AIDS (zespół nabytego niedoboru odporności) – zakażenie i objawy

AIDS jest dzisiaj chorobą, z którą można żyć. Jednak pomimo rosnącej świadomości o możliwych wrotach zakażenia, liczba chorych na AIDS nadal jest duża. Światowy Dzień AIDS odbywa się co roku 1 grudnia i jest to idealna okazja, aby dowiedzieć się nieco więcej o wirusie HIV. Aby zrozumieć, czym jest AIDS, należy zacząć od czynnika, który go wywołuje, a także poznać pierwsze objawy HIV, rodzaje testów na HIV i sposoby leczenia AIDS. 

AIDS – co to jest?

AIDS to nabyty zespół niedoboru odporności. Nazwa choroby pochodzi od pierwszych liter angielskich słów tworzących nazwę tej jednostki chorobowej – Acquired Immune Defficiency Syndrome. Jest to końcowy etap nieleczonego zakażenia wirusem HIV. Oznacza to, że nie u każdej osoby, która została zarażona wirusem HIV dojdzie do rozwoju AIDS. Z kolei wdrożenie terapii antyretrowirusowej pozwala uniknąć rozwoju pełnoobjawowego AIDS. Na świecie żyje około 38 milionów osób zakażonych HIV czy chorych na AIDS, w Polsce tych osób jest około 27 000. Oczywiście – są to oficjalne dane, nie obejmujące osób nieświadomych zakażenia.

HIV a AIDS

HIV to wirus niedoboru odporności, który infekuje i niszczy układ odpornościowy człowieka. Prowadzi do tak dużego spadku odporności, że organizm nie jest w stanie walczyć z najprostszymi mikroorganizmami, co umożliwia rozwój różnych chorób zakaźnych. Natomiast AIDS (zespół nabytego niedoboru odporności) jest późnym objawem zakażenia organizmu wirusem HIV. AIDS nie jest chorobą, ale złożoną reakcją organizmu na rozwijającą się infekcję. Warto pamiętać, że nie można zarazić się AIDS – zakażenie jest możliwe wyłącznie wirusem HIV. Każda osoba chora na IADS jest zatem zakażona wirusem HIV, ale nie każda osoba zarażona wirusem choruje na AIDS.

Przyczyny AIDS – w jaki sposób można zarazić się HIV

Do zakażenia wirusem HIV może dojść poprzez kontakt seksualny z osobą zakażoną. Ryzyko zakażenia wzrasta u osób, które utrzymują liczne kontakty seksualne z różnymi partnerami. Za najbardziej ryzykowne uznawane są stosunki odbywane bez prezerwatywy, zwłaszcza stosunki pomiędzy mężczyznami. Kolejna droga zakażenia wirusem HIV to droga krwiopochodna. Do infekcji HIV może dojść po kontakcie z krwią osoby zakażonej, zwłaszcza podczas dożylnego przyjmowania narkotyków zanieczyszczoną igłą. Czynnikiem ryzyka jest także wykonanie tatuażu czy piercingu w nieprofesjonalnym gabinecie, gdzie nie są przestrzegane zasady sterylności.

Wirus HIV może być przekazane z matki na dziecko. Wówczas do zakażenia może dojść podczas ciąży, w trakcie porodu, a także w czasie karmienia piersią.

Nie ma możliwości zakażenia wirusem HIV podczas codziennego kontaktu z osobą zakażoną, mieszkając z nią pod jednym dachem i stosując np. wspólne sztućce. Wirusa HIV nie przenoszą komary czy zwierzęta.

Zakażenie wirusem HIV

Wirus HIV uszkadza wiele części ludzkiego ciała. Robi to na dwa sposoby: w pierwszym przypadku bezpośrednio penetruje różne narządy, w drugim osłabia układ odpornościowy i pozwala innym patogenom wywoływać choroby.

