Zespół jelita drażliwego – objawy, przyczyny i leczenie choroby

Zespół jelita drażliwego jest przewlekłym schorzeniem spowodowanym zaburzeniami w funkcjonowaniu układu pokarmowego. Dolegliwości, które występują w jego przebiegu, znacznie utrudniają codzienną aktywność osób chorych. Leczenie obejmuje zmianę nawyków żywieniowych, przyjmowanie środków farmakologicznych, a niekiedy także psychoterapię.

Zespół jelita drażliwego jest chorobą, która nie jest wywołana przez zmiany organiczne ani biochemiczne jelit. Aby postawić prawidłowe rozpoznanie, konieczne jest przeprowadzenie dokładnych badań diagnostycznych w celu wykluczenia innych patologii układu pokarmowego, które dają podobne objawy, głównie z zapaleniami jelit, celiakią, chorobami metabolicznymi oraz nowotworami w obrębie dolnego odcinka układu pokarmowego.

Co to jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego (IBS – irritable bowel syndrome) to przewlekłe zaburzenie czynnościowe układu pokarmowego. Jest jednym z najczęściej rozpoznawanych schorzeń dotyczących nieprawidłowego funkcjonowania jelita cienkiego i grubego. Występuje u około 20% populacji, w tym 2 razy częściej u kobiet. Wywiera duży wpływ na jakość życia i codzienne funkcjonowanie. Mimo to pomocy lekarskiej szuka jedynie niewielka część chorych.

Choroba ujawnia się między 20. a 30. rokiem życia. Ze względu na objawy zespół jelita drażliwego podzielono na 3 rodzaje:

• postać z biegunką,
• postać z zaparciami,
• postać mieszana.

Badania diagnostyczne zespołu jelita drażliwego obejmują analizę krwi, posiew kału, badania w kierunku pasożytów, ultrasonografię (USG) lub tomografię komputerową (TK) brzucha. Rozpoznanie stawia się też w oparciu o utrzymujące się ponad 3 miesiące objawy (tzw. kryteria rzymskie).

Przyczyny zespołu jelita drażliwego

Przyczyny zespołu jelita drażliwego nie zostały do końca poznane. Choroba ma charakter czynnościowy, co oznacza, że nie jest wywołana przez zmiany w narządach, a w badaniach laboratoryjnych i obrazowych nie stwierdza się odchyleń od normy. Wyodrębniono kilka czynników, które przyczyniają się do wystąpienia objawów:

• przyspieszenie lub zwolnienie perystaltyki jelit,
• przerost flory bakteryjnej w jelitach,
• przebyte infekcje układu pokarmowego, np. czerwonka,
• zaburzenia czucia trzewnego (nadmierna wrażliwość na bodźce),
• długotrwały stres i utrzymujące się napięcie emocjonalne,
• błędy dietetyczne,
• przebyty zabieg chirurgiczny w obrębie jamy brzusznej,
• predyspozycje genetyczne.

Objawy zespołu jelita drażliwego

Objawy zespołu jelita drażliwego u dzieci i dorosłych mogą mieć różny charakter i natężenie. Nasilają się pod wpływem silnych emocji, stresu oraz po spożyciu posiłku. W początkowej fazie choroby dolegliwości występują na zmianę z okresami prawidłowego funkcjonowania jelit. Charakterystyczne jest znaczne uczucie ulgi, które następuje po wypróżnieniu się, oraz brak jakichkolwiek niedomagań w nocy.

Do objawów zespołu jelita drażliwego należą:

• skurczowy ból brzucha, głównie w lewym dole biodrowym (utrzymuje się stale lub nawraca),
• biegunka – oddawanie wodnistego stolca minimum 3 razy dziennie,
• odczuwanie nagłego i silnego parcia na stolec,
• wrażenie przelewania w brzuchu,
• zaparcia – utrudnione wypróżnianie się, kał jest twardy i bobkowaty,
• uczucie niepełnego wypróżnienia się,
• wzdęcia, odbijanie, wzmożone oddawanie gazów,
• domieszka śluzu w kale.

Często pojawiają się nudności lub wymioty. Osoba chora skarży się na złe samopoczucie, obniżenie nastroju, bóle głowy oraz zaburzenia miesiączkowania. Mimo przewlekłego charakteru zespołu jelita drażliwego jego objawy nie prowadzą do drastycznego spadku wagi i wyniszczenia organizmu.

Objawy zespołu jelita drażliwego w ciąży mogą się znacznie nasilać, zwłaszcza bóle podbrzusza, biegunka, nudności oraz skurcze jelit. Ma to związek ze zmianami hormonalnymi w organizmie kobiety i uciskiem powiększającej się macicy na narządy wewnętrzne.

Jak leczyć zespół jelita drażliwego?

Choroba ma charakter przewlekły i nawracający, dlatego leczenie zespołu jelita drażliwego polega przede wszystkim na podejmowaniu działań łagodzących dolegliwości. Do metod terapeutycznych zalicza się środki farmakologiczne, odpowiednie postępowanie dietetyczne, a także psychoterapię (terapię poznawczo–behawioralną, hipnozę, techniki relaksacyjne – medytację i jogę).

Leki na zespół jelita drażliwego to głównie środki rozkurczowe, przeciwbiegunkowe oraz łagodzące zaparcia. Duże efekty terapeutyczne osiąga się dzięki równoczesnemu stosowaniu probiotyków, ponieważ przywracają prawidłową florę bakteryjną w układzie pokarmowym. Warto skorzystać także z naturalnego leczenia zespołu jelita drażliwego – pić napar z mięty pieprzowej, melisy, liści jagód, rumianku oraz siemienia lnianego. Zioła łagodzą dolegliwości i usprawniają pracę jelit.

Dieta przy zespole jelita drażliwego może znacznie pomóc w łagodzeniu dolegliwości. Należy przede wszystkim obserwować organizm i eliminować pokarmy, które zaostrzają objawy choroby. Warto wzbogacić jadłospis w produkty, które są bogate w błonnik. Trzeba natomiast unikać alkoholu, potraw smażonych, wzdymających i zawierających dużą ilość węglowodanów, a także zrezygnować z produktów mlecznych.