Glista ludzka – objawy, leczenie, drogi zakażenia glistnicą

Zakażenie glistą ludzką jest najczęstszą parazytozą przewodu pokarmowego na świecie. Do zarażenia dochodzi poprzez połknięcie zanieczyszczonej odchodami ludzkimi z zawartością jaj pasożyta gleby. Objawy zakażenia glistą ludzką mogą pojawić się już po kilku dniach od połknięcia robaka.

Glista ludzka – co to jest?

Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) to pasożyt należący do niciowatych, który żeruje w przewodzie pokarmowym człowieka – dokładniej w jelicie cienkim. Glista ludzka u dziecka występuje częściej niż u dorosłych ze względu na większe zaniedbania higieniczne. W Europie (w tym w Polsce) zakażenie zwykle nie doprowadza do poważnych powikłań.

Jak wygląda glista ludzka? Ciało glisty charakteryzuje się walcowatym kształtem. Dojrzałe samice składają do 200 tys. jaj na dobę. Mogą osiągnąć do 50 cm długości i 0,6 cm grubości.

Chociaż to dzieci częściej się zakażają, glistę mogę „złapać” także dorośli. Źródeł zarażenia może być wiele. Szczególnie narażone są osoby, które słabo dbają o higienę, nie myją warzyw i owoców oraz nie odrobaczają zwierząt domowych. W diagnostyce wykorzystuje się badania kału, które powinny zostać kilkukrotnie powtórzone. Leczenie glisty ludzkiej możliwe jest dzięki lekom przeciwpasożytniczym, które pozwalają na wydalenie robaka z kałem.

Glistnica – choroba wywoływana przez glistę ludzką

Czy glista ludzka jest zaraźliwa? Chory na glistnicę bezpośrednio nie zaraża innych osób, nie można zarazić się również przez korzystanie z tej samej toalety. Pasożytem zarazić można się za to poprzez połknięcie inwazyjnych jaj. Kontynuacja cyklu rozwojowego glisty ludzkiej to wyklucie się larwy w jelicie cienkim, która przedostaje się do układu chłonnego lub krwionośnego, przechodzi przez wątrobę oraz serce, a następnie przedostaje się do płuc, gdzie w pęcherzykach parokrotnie linieje. Po przepoczwarzeniu się migruje do krtani oraz gardła, gdzie zostaje połknięta i znów trafia do jelita cienkiego. Tam osiąga pełną dojrzałość, gdzie nieleczona przeżywa około 2 lat, składając jaja – nawet do 200 000, które zostają wydalane z kałem. To one są odpowiedzialne za dalsze rozprzestrzenianie się pasożyta, ponieważ w glebie są w stanie przeżyć nawet do 3 tygodni.

Czynnikiem ryzyka zarażenia się glistą ludzką jest spożywanie niemytych owoców i warzyw, szczególnie tych pochodzących z plantacji nawożonych ludzkimi odchodami, a także niemycie rąk, które mogły mieć kontakt z zakażoną glebą. Jedynym rezerwuarem glisty ludzkiej jest człowiek.

Glista ludzka – objawy glistnicy

Infekcje nie dają żadnych objawów w ponad 85 proc. przypadków, zwłaszcza jeśli liczba robaków jest niewielka. Objawy nasilają się wraz z liczbą obecnych glist i mogą obejmować duszność i gorączkę na początku choroby. Potem często następują objawy obrzęku brzucha, bólu brzucha i biegunki.

Pierwsze objawy zakażenia glistą ludzką występują po 4-16 dniach po spożyciu jaj, jednak pojawiają się one w kale dopiero po 2-3 miesiącach. Masywna inwazja glist powoduje objawy ze strony układu oddechowego oraz pokarmowego.

W skrajnych przypadkach infestacji jelit, masa i objętość robaków może powodować rozerwanie zewnętrznych warstw ściany jelita. Powikłaniem takiej sytuacji jest zapalenie otrzewnej i skrętu jelita. Glisty czasami powodują blokadę jelit, co może wymagać operacji chirurgicznej.

Glista może powodować alergie na krewetki i roztocza z powodu wspólnego antygenu, tropomiozyny; nie zostało to jednak potwierdzone klinicznie. Glisty mają awersję do niektórych środków znieczulenia ogólnego i mogą wydostawać się z organizmu, czasami przez usta, gdy zakażona osoba jest poddawana znieczuleniu ogólnemu.