Wirus HIV bezpośrednio infekuje komórki mózgu, układu nerwowego, jelit oraz krwi i uszkadza je. Wpływa na ludzką psychikę (z powodu upośledzonej aktywności mózgu), powoduje ból lub drętwienie rąk i nóg (osłabiona aktywność nerwów), wywołuje biegunki (zaburzona praca jelit) anemię oraz krwawienie (upośledzona czynność narządów krwiotwórczych). Chociaż wirus HIV może powodować choroby, wiadomo powszechnie, że nie wszyscy ludzie z HIV wyglądają na chorych. Powodem jest to, że są różne etapy zakażenia wirusem HIV, poczynając od momentu, w którym dana osoba zostaje zainfekowana, przez okres, w którym nie występują żadne objawy, po czas, kiedy ujawniają się pierwsze objawy i ostatecznie ciężka postać HIV, czyli AIDS.

Etapy zakażenia HIV

Istnieją 4 główne etapy choroby HIV i AIDS:

• okres inkubacji;
• objawy pierwotne (ostra infekcja, bezobjawowe zakażenie, powiększenie węzłów chłonnych);
• objawy wtórne (uszkodzenie skóry i błon śluzowych, trwałe uszkodzenie narządów wewnętrznych, choroby uogólnione);
• okres letalny.

Pierwszy etap zakażenia HIV

Pierwszy etap zakażenia HIV występuje po zainfekowaniu wirusem. Zwykle, kiedy ludzie zarażają się HIV, nie zauważają tego. Nie wiedzą, że mają wirusa, dopóki nie przejdą testu lub nie chorują. Niektórzy jednak zauważają objawy w ciągu 1–4 tygodni po zainfekowaniu. Są one bardzo podobne do symptomów grypy. 

Testy na HIV nie są wiarygodne w ciągu pierwszych kilku tygodni po zakażeniu, ponieważ badanie wyszukuje przeciwciał, a organizm, który właśnie został zainfekowany wirusem HIV, nie zdążył jeszcze ich wyprodukować. U większości ludzi przeciwciała pojawiają się w ciągu trzech tygodni po zakażeniu wirusem HIV.

Utajony etap zakażenia HIV

Pierwsze objawy zakażenia HIV znikają u ludzi po kilku dniach lub tygodniach. Potem przez wiele lat można czuć się dobrze, wyglądać zdrowo i nadal prowadzić normalne życie. Układ odpornościowy jest w stanie walczyć z wirusem. Nazywa się to utajonym stadium HIV, czyli okresem pomiędzy pierwszym zakażeniem a momentem zachorowania. U dorosłych ten etap trwa około dziesięciu lat. Obecnie większość ludzi na świecie z HIV jest w okresie utajonym, a więc nie odczuwają żadnych objawów. Wielu z nich nawet nie wie, że ma wirusa HIV i może go rozprzestrzeniać.

Początek choroby HIV

Po okresie utajonym osoba z HIV zaczyna chorować. Układ odpornościowy jest na tyle osłabiony przez wirusa, że choroby, z którymi zdrowe ciało mogłoby sobie poradzić, opanowują organizm. Nazywane są one współistniejącymi. Organizm atakują też niektóre rodzaje nowotworów. Na tym etapie mówi się już nie o HIV, ale o AIDS. Wraz z osłabionym układem odpornościowym chorzy często mają powiększone węzły chłonne i znacznie chudną. Powyższe główne objawy występują często u osób zakażonych wirusem HIV i najczęściej nie są skutkiem żadnej innej infekcji, wskazują zatem jednoznacznie na zakażenie HIV i rozwój AIDS.

Letalny etap AIDS

Ostatni etap AIDS cechuje się immunosupresją, zwiększającą podatność na ciężkie infekcje oraz nowotwory. Może dojść do rozwoju pneumocystowego zapalenia płuc, gruźlicy, poważnych infekcji bakteryjnych i grzybiczych. U wielu chorych rozwijają się nowotwory, w tym mięsak Kaposiego, czyli nowotwór tkanek miękkich.

Objawy AIDS – po jakim czasie widać zakażenie?

