Kiedy konieczne jest usunięcie przytarczyc? Jak wygląda zabieg?

Usunięcie przytarczyc to procedura medyczna, którą przeprowadza się u osób z objawową nadczynnością przytarczyc. Celem leczenia jest usunięcie guzów wytwarzających w nadmiernej ilości parathormon przyczyniający się do powstawania hiperkalcemii. Kto kwalifikowany jest do paratyroidektomii i jak wygląda resekcja gruczołów przytarczycznych? 

Czym są przytarczyce?

Przytarczyce to niewielkie gruczoły wydzielania wewnętrznego produkujące parathormon (PTH), który bierze udział w metabolizmie wapnia i fosforu. Liczba gruczołów przytarczycznych jest różna: u 90% ludzi jest ich 4 i występują parami w dolnych oraz górnych biegunach płatów tarczycy. Niekiedy w życiu płodowym rozwija się większa lub mniejsza liczba tych narządów (opisane zostały przypadki występowania nawet 12. przytarczyc). Zazwyczaj gruczoły przytarczyczne zlokalizowane są za tarczycą, choć zdarzają się też w innych miejscach, np. w grasicy, miąższu tarczycy lub śródpiersiu przednim. 

Jakie są wskazania do usunięcia przytarczyc?

Zabieg chirurgicznego usunięcia przytarczyc nazywany jest paratyroidektomią. Operacja może dotyczyć jednego, jak i większej liczby gruczołów (subtotalna lub totalna paratyroidektomia), w zależności od rodzaju choroby i występujących symptomów. Głównym wskazaniem do resekcji jest objawowa nadczynność przytarczyc. Schorzenie to najczęściej spowodowane jest: 

• gruczolakiem przytarczyc – to łagodny nowotwór gruczołów przytarczycznych, który w 80-85% przypadków odpowiada za powstawanie pierwotnej nadczynności przytarczyc. Guzy mogą pojawiać się jako pojedyncze lub mnogie gruczolaki, 
• rakiem przytarczyc – jest to rzadki nowotwór złośliwy, który u 1% chorych wywołuje pierwotną nadczynność przytarczyc. 

U osób z bezobjawową nadczynnością przytarczyc operację zaleca się, gdy: 

• poziom wapnia całkowitego jest wyższy od maksymalnych prawidłowych wartości o co najmniej 0,25 mmol/l lub poziom wapnia zjonizowanego przekracza normy o co najmniej 0,12 mmol/l, 
• pojawiają się zaburzenia pracy układu wydalniczego, 
• wskaźnik eGFR jest niższy niż j 60 ml/min/1,73m2, 
• występuje kamica nerkowa lub wapnica nerek, 
• występuje zwiększone wydalanie wapnia z moczem (powyżej 400 mg/dobę) i zwiększona podatność na tworzenie się kamieni wapniowych, 
• stwierdza się spadek gęstości mineralnej kości. 

Leczenie chirurgiczne może być wskazane również u osób z wtórną nadczynnością przytarczyc. Schorzenie to najczęściej pojawia się u osób z przewlekłą chorobą nerek, ostrym uszkodzeniem nerek, a także u pacjentów po operacjach bariatrycznych. Do paratyroidektomii kwalifikowani są pacjenci z: 

• podwyższonym stężeniem parathormonu, przekraczającym 800 pg/ml, 
• wysokim stężeniem wapnia, 
• niskim stężeniem fosforu, 
• zwapnieniem tkanek miękkich, 
• osteodystrofią kostną. 

Jak wygląda resekcja przytarczyc?

Usunięcie przytarczyc poprzedza się badaniami diagnostycznymi. Wykorzystywane techniki obrazowe pozwalają na określenie lokalizacji gruczołów, ich wielkości oraz występujących nieprawidłowości. Zastosowanie znajdują badanie ultrasonograficzne (USG) oraz scyntygrafia substrakcyjna. 

Przy pojedynczym gruczolaku przytarczycy możliwe jest zastosowanie małoinwazyjnych metod resekcji – wideoskopii. W przypadku raka przytarczyc operacja polega na usunięciu zmienionego chorobowo gruczołu wraz z otaczającymi tkankami bądź fragmentem tarczycy po tej samej stronie. Przy podejrzeniu przerzutów do węzłów chłonnych zaleca się limfadenektomię (centralną lub centralną i boczną). 

Po wykonanej operacji pacjent powinien stosować się do zaleceń lekarskich i pamiętać o wizytach kontrolnych. Nowotwór przytarczyc może nawracać, dlatego konieczne jest regularne wykonywanie badań. Ponowne pojawienie się zmian może wiązać się z powtórną operacją. Ryzyko powikłań pooperacyjnych wynosi około 5%. U chorych pojawia się wtedy hipokalcemia prowadząca do niedoczynności przytarczyc lub tzw. zespołu głodnych kości. Konieczne jest wtedy stosowanie preparatów wapnia oraz witaminy D.

Bibliografia: 

1. Karwacka I., Lewandowska M., Obołończyk Ł., Babińska A., Sworczak K., PNP — pierwotna nadczynność przytarczyc — patologia najczęściej przeoczana. Dramat w czterech aktach, Forum Nefrologiczne 2012, tom 5, nr 4, 333-338. 
2. Kochman M., Misiorowski W., Obrazowanie przytarczyc – znaczenie w wyborze postępowania u chorych na pierwotną nadczynność przytarczyc, Postępy Nauk Medycznych 2013, 11, s. 812-818. 
3. Lulsegged A., Thomas A., Sinha P., Rak przytarczyc: opis dwóch przypadków i przegląd piśmiennictwa, NOWOTWORY Journal of Oncology 2009, vol. 59, nr 3, 168-173.