Lewoskrętna witamina C – gwiazda czy oszustka? Obalamy mity

Witamina C jest dobrze znana i ceniona za swoje właściwości potwierdzone wieloma badaniami naukowymi. W środowisku zwolenników medycyny naturalnej popularna jest lewoskrętna witamina C, która kosztuje znacznie więcej i uważana jest za lepszą od „prawoskrętnej witaminy C”. Ile jest prawdy w teoriach o lewoskrętnej witaminie C? Wyjaśniamy.

Witamina C, kwas askorbinowy, a w zasadzie: kwas askorbowy i E300 to ta sama substancja. W przemyśle spożywczym stosowana jest jako przeciwutleniacz pod nazwą E300. Ze względu na swoje liczne właściwości wspierające organizm w prawidłowym działaniu jest również dostępna jako suplement diety. Co istotne: naturalnie występująca witamina C oraz jej syntetyczny odpowiednik wywierają identyczny efekt biologiczny dla organizmu.

Witamina C – wielkie odkrycie

W 1933 roku węgierski biochemik Albert Szent-Györgyi wyodrębnił z owoców papryki i zidentyfikował witaminę C. Cztery lata później za to odkrycie i ustalenie budowy chemicznej witaminy C otrzymał Nagrodę Nobla. Dziś wiemy, że jest ona niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Większość zwierząt i roślin wytwarza ten związek samodzielnie, jednak przed milionami lat u ludzi doszło do dezaktywacji genu odpowiedzialnego za biosyntezę witaminy C z glukozy i nasze organizmy stały się niezdolne do wytwarzania tego związku. Od tamtej pory zmuszeni jesteśmy czerpać go z zewnątrz. W postaci naturalnej witamina C jest dość powszechna, znajdziemy ją przede wszystkim w licznych świeżych warzywach i owocach oraz śladowo w produktach zwierzęcych – głównie w wątrobie.

Ze względu na wysoką wrażliwość witaminy C na działanie czynników zewnętrznych, takich jak: wysoka temperatura, wystawienie na światło czy kontakt z powietrzem, najwięcej witaminy znajduje się w produktach świeżych, a nie przetworzonych.

W dawnych czasach niedobory witaminy C wywoływały szkorbut – chorobę typową dla marynarzy objawiającą się krwawieniem i owrzodzeniem dziąseł. Co ciekawe, szkocki lekarz James Lind był w 1747 roku autorem pierwszego badania klinicznego, dzięki któremu udowodnił, że jedzenie cytrusów przez marynarzy leczy szkorbut. Nie wiedział jednak, że odpowiedzialna jest za to obecna w owocach witamina C.

O ile dziś dostęp do naturalnych źródeł witaminy C dla większości społeczeństw nie stanowi większego problemu, to jeszcze 100 lat temu niedobory tej substancji były bardzo odczuwalne. Ratunkiem okazała się wówczas syntetyczna witamina C. To odkrycie z 1933 roku przypisuje się polskiemu bochemikowi Tadeuszowi Reichsteinowi. Niezależnie od niego syntezy witaminy C dokonał również brytyjski badacz Walter Norman Haworth.

Witamina C – dawkowanie i właściwości

Witamina C jest odpowiedzialna za aktywację wielu enzymów w organizmie, ułatwia przyswajanie żelaza, utrzymuje prawidłowy stan tkanki łącznej, wzmacnia dziąsła i zęby, poprawia odporność na infekcje, ułatwia gojenie ran. Jej obecność w organizmie jest więc niezwykle istotna.

W dzisiejszych czasach niedobory witaminy C są niezwykle rzadkie, a społeczeństwa (zwłaszcza zachodnie) spożywają znacznie większe ilości witaminy C niż minimalne zalecane normy. Przekroczenie tych wskazań wcale nie jest takie trudne. Rekomendowane spożycie witaminy C dla dorosłego człowieka wynosi 45 do 90 mg na dobę. Średniej wielkości czerwona papryka waży ok. 230 g i zawiera ok. 240 mg witaminy C, a więc ponad czterokrotnie więcej niż zalecana dawka. Jednak organizm doskonale radzi sobie z nadwyżkami i nadmiar witaminy C wydalany jest z moczem.

Lewoskrętna witamina C – co to takiego?

Wyjaśnienia, czym jest lewoskrętna witamina C trzeba szukać w budowie chemicznej witaminy C.  Związek ten to kwas L-askorbinowy i kwas L-dehydroaskorbinowy, który jest utlenioną formą tego pierwszego. Cząsteczka kwasu askorbinowego składa się z  sześciu atomów węgla, ośmiu atomów wodoru i sześciu atomów tlenu. Literowe oznaczenia występujące w nazwach tego kwasu wskazują, po której stronie położona jest grupa hydroksylowa.

Jak tłumaczy dr Aleksandra Szulc na portalu dietetycy.org.pl: „W przypadku kwasu L-askorbinowego (witaminy C), owo L oznacza izomer o konfiguracji względnej L, czyli taki, w którym grupa hydroksylowa znajduje się po lewej stronie. Grupa ta występuje po stronie prawej w innym izomerze, a mianowicie w kwasie D-askorbinowym. Cząsteczka witaminy C posiada konfigurację L, co nie oznacza, że jest lewoskrętna. Skręcalność optyczna to inna właściwość cząsteczki, bazująca na tym, w jaki sposób skręca ona spolaryzowane światło – w prawo, czy w lewo (…)”.

Jak dodaje ekspertka, lewoskrętna witamina C nie istnieje, termin ten to oksymoron, który najprawdopodobniej powstał z błędu, jakim jest pomieszanie dwóch właściwości cząsteczki: jej konfiguracji względnej oraz skręcalności optycznej. Podsumowując, witamina C (kwas L-askorbinowy) jest lewostronna i prawoskrętna, a prawostronny i lewoskrętny jest kwas D-askorbinowy, który w ogóle witaminą nie jest.

Czym jest więc promowana jako uzdrawiająca „lewoskrętna witamina C”? Nie będzie nadużyciem stwierdzenie, że jest jedynie wytworem marketingowym medycyny alternatywnej. Ludzie poszukują uzdrawiających substancji i są w stanie zapłacić za nie niemało. Rynek natychmiast odpowiada na to zapotrzebowanie. Na etykiecie produktu „lewoskrętna witamina C” znajdziemy informację „skład: 100% kwas L-askorbinowy”. To oczywiście jest prawdą, bo cóż innego mogłoby być w opakowaniu? Natomiast informacje na opakowaniu takie jak „tylko forma lewoskrętna – L-kwasu askorbinowego wykazuje 100% biologicznej aktywności witaminowej” są nieprawdziwe i wprowadzające w błąd.

Bibliografia:

1. A. Saran-Jagodzińska, Witamina C lewoskrętna, która nie istnieje, Food Forum 3 (13)2013
2. K. Janda, M. Kasprzak, J. Wolska, Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie – Repozytorium, 2015 [dostęp: 02.07.2023 r.]
3. A. Szulc, Witamina C lewoskrętna, https://dietetycy.org.pl/witamina-c-lewoskretna/ [dostęp: 02.07.2023 r.]