Pierwsze objawy zakażenia wirusem HIV mogą pojawić się w ciągu pierwszych czterech tygodni po zainfekowaniu. Wówczas zaobserwować można objawy grypopodobne: ból gardła, gorączka, bóle głowy, bóle brzucha, biegunka i zmęczenie. Po tygodniu może pojawić się wysypka na klatce piersiowej, twarzy i szyi. Charakterystyczne dla HIV objawy skórne to plamki lub grudki na skórze. Mogą również wystąpić nocne poty, bóle mięśni i stawów, powiększone węzły chłonne, nudności i wymioty. Objawy trwają zwykle około dwóch tygodni. Czasami pierwszy etap zakażenia HIV może mieć poważniejszy przebieg i prowadzić do uszkodzenia układu nerwowego. U zakażonej osoby mogą rozwinąć się guzy mózgu i opon mózgowych. Może to powodować bóle głowy, obrzęki, gorączkę, zaburzenia układu nerwowego i śpiączkę. Wirus HIV może również wywołać problemy z nerwami rąk i nóg oraz nerwami twarzy. Z tego powodu występuje czasem ból, drętwienie, trudności w poruszaniu się. Kolejny objaw dotyczy węzłów chłonnych, które powiększają się i mogą pozostawać w takim stanie przez miesiące.

Po ustąpieniu tych objawów chory przez wiele lat może czuć się doskonale i nie odczuwać żadnych konsekwencji zakażenia wirusem HIV. Dopiero rozwój AIDS prowadzi do wystąpienia objawów choroby. Objawy te wynikają ze współwystępowania znacznego osłabienia układu odpornościowego. Dla tego okresu choroby charakterystyczne jest występowanie długotrwałych biegunek, gorączki, krwawień z nosa i wybroczyn na skórze. Z czasem pojawia się spadek masy ciała i objawy charakterystyczne dla rozwijających się ciężkich infekcji czy chorób nowotworowych.

Zapobieganie AIDS

Profilaktyka zakażenia HIV sprowadza się przede wszystkim do unikania ryzykownych kontaktów seksualnych, częstych zmian partnerów. Konieczne jest stosowanie prezerwatyw. Ponadto należy unikać zabiegów związanych z przerwaniem ciągłości skóry, które wykonywane są niesterylnym sprzętem, z brakiem zachowania zasad higieny. Przy podejrzeniu zakażenia wirusem HIV, konieczne jest zastosowanie profilaktyki poekspozycyjnej. Polega ona na zastosowaniu w ciągu 48 – 72 godzin leków antyretrowirusowych.

Leczenie AIDS

Gdy dojdzie do rozwoju AIDS, leczenie sprowadza się do stosowania leków antyretrowirusowych. Podobne postępowanie dotyczy osób zakażonych wirusem HIV, u których nie doszło do rozwoju AIDS. Choroba jest nieuleczalna, zatem terapia sprowadza się do zminimalizowania ryzyka rozwoju pełnoobjawowego AIDS oraz poważnych powikłań. Dzięki leczeniu możliwe jest wydłużenie życia osób zarażonych wirusem HIV i poprawa jakości życia. Ponadto leczenie antyretrowirusowe zmniejsza znacząco ryzyko transmisji wirusa z osoby zarażonej na zdrową – ryzyko to maleje nawet o ponad 90%. Leczenie farmakologiczne powinno być uzupełnione o prowadzenie zdrowego stylu życia, a także jak najszybsze leczenie rozwijających się alergii.

Badania na HIV – kiedy wykonać test?

Testy na HIV należy wykonać najwcześniej 3 miesiące po wystąpieniu ryzykownego zachowania, podczas którego mogło dojść do zakażania HIV. Dopiero po upływie dwunastu tygodniu możliwe jest wykrycie przeciwciał anty – HIV. Dodatni wynik testu przesiewowego powinien być ponownie potwierdzony takim samym testem, a kolejnym etapem diagnostyki jest wykonanie testu Western blot. Ile kosztuje badanie na HIV? Cena testu serologicznego to około 50 złotych. Dostępne są także domowe testy na AIDS, które można nabyć w aptece. Takie testy HIV polegają na nakłuciu palca i naniesieniu kropli krwi na pole testowe. Wynik takiego testu zawsze powinien być zweryfikowany w laboratorium.