Rak jamy ustnej – jak wcześnie rozpoznać niepokojące objawy? Leczenie i rokowania

Rak jamy ustnej to nowotwór złośliwy, który częściej występuje u mężczyzn. Głównym czynnikiem ryzyka jest palenie papierosów. Obecnie wyróżnia się również raka, do rozwoju którego predysponuje zakażenie wirusem HPV. Nowotwory mogą dawać przerzuty do węzłów chłonnych szyi. W leczeniu stosowana jest chirurgia, radio- i chemioterapia.

Rak jamy ustnej to poważna choroba. Jej objawy są bardzo niespecyficzne. W pierwszym okresie przypominają stany zapalne jamy ustnej i dlatego często są lekceważone przez chorych albo przez dłuższy czas leczone antybiotykami lub środkami antyseptycznymi. To sprawia, że w chwili rozpoznania choroba miewa znaczny stopień zaawansowania, przez co rokowania chorego są gorsze. Jeszcze w latach 90. rak jamy ustnej najczęściej dotyczył osób w wieku 50–70 lat. Ostatnio coraz częściej nowotwór pojawia się u osób młodszych, zakażonych wirusem HPV, który poza paleniem papierosów stał się niezwykle istotnym czynnikiem ryzyka. Leczenie raka jamy ustnej zależy od stadium zaawansowania miejscowego oraz od obecności przerzutów i typu nowotworu. Zastosowanie ma leczenie operacyjne, radio- i chemioterapia.

Rak jamy ustnej – objawy

Rak jamy ustnej wcale nie jest łatwy do rozpoznania. Objawy są niespecyficzne, mogą sugerować inne, łagodne schorzenia, co często usypia czujność samego pacjenta, a czasem także lekarza prowadzącego. Najbardziej charakterystycznym objawem jest zmiana zlokalizowana w obrębie jamy ustnej. Może znajdować się ona na wardze, błonie śluzowej policzka, dziąśle lub języku. Zmiana to biała lub czerwona plamka, czasami owrzodzenie (nadżerka), zdarza się też, że występuje w postaci zgrubienia śluzówki albo guzka. Początkowo jest to drobna narośl, która z czasem powiększa się i nie znika po stosowaniu antybiotyków czy preparatów odkażających jamę ustną. W zależności od lokalizacji różnie nasilone zmiany dają inne dolegliwości. Najczęstszym towarzyszącym objawem jest ból. Może on być związany z palpacją (dotykaniem zmiany), nasila go kontakt z jedzeniem i piciem, czasami wzmożenie jest związane z ruchami żuchwą. Zdarza się także uczucie mrowienia i drętwienia języka. Niekiedy można zaobserwować ślinotok, który związany jest z trudnościami z przełykaniem śliny. Przy zaawansowanych zmianach pojawia się także szczękościsk – niemożność pełnego otwarcia jamy ustnej – który utrudnia przyjmowanie pokarmów. Ze względu na to, że zmiany mają charakter owrzodzeń, które często ulegają nadkażeniom bakteryjnym, zaobserwować można wyciek treści ropnej. Towarzyszy temu bardzo przykry zapach z ust. Niektóre zmiany są dość mocno ukrwione i przy podrażnieniu ich pokarmem może dojść do krwawienia z jamy ustnej. To, jak wygląda zmiana przy raku jamy ustnej i jakie jest nasilenie dolegliwości, zależy też od histopatologicznego typu nowotworu.

Diagnostyka raka jamy ustnej

Przy raku jamy ustnej guz może wyglądać różnie. Każda zmiana w obrębie jamy ustnej, która utrzymuje się przez okres dłuższy niż 2 tygodnie, powinna być zbadana przez lekarza. Najlepiej zasięgnąć opinii laryngologa, który ma największe doświadczenie w zakresie chorób jamy ustnej.

Podczas wizyty przeprowadzi on dokładny wywiad dotyczący okoliczności pojawienia się guza, dolegliwości, chorób towarzyszących, wywiadu onkologicznego u pacjenta i jego najbliższych krewnych, ale też dotyczący używek. Następnie wykona badanie fizykalne. Jeżeli będzie taka konieczność, może zadecydować o przeprowadzeniu badań obrazowych (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) lub pobraniu wycinka materiału i przesłaniu go do badania histopatologicznego.

Podstawowe metody leczenia nowotworu

Istnieją trzy podstawowe metody wykorzystywane w leczeniu raka jamy ustnej. Jest to chirurgiczne usunięcie, leczenie chemioterapeutyczne i radioterapeutyczne. Obecnie w Polsce decyzję odnośnie sposobu terapii raka jamy ustnej podejmuje konsylium onkologiczne, w którego skład wchodzi laryngolog, onkolog kliniczny, radioterapeuta i chemioterapeuta. Przy wyborze metody leczenia bierze się pod uwagę: wielkość guza, typ histopatologiczny, obecność przerzutów do węzłów chłonnych lub przerzutów odległych (płuco, wątroba, mózg). Ponadto wpływ ma także wiek chorego, stan ogólny, choroby współwystępujące i zgoda pacjenta na zakres czynności. Podstawowym leczeniem jest zabieg chirurgiczny o różnym zakresie – w zależności od stopnia zaawansowania zmiany. Alternatywnie w niektórych przypadkach stosuje się radioterapię. Czasami niezbędne jest połączenie obu metod, aby uzyskać jak najlepsze późniejsze rokowania. Chemioterapia w zasadzie zarezerwowana jest jedynie dla nowotworów związanych z obecnością wirusa brodawczaka ludzkiego oraz przypadków, kiedy niemożliwe jest zastosowanie terapii RTG.

Rak jamy ustnej – rokowania

Z racji tego, że zmiany zwykle są wykrywane w znacznym stadium zaawansowania, rokowanie nie jest pomyślne. W przypadku małych zmian i radykalnego leczenia wskaźnik pięcioletniego przeżycia wynosi 90%. Jeżeli guz ma ponad 4 cm wielkości, przeżycie to spada do 40%. Te rokowania dotyczą raka wargi, w przypadku języka i dna jamy ustnej są jeszcze gorsze i szacuje się je na 15–20%.