Rola neuroprzekaźników w poprawnym funkcjonowaniu organizmu

Neuroprzekaźniki to związki chemiczne pełniące kluczową rolę w organizmie człowieka.  Zajmują się pośrednictwem pomiędzy neuronami i komórkami nerwowymi a narządami takimi jak gruczoły i mięśnie. Każdy neuroprzekaźnik pełni inną funkcję, a jego brak, nadmiar lub niedobór niesie ze sobą poważne konsekwencje.

Neuroprzekaźniki to substancje chemiczne, które uwalniane są w synapsie i stymulują działanie innych komórek do pracy. Pierwszym naukowcem, który w 1921 roku dowiódł tej zależności był Otto Loewi – niemiecki farmakolog. Odkrył on między innymi istnienie oraz działanie niektórych neuroprzekaźników. Badanie neuroprzekaźników trwa do dziś i wciąż przynosi wiele nowych odkryć.

Działanie neuroprzekaźników

Neuroprzekaźniki gromadzone są w komórkach nerwowych w otworach zwanych pęcherzykami synaptycznymi. Gdy dochodzi do depolaryzacji, która ma miejsce kiedy impuls elektryczny dotrze do zakończenia presynaptycznego, pęcherzyki synaptyczne łączą się z błoną presynaptyczną. Następnie każdy neuroprzekaźnik musi trafić na błonę komórki presynaptycznej, gdzie w zależności od rodzaju neuroprzekaźnika receptory rozpoznają dany sygnał, wywołują reakcję wtórną, dzięki której ma miejsce dalsze działanie neuroprzekaźników w mózgu.

Dzięki osłonce mielinowej neuroprzekaźniki zyskują odpowiednią skuteczność oraz tempo działania, ponieważ ze względu na bycie doskonałym izolatorem odpowiada ona za zwiększenie szybkości przewodzenia impulsów elektrycznych. Mielina jest substancją, którą wytwarzają komórki otaczające aksony komórek nerwowych.

Najważniejsze neuroprzekaźniki

Obecnie znanych jest ponad 70 różnych neuroprzekaźników. Każdy z nich jest niezwykle ważny w funkcjonowaniu ludzkiego i zwierzęcego organizmu, a niektóre z nich pełnią tak istotną rolę, że ich brak, niedobór lub nawet nadmiar powodują negatywne zmiany w organizmie.

• Dopamina to jeden z najważniejszych neuroprzekaźników, który w zależności od miejsca działania pełni różne funkcje. W układzie dopamina odpowiada za koordynację ruchów i napięcie mięśni. W układzie limbicznym wpływa na emocje, w układzie hormonalnym natomiast kontroluje odpowiednie wydzielanie hormonów. Z tego względu często nazywa się ją również prolaktostatyną (minimalizuje uwalnianie prolaktyny). Niedobór dopaminy łączony jest często z chorobami wieku starczego, ale również ma swój udział w chorobach o podłożu psychiatrycznym. Osobom chorym np. na schizofrenię podaje się leki mające stymulować działanie i produkcję dopaminy.
• Serotonina jest neuroprzekaźnikiem, który potocznie nazywany jest hormonem szczęścia i odpowiada za wprowadzenie organizmu w stan relaksu. Jej odpowiedni poziom pomaga w zażywaniu spokojnego i satysfakcjonującego snu. Niedobór serotoniny prowadzi zaś do przewlekłej bezsenności. Serotonina odpowiada również za regulację ciśnienia krwi i ma swój udział nawet w cyklu miesięcznym u kobiety. Niedobór serotoniny prowadzi do depresji, zaburzeń apetytu, czy nawet lęków i powstawania zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Niedobór tego neuroprzekaźnika w depresji i innych schorzeniach związanych z psychosomatycznym funkcjonowaniem organizmu wskazuje zwykle lekarzowi sposób leczenia choroby. Najczęściej jest nim podawanie leków mających stymulować produkcję oraz działanie serotoniny.
• Kwas γ-aminomasłowy (GABA) jest podstawowym neuroprzekaźnikiem hamującym w układzie nerwowym. Odpowiada za możliwość wyciszenia oraz redukcję lęku. Ma jednak również znaczenie w układzie hormonalnym. Odpowiada bowiem za regulację czynności wewnątrzwydzielnicze trzustki. Receptory dla GABA odnaleziono niemalże w całym organizmie, bo zarówno w układzie pokarmowym jak i rozrodczym, wątrobie oraz w płucach. Nie wiadomo jednak dotychczas jakie funkcje tam pełni.
• Endogenne opioidy, których najlepszym i najlepiej znanym przykładem są endorfiny związane z odczuwaniem przez człowieka szczęścia. W działaniu podobne są do morfiny. Niedobór endorfin może prowadzić do depresji, przewlekłych bólów głowy oraz do fibromialgii (przewlekła choroba reumatyczna tkanek miękkich).
• Adrenalina, powszechnie znana jako lek stosowany w przypadkach zagrożenia życia. W ludzkim organizmie adrenalina odpowiada za czynność nadnerczy oraz za przebieg snu. Największe jednak znaczenie ma jej udział w działaniu układu współczulnego oraz odpowiedzialność za mobilizację organizmu do działania w sytuacjach stresowych.

Ogromny zakres działań neuroprzekaźników i wpływ ich niedoborów na organizm sprawia, że często stają się ona głównym obiektem zainteresowania podczas próby zdiagnozowania przyczyny wielu stanów chorobowych. Ich wszystkie funkcje nie są dotychczas znane, ale każdy rok przynosi nowe odkrycia.