Witaminy – ich rola i znaczenie dla człowieka

Witaminy to biokatalizatory procesów metabolicznych w komórkach. Nasz organizm potrzebuje ich tak samo, jak białek, tłuszczy, węglowodanów, składników mineralnych.

Witaminy – ogólnie

Witaminy to grupa organicznych związków chemicznych. Ich budowa jest różnorodna. Umożliwiają one organizmom żywym harmonijna pracę.

Za pierwszą oddzieloną witaminę odpowiedzialny jest polski biochemik Kazimierz Funk. W 1913 roku wykrył witaminę B1. Odpowiedzialny jest on również za nazwę tej grupy związków.

Witaminy w głównej mierze pochodzą z produktów żywieniowych. Można je również przyjmować w formie syntetycznej, czyli pod postacią suplementów diety.

Organizm ludzki nie jest zdolny do samodzielnego wytwarzania witamin, dlatego musi przyjmować je w sposób egzogenny, czyli zewnętrzny. W przeciwieństwie do zwierząt, które w dużej mierze odpowiedzialne są za samodzielne wytwarzanie takich witamin w swoich organizmach.

Wyjątkiem od tej reguły jest witamina D wytwarzana pod wpływem oddziaływaniu promieniowania słonecznego. Również witaminy z grup B i K tworzone są przy pomocy specyficznych bakterii w przewodzie pokarmowym.

Przeciwne działanie do witamin wykazują antywitaminy.

Stopień zapotrzebowania na witaminy w organizmie podzielić można ze względu na zapotrzebowanie:

• awitaminoza – brak określonej witaminy
• hipowitaminoza – niedobór określonej witaminy
• hiperwitaminoza – nadmiar określonej witaminy.

Badania nad rolą witamin w organizmie człowieka pozwoliło dojść do przyczyn takich chorób, jak beri beri, niedokrwistość, szkorbut, kurza ślepota.

Witaminy – podział

Witaminy dzieli się na rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie.

Do witamin rozpuszczalnych zalicza się witaminy A, D, E, K.

Witamina A uczestniczy w procesie widzenia. Wpływa na właściwy wzrost i rozwój kości. Wzmacnia żuchwę i utrzymuje prawidłowy zgryz. Jest to również witamina odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie nabłonka, skóry, rogówki, przewodu pokarmowego i oddechowego. Dzięki niej błony śluzowe stymulowane są do produkcji śluzu. Niedobór witaminy A może prowadzić do kurzej ślepoty, kseroftalmii, zaburzenia wzrostu, częstych infekcji.

Witamina D odpowiedzialna jest za prawidłowy wzrost, mineralizację kości i zębów. Jej niedobór prowadzi do krzywicy u dzieci i osteomalację u dorosłych. Wpływa na częstsze wypadanie zębów, powiększone stawy kolanowe, osłabienie mięśni. Powstaje w skórze pod wpływem pochodnej cholesterolu.

Witamina E umożliwia syntezę niektórych lipidów, jest przeciwutleniaczem. Do tego wpływa na metabolizm mięśni i zapobiega chorobom układu krążenia. Jej niedobór powoduje zaburzenia płodności, poronienia, paraliż mięśniowy. Pojawiają się przebarwienia skórne, sama skóra jest zwiędła, zmęczenie, ogólne osłabienie.

Witamina K warunkuje proces krzepnięcia krwi. Uczestniczy również w metabolizmie układu kostnego. Jej niedobór prowadzi do zaburzenia pracy jelit, zaburzenia krzepnięcia krwi, krwawienia.

Do witamin rozpuszczalnych w wodzie zaliczyć należy witaminy z grupy B i C.

Witamina C jest przeciwutleniaczem, wpływającym na syntezę kortykosteroidów. Wzmacnia zęby i dziąsła, zabija bakterie wywołujące próchnicę. Do tego wpływa na syntezę kolagenu i wzmacnia układ odpornościowy u człowieka. stabilizuje psychikę. Jej niedobór powoduje szkorbut, kruchość i pękanie naczynek krwionośnych. Dochodzi do nieprawidłowego zrastania się kości, powolnego gojenia się ran. Jest to witamina bardzo nietrwała.

Witaminy z grupy B przeciwdziałają zaburzeniom neurologicznym i psychiatrycznym. Można je podzielić na:

• witaminę B1 – tiamina, aneuryna
• witaminę B2 – ryboflawinę
• witaminę B3 – witaminę PP
• witaminę B5 – kwas pantotenowy
• witaminę B6 – w skład której wchodzi 6 związków pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina oraz ich fosforany – fosforan pirydoksyny, fosforan pirydoksalu, fosforan pirydoksaminy
• witaminę B7 – witaminę H i biotynę
• witaminę B9 – witamina B11, witamina M, witamina BC, kwas foliowy, folacyna
• witaminę B12 – kobalamina, cyjanokobalamina.

Wyróżniono również substancje, których określanie mianem witamin jest błędne. Należą do nich:

• witaminę B4 – dawna nazwa cholina lub adenina
• witamina B8 – inozytol
• witamina B10 – błędna nazwa kwasu p-aminobenzoesowego.