Dekompensacja – czym się charakteryzuje i jak ją leczyć?

W niektórych sytuacjach u każdego człowieka może pojawić się załamanie psychiczne, czyli dekompensacja. Taki kryzys psychiczny wiąże się nie tylko ze spadkiem samopoczucia, ale także załamaniem się mechanizmów obronnych danej jednostki. Czym cechuje się dekompensacja i jak ją leczyć?

Czym jest dekompensacja i jakie ma objawy? 

Dekompensacja definiowana jest jako załamanie psychiczne lub nerwowe, które wiąże się przede wszystkim z pojawieniem się trudności w zakresie radzenia sobie, spowodowanych brakiem działania dotychczasowych mechanizmów obronnych. Oznacza to, że u jednostki w takiej sytuacji, pojawia się sytuacja krytyczna i kryzysowa.  

Sam kryzys jest pojęciem bardzo ogólnym, ponieważ może dotyczyć różnych sfer życia. W psychologii autorzy często wykorzystuję chińskie podejście do kryzysu, zgodnie z którym z jednej strony takie zjawisko jest zagrożeniem, a z drugiej może być szansą na rozwój i zmianę dotychczasowego życia. Niestety kryzys psychiczny, nieleczony lub nieodpowiednio leczony, może doprowadzić do poważnych problemów, a także depresji.  

Bardzo trudno stwierdzić, jakie są konkretne objawy załamania psychicznego. Tak naprawdę symptomy mogą być powiązane z depresją, fobią, objawami somatycznymi. Wiele zależy od danej jednostki oraz sytuacji, która spowodowała dekompensację. Przykładowo w wyniku gwałtu może dojść do depresji u kobiety, ale wystąpić mogą także reakcje bólowe (w tym też pochwica) na jakiekolwiek inne bodźce powiązane ze sferą intymną (na przykład stosunek z innym partnerem, badania ginekologiczne). Tym samym konsekwencje załamania psychicznego mogą być poważne i mogą ciągnąć się przez całe życia.  

Dodatkowo pojawić się może PTSD, czyli zespół stresu pourazowego. związany z wieloma różnymi symptomami. U osób, które przechodzą lub też przeszły załamanie nerwowe, występować mogą także objawy takie jak bezsenność, brak sensu życia, spadek samooceny. Dobrze wiedzieć o tym, że załamanie psychiczne jest czymś innym niż depresja i nie należy mylić tych dwóch trudności. Przeczytaj więcej na temat załamania psychicznego w tym artykule.

Przyczyny załamania psychicznego 

Dekompensację wywołują przede wszystkim zdarzenia trudne i traumatyczne, a także bardzo bolesne. Do takich zdarzeń można zakwalifikować zarówno wojny i kataklizmy, jak i śmierć bliskiej osoby, gwałt lub utratę kogoś ważnego w życiu, czy też zwolnienie z pracy. Oczywiście do załamania psychicznego nie dochodzi u każdego człowieka, który doświadczył podobnych sytuacji. Spore znaczenie mają tutaj bowiem dotychczasowe życie, siła psychiki, a także osobowość danej jednostki. Tak naprawdę do dekompensacji może dochodzić także w innych momentach, na przykład w sytuacji załamania się dotychczasowych wartości religijnych, czy też etycznych.  

Przeczytaj więcej o załamaniu psychicznym jako naturalnej reakcji obronnej organizmu.  

Rodzaje dekompensacji 

W literaturze wyróżniane są cztery główne rodzaje dekompensacji: 

• dekompensacja psychotyczna – zaburzenie adaptacyjne, przypominające psychozę, przy czym pojawia się ono głównie u osób z zaburzeniem osobowości borderline; 
• dekompensacja psychoneurotyczna – występuje przede wszystkim u seniorów, wiąże się głównie ze zmianą otoczenia i środowiska funkcjonowania, czy też utratą współmałżonka lub dziecka; niestety w tym przypadku może dochodzić do pojawienia się manii, zaburzeń odżywiania, problemów ze zdrowiem fizycznym oraz dezorientacji i zaburzeń nastroju; 
• dekompensacja behawioralna – związana zwykle z traumatycznymi wydarzeniami, po których człowiek chce targnąć się na własne zdrowie lub życie, czy też próbuje zdecydować się na zabójstwo, a tym samym ten rodzaj dekompensacji jest niebezpieczny nie tylko dla jednostki, ale również otoczenia; 
• dekompensacja strukturalna – dochodzi do załamania struktury osobowości, czego konsekwencją może być paranoja lub depresja.

