klatce piersiowej,
• spadek masy ciała.

Czasem mogą występować również takie symptomy, jak:

• przyspieszony oddech,
• tachykardia,
• sinica,
• zmiany osłuchowe na polami płucnymi (rzężenia, trzeszczenia, osłabienie szmeru pęcherzykowego)

Ze względu na to, że objawy te występują przy wielu chorobach układu pokarmowego, może pojawić się problem z diagnozą. Przykładowo, w podobny sposób przebiega zapalenie płuc o innej etiologii, np. bakteryjnej. Lekarz najczęściej bierze pod uwagę wówczas również gruźlicę oraz sarkoidozę.

Pneumocystoza u dzieci

Jeśli chodzi o dzieci, to zdecydowanie najczęściej występuje pneumoscytoza u niemowląt. Choroba jest szczególnie groźna dla wcześniaków oraz dzieci z niską masą urodzeniową – w takich przypadkach układ odpornościowy nie jest jeszcze właściwie rozwinięty.

Główne objawy pneumoscytozy u dzieci to:

• suchy kaszel,
• gorączka,
• dreszcze,
• duszności,
• brak chęci do zabawy,
• zmęczenie,
• spowolnienie,
• brak apetytu,
• apatia.

Częściej niż u dorosłych występują również takie symptomy, jak:

• sinica wokół ust,
• zmiany osłuchowe nad polami płucnymi,
• wysiłek oddechowy (związany z zaciąganiem skrzydełek nosa i międzyżebrzy podczas oddychania),
• zmiany grzybicze w jamie ustnej.

W rzadkich przypadkach grzyb namnaża się także w tkankach pozapłucnych.

Jeśli chodzi o diagnostykę pneumocytozy u niemowląt i dzieci, należy brać pod uwagę nie tylko zapalenie płuc o innej etiologii, ale także wrodzone wady serca – one również objawiają się zmęczeniem oraz apatią.

Pneumoscytoza – leczenie

Na początku lekarz powinien przeprowadzić z pacjentem bardzo dokładny wywiad, a w następnie zlecić badania takie jak np. RTG klatki piersiowej czy też tomografię komputerową, które dają obraz tzw. „mlecznej szyby”, wskazującej na różnego rodzaju zmiany w płucach. Specjalista każe wykonać często również badanie krwi tętniczej, dzięki czemu można ocenić wysycenie jej tlenem.

Ważne jest również wykrycie cyst Pneumocystis jiroveci – można to zrobić na podstawie wymazu z gardła lub badania plwociny, którą pobiera się podczas odkrztuszania. Nieraz przeprowadza się również badanie bronchoskopowe popłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowych. W rzadkich przypadkach lekarz decyduje się również na biopsję tkanki skórnej – przezskórną lub przezoskrzelową. Czasem też zleca wykonanie testów immunoenzymatycznych oraz Western Blot.

Chorobę leczy się w szpitalu, zwykle przez trzy tygodnie. Często stosuje się antybiotyki oraz wybrane chemioterapeutyki. Pacjentom podawany jest kotrimoksazol, drogą dożylną lub doustną. Zdarza się jednak, że niektóre osoby mają alergię na tę substancję. W takich sytuacjach podaje im się klindamycynę (doustnie) lub pentamidynę (dożylnie). Czasem konieczne jest również leczenie wspomagające, np. w formie tlenoterapii czy intubacji.

Po zakończeniu leczenia, w ramach profilaktyki pacjenci powinni przyjmować kotrimoksazol – w zależności od zaleceń lekarza codziennie lub trzy razy w tygodniu. Zaleca się również zażywanie takich leków, jak: pentamidyna, dapson czy atowakwon. Dzięki nim patogen nie będzie się rozwijał do czasu odbudowy układu immunologicznego. Ważne jest również to, aby pacjent przez pewien czas regularnie odwiedzał poradnię chorób zakaźnych lub punkt konsultacyjny. Warto zaznaczyć, że u osób z osłabionym układem odpornościowym może dochodzić do nawrotów choroby – chodzi tu zwłaszcza o pacjentów z HIV i AIDS.

Pneumoscytoza u dzieci i dorosłych – czynniki zwiększające ryzyko

Pneumoscytoza pojawia się u osób z osłabionym układem odpornościowym. Szczególnie na nią narażeni są pacjenci:

• chorzy na AIDS,
• chorzy na białaczkę,
• z pasożytami,
• z gruźlicą,
• zmagający się z chłoniakami,
• po przeszczepie narządów (w tym szpiku kostnego),
• będący w stanie głębokiego niedożywienia,
• z wrodzonymi niedoborami odporności,
• po długotrwałej i intensywnej steroideoterapii,
• leczenie immunopresyjnie (np. w przypadku nowotworów czy chorób autoimmunologicznych, jak toczeń rumieniowaty układowy, reumatologiczne zapalenie stawów).

Jeśli chodzi o rokowania, śmiertelność u osób z pneumoscytozą wynosi 10 proc., a u chorych na AIDS – 30 proc. Ryzyko zgonu jest większe również u pacjentów w podeszłym wieku.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482370/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4292088/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28568970/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29789160/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1727534/