Objawami glisty ludzkiej znajdującej się w płucach są: kaszel, duszność, odkrztuszanie wydzieliny zabarwionej krwią. W stanach zaawansowanych może pojawić się gorączka oraz wysypka związana z uczuleniem. Glistnica jelitowa objawia się dyskomfortem lub bólem w jamie brzusznej, zazwyczaj kolkowym. Czasem pojawiają się nudności i wymioty. Zaawansowana choroba może doprowadzić do utraty masy ciała, niedrożności mechanicznej jelit, zapalenia wyrostka robaczkowego. Zdarza się, że pasożyty penetrują do przewodów żółciowych lub trzustkowych, dając objawy związane z zastojem żółci – zapalenie dróg żółciowych, ostre zapalenie trzustki. Objawy neurologiczne glisty ludzkiej, takie jak zgrzytanie zębami, zaburzenia snu, mogą wystąpić u osób niezarażonych, ale mających kontakt z dorosłymi osobnikami pasożyta.

Cykl życiowy glisty ludzkiej

Pierwsze pojawienie się jaj w kale występuje po 60-70 dniach. W glistnicy larwalnej objawy pojawiają się 4-16 dni po zakażeniu. Końcowymi objawami są dolegliwości żołądkowo-jelitowe, kolka i wymioty, gorączka oraz obserwacja żywych robaków w kale. Niektórzy pacjenci mogą mieć objawy ze strony płuc lub zaburzenia neurologiczne podczas migracji larw. Na ogół występuje niewiele objawów lub nie ma ich wcale. Glisty mogą zatkać jelito; migrujące larwy mogą powodować zapalenie płuc i eozynofilię. Dorosłe robaki żyją od 1 do 2 lat, co oznacza, że dany człowiek może być zarażony przez całe życie, gdy glisty umierają i są zastępowane przez nowe pokolenie.

Jaja mogą przetrwać potencjalnie 15 lat, a jedna glista może wyprodukować 200 000 jaj dziennie.

Jak zdiagnozować glistę ludzką?

Większość diagnoz opiera się na rozpoznaniu glisty lub jaj w kale. Ze względu na dużą liczbę złożonych jaj, diagnozę można zasadniczo postawić za pomocą tylko jednego lub dwóch rozmazów kału.

Jaja mają charakterystyczny kształt: są owalne, z grubą, mamillowaną, o średnicy 35–50 mikrometrów i długości 40-70 cm. Podczas choroby płuc larwy można znaleźć w płynach zasysanych z płuc. Liczba białych krwinek może wskazywać na obwodową eozynofilię; jest to powszechne w wielu infekcjach pasożytniczych i nie jest specyficzne dla glistnicy.

Glista ludzka – drogi zakażenia

Źródłem zakażenia są przedmioty, które zostały skażone odchodami zawierającymi jaja. Spożycie jaj z gleby skażonej ludzkimi odchodami lub skażonych warzyw i wody to główna droga zakażenia. Transmisja z człowieka na człowieka przez bezpośredni kontakt jest niemożliwa.

Zapobieganie chorobie polega na poprawie warunków sanitarnych, co obejmuje poprawę dostępu do toalet i właściwe usuwanie odchodów. Mycie rąk mydłem wydaje się chronić przed przenoszeniem jaj pasożyta z rąk. Na obszarach, na których glistnicą dotkniętych jest ponad 20 proc. populacji, zaleca się leczenie wszystkich w regularnych odstępach czasu.

Jak przebiega leczenie glisty ludzkiej?

Każda postać glistnicy wymaga leczenia, nawet jeśli nie występują objawy zakażenia. Czasami zaleca się przejście terapii osobom, u których nie wykryto pasożytów w stolcu. Leczenie glisty ludzkiej domowymi sposobami nie przynosi rezultatu, a alternatywne metody leczenia mogą okazać się nieskuteczne.

Leki na glistę ludzką stosowane z wyboru to albendazol lub mebendazol. U kobiet w ciąży i karmiących, a także jako drugi rzut stosuje się pyrantel. Dodatkowo w glistnicy płucnej konieczne jest leczenie objawowe ułatwiające oddychanie i hamujące kaszel, w tej fazie nie stosuje się medykamentów przeciwpasożytniczych. Efektywność terapii potwierdza się, gdy po zakończeniu leczenia dojdzie do wydalenia dorosłej formy pasożyta.

Konieczność zastosowania leczenia chirurgicznego zdarza się z kolei rzadko – w przypadku wystąpienia powikłań np. niedrożności jelit. Zabieg polega na wykonaniu laparotomii i usunięciu kłębiących się w przewodzie pokarmowym glist.

Leczenie glisty ludzkiej u dzieci przebiega tak samo jak u dorosłych.

Źródła:

1. Popielska J. Najczęstsze zarażenia pasożytnicze w Polsce [w:] Pediatria po Dyplomie, nr 16(5), 2012, s. 33–41.
2. Szczeklik A., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.