Leczenie dekompensacji  

Kryzysy psychiczne są poważnym problemem i sporym zagrożeniem zarówno dla osoby dotkniętej, jak i jej bliskich oraz innych ludzi w otoczeniu. Zwykle początek procesu leczenia dekompensacji to interwencja kryzysowa lub spotkanie z psychiatrą, albo psychologiem. Interwencja kryzysowa jest wszechstronnym i bezpłatnym sposobem na pomoc osobie z załamaniem psychicznym lub kryzysem życiowym. Efektem interwencji kryzysowej ma być szybka, doraźna, pomoc, a nie zupełne poradzenie sobie z problemem i jego przyczynami. W praktyce więc interwencja kryzysowa nie może w żadnym stopniu zastąpić psychoterapii, jednak jest dobrą metodą w sytuacji poważnych trudności życiowych. Niestety w Polsce osoby pracujące w interwencji kryzysowej są bardzo słabo opłacane, dlatego ich liczba jest stosunkowo niewielka. Oznacza to zwykle brak wykwalifikowanego personelu, a więc zamiast psychologa lub psychiatry, na miejsce zdarzenia może przyjechać inny specjalista.  

W przypadku ustabilizowanej dekompensacji, tj. takiej, która nie zagraża już życiu i zdrowiu ludzkiemu (na przykład jednostka nie chce targnąć się na swoje życie lub popełnić inny czyn), dobrym rozwiązaniem jest wizyta u psychiatry, psychiatry-psychoterapeuty lub psychologa-psychoterapeuty. Psychiatra jest specjalistą, który może pomóc na dwa sposoby, a więc w formie farmakoterapii (przepisania odpowiednich leków, stosowanych zwykle krótkoterminowo) oraz psychoterapii (rozwiązania problemu związanego z wydarzeniem traumatycznym, na przykład poprzez terapię poznawczo-behawioralną).

Gdzie szukać wsparcia? Czy można znaleźć pomoc bezpłatnie? 

Poszukując pomocy w załamaniu psychicznym, pierwszym wyborem powinna być interwencja kryzysowa, która jest bezpłatna. Dotyczy to jednak tylko konkretnych sytuacji, które nastąpiły niedawno (na przykład kilka godzin wcześniej lub w danym momencie), a nie kilka miesięcy temu. Interwenci działają krótkoterminowo i opierają się tylko na zdarzeniu traumatycznym.  

Teoretycznie z usług ośrodka interwencji kryzysowej można skorzystać także w sytuacji chronicznego problemu, jednak nie zawsze znajdzie się odpowiedni specjalista, ponieważ pracownicy zajęci są nagłymi wydarzeniami. Bezpłatną pomoc można znaleźć także w gabinetach psychoterapii, poradniach psychologicznych oraz u psychiatry. Konieczne jest jednak posiadanie skierowania na terapię w ramach NFZ lub wizytę u specjalisty. Takie skierowanie powinien wypisać lekarz internista.  

W  kryzysie można szukać także wsparcia przez telefon, korzystając z następujących numerów: 

• Całodobowa Linia Wsparcia: 800 70 2222 

• Poradnia Telefoniczna: 116 123 
• Centrum Praw Kobiet (różne numery, w zależności od miasta) 
• fundacje i inne organizacje, działające w danym regionie.  

Dowiedz się więcej o tym, gdzie szukać pomocy w załamaniach psychicznych, z naszego artykułu.  

Źródła: 

1. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0272735810000991 [dostęp: 20.02.2023] 
2. http://www.psychiatria.com.pl/index.php/wydawnictwa/2019-vol-19-no-1/dekompensacja-psychotyczna-w-przebiegu-jadlowstretu-psychicznego-problem-braku-wspolpracy-pacjentki-w-leczeniu-opis-przypadku  [dostęp: 20.02.2023]
3. http://212.51.210.149/bitstream/handle/11652/4422/Grabarczyk_A_Interwencja_Kryzysowa_2022.pdf?sequence=1&isAllowed=y  [dostęp: 20.02.2023]
4. https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_17951_lrp_2016_35_1_197  [dostęp: 20.02.2023]
5. https://journals.viamedica.pl/diabetologia_praktyczna/article/view/61986  [dostęp: 20.02.2023]
6. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=749860  [dostęp: 20.02.2023]