Andropauza – przyczyny, objawy i leki na męskie przekwitanie

Andropauza to naturalny etap życia każdego mężczyzny. Jest to tzw. przekwitanie, które rozpoczyna się około 50.-55. roku życia. Powodem andropauzy są m. in. zmiany w gospodarce hormonalnej, a objawy dotyczą zmian w wyglądzie fizycznym, psychice oraz sferze seksualnej. Jak długo trwa przekwitanie u mężczyzn? Stan ten utrzymuje się do końca życia, gdyż nie można wskazać jakiegoś konkretnego etapu końcowego andropauzy. 

Co to jest andropauza?

Andropauza to okres przekwitania u mężczyzny, wynikający z fizjologicznego spadku poziomu testosteronu we krwi. Andropauza często postrzegana jest jako odpowiednik menopauzy, czyli kobiecego klimakterium. Jednak specjaliści są zdania, że należy odróżnić te dwa stany. Dlatego proponowane jest nazewnictwo, które nie jest w bezpośredni sposób kojarzone z menopauzą. Andropauza określana jest jako andropenia, wiropauza, PADAM (partial androgen deficiency inthe aging male), czyli spadek wydzielania androgenów związany z wiekiem.

Dlaczego niewłaściwe jest kojarzenie menopauzy z andropauzą? W przypadku przekwitania kobiecego stwierdzane jest definitywne wygaśnięcie funkcji jajników, natomiast w przebiegu andropauzy funkcje endokrynne są zachowane, zmienia się jedynie profil hormonalny. Ponadto mężczyzna – w przeciwieństwie do kobiety – nie traci zdolności do reprodukcji, jest ona jedynie obniżona.

Kiedy się zaczyna przekwitanie u mężczyzn? Zazwyczaj dotyczy panów w wieku 50-55 lat. Co ciekawe, andropauza nie występuje u każdego mężczyzny, a częstość jej występowania w poszczególnych grupach wiekowych przedstawia się następująco:

• po 50. r. ż. wynosi 10-20 proc.,
• po 60. r. ż. wynosi 20-30 proc.,
• po 70. r. ż. wynosi 30-40 proc.,
• po 80. r. ż. wynosi 40-50 proc.

Przyczyny andropauzy

W przebiegu andropauzy dochodzi do charakterystycznych zmian hormonalnych. Najistotniejsze z nich to spadek poziomu testosteronu i jego aktywnej pochodnej – dihydrotestosteronu, hormonu wzrostu, a także melatoniny. Na wystąpienie andropauzy oraz nasilenie jej objawów mogą wpływać takie czynniki jak:

• otyłość,
• siedzący tryb życia,
• stosowanie używek,
• predyspozycje genetyczne,
• niewłaściwa dieta.

Charakterystyczne dla andropauzy zaburzenia hormonalne prowadzą do zmian w wyglądzie, a także psychice mężczyzny, co może rzutować na pogorszenie jakości życia.

Andropauza – objawy przekwitania u mężczyzn

W przebiegu andropauzy zachodzi wiele charakterystycznych zmian w wyglądzie oraz samopoczuciu. Warto podkreślić, że zmiany te pojawiają się stopniowo i bardzo często trudno określić, kiedy tak naprawdę rozpoczyna się andropauza. Gdy pojawia się „menopauza u mężczyzn”, objawy dotyczą bardzo często zmian w wyglądzie. Te najbardziej dotkliwe dotyczą wzrostu masy ciała z jednoczesnym spadkiem masy mięśniowej, a także łysieniem. Charakterystyczne jest przede wszystkim kumulowanie się tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha, a jak wiadomo otyłość centralna sprzyja rozwojowi cukrzycy typu 2 czy chorób układu sercowo-naczyniowego. Z kolei spadek masy mięśniowej przekłada się na spadek siły mięśniowej i sprawności fizycznej.

Czym jeszcze charakteryzuje się przekwitanie u mężczyzn? Objawy to m. in. nadmierne wypadanie włosów o charakterze łysienia androgenowego, a także przerzedzenie owłosienia na ciele. Inne fizyczne symptomy andropauzy to ginekomastia, czyli kumulowanie się tkanki tłuszczowej w obrębie gruczołów piersiowych, zmniejszenie objętości jąder, a także ścieńczenie skóry.

