Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, czyli życie z postępującą chorobą – przebieg ZZSK, objawy, sposoby leczenia

ZZSK to przewlekła postępująca choroba charakteryzująca się okresami zaostrzeń i remisji, która prowadzi do ograniczenia ruchomości kręgosłupa i ostatecznie całkowitego zesztywnienia jego struktur. Choroba może wpływać również na pracę narządów wewnętrznych i zmysłu wzroku (tzw. efekt pozaukładowy).

Pierwsze objawy ZZSK często są utajone lub przebiegają łagodnie. Leczenie ZZSK to wymagający i wielowymiarowy proces wykorzystujący wiele metod, z czego najbardziej powszechna to rehabilitacja, a jedna z najnowocześniejszych to leczenie biologiczne. Fizjoterapia ZZSK spowalnia postęp choroby, jednak rokowania co do wyleczenia nie są pomyślne.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (tzw. ZZSK) to choroba z grupy spondyloartropatii. Jest to przewlekłe i postępujące schorzenie tkanki łącznej obejmujące drobne stawy kręgosłupa we wszystkich jego odcinkach, więzadła międzykręgowe, pierścienie włókniste (tzw. dyski) oraz stawy krzyżowo-biodrowe, które prowadzi do ich stopniowego usztywnienia. ZZSK charakteryzuje się procesami zapalnymi z okresami remisji i zaostrzeń, w których nasilają się objawy bólowe i ograniczenia motoryczności osiowej. ZZSK obciąża organizm na wielu poziomach, zajmując również m.in. serce, płuca, nerki, a także oczy. Choroba ZZSK częściej dotyczy mężczyzn, a pierwsze objawy schorzenia pojawiają się ok. 30. roku życia.

ZZSK – przyczyny i objawy

Przyczyny choroby nie są do końca poznane, jednak uważa się, że na rozwinięcie schorzenia składają się predyspozycje genetyczne, immunologiczne oraz środowiskowe i infekcje dotyczące układu moczowego.

Pierwsze objawy często są niezauważalne lub utożsamiane z innymi dolegliwościami, np. ból kręgosłupa przypisywany jest przemęczeniem bądź długotrwałą siedzącą pracą w wymuszonej zgarbionej pozycji. Wczesne ZZSK charakteryzuje tępy ból odcinka piersiowego i lędźwiowego kręgosłupa promieniujący do pośladków i bioder, nasilający się nad ranem, poranna sztywność grzbietu, ogólne osłabienie i spadek masy ciała. W miarę postępu choroby dołączają inne symptomy.

Dominujące objawy ZZSK to:

• ograniczenie ruchomości kręgosłupa, który ostatecznie przybiera sztywną formę na kształt kija bambusowego, znacznie ograniczając funkcjonalność, np. do wykonania skłonu, skrętu czy obrotu głowy konieczny jest obrót całego ciała wokół własnej osi;
• bóle, obrzęki i zmiany strukturalne w piętach i stawach obwodowych proksymalnych, m.in. kolanowych i barkowych oraz stawach mostkowo-obojczykowych;
• sztywność żeber wywołująca dolegliwości bólowe klatki piersiowej w trakcie oddychania.

Z kolei do objawów pozastawowych ZZSK należą m.in. niewydolność zastawek serca, zaburzenia przewodnictwa elektrycznego serca, zapalenia osierdzia i aorty, infekcje dróg oddechowych, zwłóknienia płuc, zaburzenia pracy nerek, wrzody żołądka, zapalenie błony naczyniowej oka, światłowstręt, zaburzenia widzenia.

ZZSK a praca fizyczna

Charakterystyczna dla ZZSK jest tzw. sylwetka narciarza, tzn. pochylona do przodu ze wzrokiem skierowanym w ziemię, rozległą kifozą i zniesieniem odcinkowych lordoz, wysuniętymi do przodu barkami, odstającymi łopatkami i płaską klatką piersiową. ZZSK wpływa na jakość funkcjonowania motorycznego pacjenta. Praca fizyczna może być uciążliwa, sprzyjać pogłębianiu się deformacji stawów i prowokować okresy zaostrzeń. ZZSK to też częsta przyczyna niezdolności do pracy.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa – leczenie

Leczenie ZZSK zależy od zaawansowania choroby i schorzeń towarzyszących. Rokowania ZZSK są niejednoznaczne, choroba nie jest wyleczalna, a postępująca, jednak czynne i wszechstronne leczenie sprzyja spowolnieniu postępów zmian stawowych i utrzymaniu funkcjonalności motorycznej pacjenta przy zastosowaniu metod m.in.:

• niefarmakologicznych:
  • ćwiczenia na ZZSK ukierunkowane na zesztywnienie kręgosłupa w pozycji wyprostnej wykorzystujące intensywne ćwiczenia oddechowe, czynne, wzmacniające, korekcyjne, w odciążeniu oraz wyciągi i zaopatrzenie ortopedyczne w miarę potrzeb;
  • domowe sposoby, czyli:
    • kontynuacja ćwiczeń, przerwy w pracy, ergonomiczny wysiłek fizyczny, wkładki ortopedyczne, płaskie obuwie, twardy materac i płaskie poduszki do snu;
    • dieta na ZZSK bogata w wapń, witaminy i kolagen lub suplementacja brakujących elementów;
    • leczenie ziołami, czyli naturalne leczenie w postaci okładów czy herbat do picia z dziurawca, imbiru lub rozmarynu;
  • operacje chirurgiczne, np. endoprotezoplastyka bioder lub kolan oraz osteotomia kręgosłupa;

• farmakologiczne, czyli standardowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe oraz leki biologiczne, czyli specjalnie preparowane preparaty białkowe na bazie żywych komórek stanowiące alternatywę dla standardowego leczenia, które nie przyniosło oczekiwanych efektów. Leczenie biologiczne ZZSK jest wysoce skuteczne, ale bardzo kosztowne, a dostęp do leków ograniczony.