Rak pęcherzykowy tarczycy – przyczyny, objawy, badania i leczenie

Rak pęcherzykowy tarczycy to złośliwy nowotwór wywodzący się z komórek pęcherzykowych. Czynnikami sprzyjającymi jego rozwojowi są predyspozycje genetyczne, ekspozycja na promieniowanie jonizujące oraz niedobory jodu. Objawy raka tarczycy to przede wszystkim wzrost obwodu szyi, wyczuwalny twardy guzek z przodu szyi oraz powiększenie szyjnych węzłów chłonnych. Potwierdzenie diagnozy możliwe jest dzięki wykonaniu USG tarczycy i biopsji guzka. Leczenie raka tarczycy może obejmować zastosowanie jodu promieniotwórczego, a także operacyjne usunięcie tarczycy.

Czym jest rak tarczycy?

Tarczyca to niewielki narząd zlokalizowany na przedniej powierzchni szyi, u jej podstawy. Ma wymiary około od pięciu do sześciu centymetrów długości oraz 0,5-1 cm grubości. Zbudowana jest z dwóch płatów, utworzonych z komórek pęcherzykowych oraz komórek C. Komórki pęcherzykowe tarczycy odpowiadają za magazynowanie hormonów tarczycy – trójjodotyroniny T3 oraz tyroksyny T4. Z kolei komórki C odpowiadają za syntezę kalcytoniny. Złośliwy nowotwór tarczycy (ICD 10 – C73)  rozwija się przede wszystkim z komórek pęcherzykowych i może mieć postać nowotworu brodawkowatego lub nowotworu pęcherzykowego. Dla raka brodawkowatego charakterystyczne jest szerzenie się drogami chłonnymi i występowanie przerzutów do węzłów chłonnych. Z kolei w przebiegu raka pęcherzykowego charakterystyczne jest występowanie odległych przerzutów, gdyż ten typ nowotworu szerzy się drogą krwionośną.

Przyczyny raka pęcherzykowego

Do rozwoju guza pęcherzykowego tarczycy dochodzi rzadko – stanowi około 1 proc. wszystkich nowotworów złośliwych. Do rozwoju nowotworu może dojść u osób, u których stwierdzono rodzinne występowanie choroby. Czynnikiem predysponującym do rozwoju nowotworu pęcherzykowego tarczycy jest płeć żeńska – kobiety są kilkukrotnie bardziej narażone na rozwój raka tarczycy. Zaobserwowano korelację pomiędzy częstszym występowaniem raka pęcherzykowego tarczycy na terenach dotkniętych problemem niedoboru jodu.

Do rozwoju raka tarczycy może dojść w efekcie poddania się w dzieciństwie zabiegowi radioterapii szyi, np. podczas terapii chłoniaka. Także zawodowe narażenie na promieniowanie jonizujące może sprzyjać rozwojowi raka tarczycy. Warto wspomnieć jeszcze o zależności: Hashimoto a rak tarczycy. Osoby cierpiące na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy Hashimoto mogą być bardziej narażone na rozwój nowotworów tego narządu.

Rak tarczycy – objawy

Rak pęcherzykowy tarczycy przez długi czas może nie dawać żadnych objawów. Dlatego zdarza się, że nowotwór ten wykrywany jest przypadkowo podczas rutynowego badania USG narządu. Zazwyczaj symptomy nowotworu pojawiają się wtedy, gdy guz jest na tyle duży, że zaczyna uciskać przełyk lub tchawicę. Wówczas osoba dotknięta nowotworem może odczuwać problemy z przełykaniem lub utrudnione oddychanie. Ponadto może pojawić się przewlekła chrypka i zmiany głosu. W obrębie tarczycy można wyczuć palpacyjnie twardy, powiększający się guzek. Ponadto zaobserwować można powiększenie szyjnych węzłów chłonnych lub całego obwodu szyi. Gdy rozwija się rak tarczycy, przerzuty najczęściej zlokalizowane są w obrębie kości i wówczas pojawia się nasilona łamliwość kości i bóle kostne.

Jak szybko rośnie guz tarczycy? Początkowo wzrost guza jest powolny, natomiast wraz ze stopniem zaawansowania choroby zwiększa się dynamika wzrostu guza.

Rak tarczycy – badania krwi i inne testy diagnostyczne

Obecność guzka w tarczycy można stwierdzić palpacyjnie lub podczas badania USG. Gdy podejrzewany jest rak tarczycy, USG powinno obejmować zarówno tarczycę, jak i okoliczne węzły chłonne. W taki sposób nie można jednak ocenić, czy zmiana ma charakter łagodny czy złośliwy. Dlatego kolejnym krokiem jest wykonanie biopsji cienkoigłowej – pod kontrolą USG pobierany jest fragment tkanki, który następnie poddawany jest badaniu pod mikroskopem.

Badania krwi nie mają znaczenia podczas diagnostyki raka tarczycy. Jedynie w przypadku raka rdzeniastego wskazane jest oznaczenie poziomu kalcytoniny. Poznanie wyjściowego poziomu kalcytoniny może być pomocne w monitorowaniu skuteczności leczenia. Wzrost poziomu tego markera może wskazywać na nawrót choroby po leczeniu.

Leczenie raka tarczycy, rokowania i śmiertelność

Metodą terapii raka tarczycy jest zabieg operacyjny, a także leczenie jodem radioaktywnym. Leczenie chirurgiczne polega usunięciu tarczycy – całkowitym lub częściowym. Dodatkowo – konieczne jest usunięcie okolicznych węzłów chłonnych szyjnych. Leczenie jodem promieniotwórczym stanowi uzupełnienie leczenia zabiegowego i zazwyczaj przeprowadzane jest w ciągu od jednego do trzech miesięcy od wykonania zabiegu usunięcia tarczycy. Komórki tarczycy wychwytują jod, a pierwiastek osiąga w nich stężenia wielokrotnie wyższe niż we krwi, co przyczynia się do zniszczenia komórek tarczycy. Pacjent przyjmuje kapsułki z jodem radioaktywnym (J131) i leczenie powtarzane jest co sześć miesięcy do momentu, gdy uzyskana zostanie całkowita remisja.

U wszystkich pacjentów z usuniętą tarczycą wskazane jest zastosowanie farmakoterapii – konieczne jest uzupełnienie hormonów tarczycy – w tym celu stosowana jest lewotyroksyna.

Rokowania w raku tarczycy zależą od stopnia zaawansowania choroby – im szybciej zostanie wdrożone leczenie, tym lepsze rokowania. W przypadku odpowiednio wczesnego leczenia operacyjnego i leczenia jodem radioaktywnym rokowania są dobre – dziesięcioletnie przeżycie wynosi 85-90 proc. Śmiertelność w raku tarczycy jest najwyższa u pacjentów z zaawansowanym nowotworem oraz przerzutami do węzłów chłonnych.

Bibliografia:

1. Spławski B., Co to jest rak tarczycy?, Onkologia Po Dyplomie, 04/ 2017.
2. Król R. i in., Guzek pęcherzykowy tarczycy jako problem diagnostyczno – leczniczy,  Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2004.