Objawy andropauzy dotyczą także zmniejszenia gęstości mineralnej kości i większej podatności na złamania, występowania uderzeń gorąca, zwiększenia ciśnienia tętniczego krwi, spadku apetytu czy kołatania serca. Ponadto mogą pojawić się symptomy wynikające z rozwoju takich schorzeń jak insulinooporność, cukrzyca typu 2 czy choroby serca.

Andropauza – objawy psychiczne

Pogorszenie samopoczucia psychicznego w przebiegu andropauzy wynika zarówno z samej świadomości, że pojawia się przekwitanie, jak i z oddziaływania określonych zmian hormonalnych na układ nerwowy. Ponadto bardzo zły wpływ na psychikę mężczyzny ma pogorszenie sprawności seksualnej, spadek libido oraz zaburzenia erekcji. Przekwitaniu towarzyszy zaburzenie rytmów biologicznych, w tym rytmu dobowego. Gdy pojawia się przekwitanie u mężczyzn, objawy psychiczne to:

• nerwowość i rozdrażnienie,
• stany lękowe,
• stany depresyjne,
• przewlekłe zmęczenie,
• pogorszenie koncentracji i pamięci,
• agresja,
• osłabienie sprawności intelektualnej,
• problemy ze snem.

Diagnostyka andropauzy

W celu potwierdzenia andropauzy warto wykonać odpowiednie badania diagnostyczne. Podstawą jest oznaczenie poziomu testosteronu we krwi – można oznaczyć zarówno testosteron całkowity, jak i frakcję wolną hormonu. Można także zbadać stężenie globuliny wiążącej hormony płciowe SHBG. Oznaczając poziom testosteronu należy pamiętać, że badanie powinno być wykonane na czczo i koniecznie między godziną siódmą a dziewiątą rano – wynika to ze zmienności dobowej w poziomie tego hormonu. W razie obniżenia poziomu testosteronu we krwi, konieczna jest dalsza diagnostyka – oznaczenie poziomu hormonu luteinizującego LH oraz folikulotropowego FSH.

Andropauza – leki na przekwitanie u mężczyzn

Podstawą farmakoterapii andropauzy jest stosowanie preparatów zawierających testosteron. Uzupełnienie puli tego hormonu w organizmie realizowane jest przede wszystkim na drodze zastrzyków domięśniowych, a także plastrów naklejanych na skórę. Leczenie może odbywać się wyłącznie pod kontrolą lekarza, a skuteczność terapii monitoruje się na drodze oznaczania poziomu testosteronu co trzy-sześć miesięcy. Celem terapii jest przywrócenie fizjologicznych stężeń testosteronu. Efektem suplementacji jest przede wszystkim poprawa sprawności seksualnej, spadek tłuszczowej masy ciała i wzrost masy mięśniowej, zwiększenie gęstości kości oraz redukcja ryzyka rozwoju chorób serca czy zaburzeń metabolicznych. Przeciwwskazania do hormonoterapii andropauzy to przerost prostaty lub rak gruczołu krokowego.

Domowe sposoby na andropauzę

W celu łagodzenia objawów andropauzy można sięgać po suplementy diety zawierające m. in. korzeń maca, ekstrakt z palmy sabałowej, buzdyganek naziemny, L-argininę czy cynk i selen. Dobre efekty przynosi także suplementacja żeń-szenia, Ashwagandhy – adaptogenów wpływających korzystnie na sprawność fizyczną i samopoczucie psychiczne. Skuteczne są także leki bez recepty na andropauzę, zawierające ekstrakt z pokrzywy, olej z pestek dyni, olej z lnu czy mangan.

Warto zadbać o zdrowy styl życia, obejmujący rezygnację z używek oraz prowadzenie aktywnego stylu życia. Poza codzienną gimnastyką wskazane jest stosowanie odpowiedniej diety. Jadłospis powinien być zróżnicowany, obfitujący w antyoksydanty, o odpowiedniej kaloryczności. Należy ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych.

Bibliografia:

1. Singh P., Andropause: current concepts: Indian J Endocrinol Metab, 2013
2. Walaszek K. i in., Andropauza i proces starzenia się a jakość życia mężczyzn po 50 roku życia; Forum Medycyny Rodzinnej 2017, tom 11 nr 5.