Androstendion – rola w organizmie, normy i interpretacja. Kiedy badać poziom hormonu?

Androstendion to hormon steroidowy syntetyzowany przez nadnercza pod wpływem hormonu adrenokortykotropowego ACTH. Hormon wydzielany jest także przez jądra i jajniki. Androstendion jest prekursorem dla męskich i żeńskich hormonów płciowych, zatem nadmiernej syntezie tego hormonu towarzyszy hiperandrogenizm – zbyt wysoki poziom męskich hormonów płciowych.

Rola androstendionu w organizmie

Androstendion to hormon steroidowy, który jest najważniejszym prekursorem hormonów płciowych – męskich androgenów oraz żeńskich estrogenów. Działanie biologiczne samego androstendionu jest słabe, znacznie silniej działają hormony płciowe powstałe w efekcie konwersji androstendionu. Z tego hormonu powstają takie hormony płciowe jak testosteron, estradiol oraz estron. Żeńskie hormony płciowe (estrogeny) odpowiadają za rozwój żeńskich cech płciowych, rozwój płciowy, pojawienie się libido. Regulują przebieg cyklu menstruacyjnego. Estrogeny u mężczyzn odpowiadają za metabolizm kostny, mają także wpływ na przebieg procesu dojrzewania plemników. Męskie hormony płciowe, w tym testosteron warunkują rozwój narządów płciowych i cech płciowych, podtrzymują libido i funkcje seksualne. Testosteron u kobiet wspomaga funkcjonowanie układu sercowo – naczyniowego, zwiększa gęstość kości oraz wpływa na utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy i cholesterolu we krwi.

Wydzielanie androstendionu różni się na przestrzeni doby – najwyższe stężenie hormonu we krwi stwierdzane jest w godzinach porannych, a najmniejsze jest w nocy. Wydzielanie androstendionu zmienia się także wraz z wiekiem. Poczynając od siódmego roku, wydzielanie hormonu stopniowo wzrasta, a po 30 roku życia zaczyna powoli maleć.

Androstendion – kiedy badać poziom hormonu?

Oznaczanie poziomu androstendionu we krwi wykonywane jest wówczas, gdy podejrzewane są zaburzenia pracy nadnerczy, takie jak:

• wrodzony przerost nadnerczy,
• choroba Cushinga,
• nowotwory,
• guz wirylizujący.

Oznaczenie androstendionu może być wykonane wówczas, gdy występują objawy hiperandrogenizmu, czyli zbyt wysokiego poziomu męskich hormonów płciowych. Objawia się on nieco inaczej u kobiet i u mężczyzn. Zbyt wysoki poziom androgenów u mężczyzn może prowadzić do spadku libido, a także wzmocnienia takich męskich cech jak silne owłosienie ciała, wzmożona muskulatura czy niski tembr głosu.

Jedną z najbardziej charakterystycznych oznak wzrostu poziomu androstendionu u kobiet jest trądzik hormonalny. Jak wygląda taki trądzik? Zazwyczaj ma charakter czerwonych, ropnych zmian zlokalizowanych przede wszystkim na linii żuchwy, brody i szyi. Podejrzenie zbyt wysokiego poziomu androgenów u kobiet mogą nasunąć także następujące objawy:

• łysienie androgenowe, cechujące się wzmożonym wypadaniem włosów nad czołem i na czubku głowy;
• pojawienie się obfitego owłosienia na ciele, także na klatce piersiowej, brzuchu czy twarzy;
• zaburzenia miesiączkowania;
• spadek libido.

Badanie androstendionu – przygotowanie, przebieg i cena

Oznaczenie poziomu androstendionu wykonywane jest w próbce żylnej. Przygotowanie do badania sprowadza się do pozostawania na czczo, co oznacza, że badanie wykonywane jest rano, po co najmniej 12 godzinach od ostatniego posiłku. Warto unikać intensywnego wysiłku fizycznego w dniu poprzedzającym badanie. Kobiety powinny udać się na badanie androstendionu tydzień przed miesiączką lub tydzień po niej.

Jakie badania na trądzik i inne objawy hiperandrogenizmu warto jeszcze wykonać? Wskazane jest jednoczesne oznaczenie poziomu FSH i LH, badanie DHEA oraz DHEA – S. Ile kosztują te badania hormonalne? Cena oznaczenia androstendionu to kilkadziesiąt złotych, z podobnym kosztem należy się liczyć, badając inne hormony płciowe. Czas oczekiwania na wynik to zazwyczaj kilka – kilkanaście dni.

Androstendion – normy i interpretacja wyników

Wyniki badania androstendionu różnią się u kobiet i mężczyzn. Prawidłowy poziom hormonu u kobiet to 1,4 – 9,4 nmol/ l, czyli 40 – 270 ng/ dl. Z kolei wartości prawidłowe u mężczyzn mieszczą się w przedziale 2,8 – 9,8 nmol/ l, co odpowiada 80 – 280 ng/ dl.

Wysokie stężenie androstendionu wynika z nadmiernej syntezy nadnerczowej lub gonadalnej tego związku. Podwyższony poziom androstendionu może wskazywać na:

• wrodzony przerost nadnerczy,
• zespół policystycznych jajników,
• nowotwory jąder lub jajników,
• chorobę Cushinga.

Jak obniżyć androstendion? Konieczne jest wyeliminowanie choroby podstawowej, przebiegającej ze zwiększonym stężeniem tego hormonu. Poziom androstendionu poniżej normy może świadczyć o niedoczynności kory nadnerczy lub wygasaniu czynności jajników u kobiet.

Źródła:

1. Rudnicka E., Kunicki M., Radowicki S., Stężenie hormonów androgennych oraz 17-hydroksyprogesteronu w surowicy krwi a wzorzec miesiączkowania u pacjentek z zespołem policystycznych jajników; Ginekol Pol, 2010, 81, 745 – 749.
2. Wallach J., Interpretacja badań laboratoryjnych; MediPage, 2011.