Suchoty, czyli gruźlica – jak się przed nią chronić? Czy gruźlica jest chorobą współczesną?

Suchoty to określenie całokształtu objawów klinicznych towarzyszących zakażeniu pałeczkami gruźlicy. Jeszcze do niedawna gruźlicą określano jedynie zmiany histologiczne wywołane lasecznikami Kocha. Obecnie suchoty traktuje się jako nieco archaiczne określenie gruźlicy.

Suchoty płuc, czyli mówiąc współczesnym językiem gruźlica, objawiają się przede wszystkim przewlekłym kaszlem, który utrzymuje się dłużej niż trzy tygodnie. Gruźlica płuc to najczęściej występujący rodzaj gruźlicy.

Co to jest gruźlica?

Gruźlica płuc to jedna z odmian gruźlicy, czyli choroby zakaźnej wywoływanej przez prątki gruźlicy z grupy Mycobacterium tuberculosis complex. Jest to choroba zakaźna, która przenosi się drogą oddechową. Do zarażenia dochodzi najczęściej przez kontakt z chorym wydalającym prątki gruźlicy w ślinie. Gruźlica płuc to najczęściej występująca odmiana tej choroby. Trzeba jednak pamiętać, że prątki gruźlicy mogą atakować właściwie wszystkie narządy i tkanki. Gruźlicą, choć rzadko, można się także zarazić od chorych zwierząt. Chodzi przede wszystkim o spożycie niepasteryzowanego mleka od chorych krów. Polska należy do krajów o średniej zapadalności na gruźlicę płuc, przede wszystkim ze względu na obowiązkowe szczepienia dzieci. Dzięki szczepionce BCG gruźlica u dzieci praktycznie nie występuje. Szczepienia przeciw gruźlicy w Polsce są obowiązkowe i podaje je się w pierwszych dniach życia dziecka. Szczepionka na gruźlicę jest właściwie jedyną pewną drogą zapobiegania zakażeniu. Do przypadków zakażenia przez mleko dochodzi w Polsce niezwykle rzadko, ponieważ tylko sporadycznie odnotowuje się przypadki zachorowania bydła na gruźlicę.

Gruźlica – przyczyny

Podstawową przyczyną rozwoju choroby jest zakażenie prątkami gruźlicy z grupy Mycobacterium tuberculosis complex.

Przyczyną gruźlicy może być:

• zakażenie drogą kropelkową (przez wdychane powietrze oraz przez ślinę chorego),
• zakażenie drogą pokarmową (np. niepasteryzowane mleko od chorych krów),
• zakażenie przez dotyk.

Gruźlica jest często określana mianem choroby społecznej, ponieważ zauważa się jej ścisły związek z warunkami życia danej społeczności. Zakażeniom prątkami gruźlicy sprzyjają:

• niedożywienie,
• złe warunki mieszkaniowe,
• złe warunki sanitarne,
• ubóstwo, skrajna bieda.

Suchoty to choroba bardzo podstępna, ponieważ prątki gruźlicy potrafią wytwarzać substancje chroniące je przed działaniem ludzkiego układu odpornościowego. Po przedostaniu się do płuc prątki przenikają do komórek pęcherzyków płucnych. Rosną do czasu, aż rozerwą ścianki pęcherzyków, co powoduje tworzenie się gruzełkowatych zgrubień. W ten sposób gruźlica prowadzi do uszkodzenia płuc. Ich część zaatakowana przez prątki nie jest już w stanie brać udziału w procesie oddychania.

Gruźlica płuc – objawy

Leczenie gruźlicy jest szczególnie trudne ze względu na późną wykrywalność choroby. Większość zakażonych bardzo długo lekceważy podstawowy objaw gruźlicy płuc, jakim jest utrzymujący się ponad trzy tygodnie kaszel. Początkowo jest on suchy, następnie dochodzi do odkrztuszania plwociny przy jednoczesnym nasileniu kaszlu. Tym podstawowym objawom gruźlicy płuc towarzyszy poczucie osłabienia, nieustanne zmęczenie oraz senność. Z czasem mogą pojawiać się nocne poty, podwyższona temperatura, która zaczyna drastycznie rosnąć po kilku tygodniach od zakażenia. Plucie krwią, czyli objaw, który większość osób jednoznacznie kojarzy z suchotami, pojawia się dopiero w ostrym stadium choroby.

Diagnostyka gruźlicy

Leczenie gruźlicy rozpoczyna się przede wszystkim od dokładnej diagnostyki. Trzeba jednak zaznaczyć, że u 10% chorych suchoty rozwijają się bez dolegliwości i często wykrywane są zupełnie przypadkowo, np. podczas badań okresowych.

W diagnostyce gruźlicy stosuje się kilka metod badań:

• badanie mikrobiologiczne – hodowla prątków pobranych z plwociny, wydzieliny oskrzelowej, moczu lub popłuczyn żołądkowych pobieranych na czczo; wadą tej metody jest długi czas wzrostu prątków, który sprawia, że na wyniki badań czeka się około 6 tygodni;
• metody genetyczne – z wykorzystaniem specjalnych sond, które pozwalają otrzymać wynik badania tego samego dnia;
• badanie RTG klatki piersiowej – suchoty dają charakterystyczne zmiany w obrazie płuc;
• odczyn tuberkulinowy – podskórne wstrzyknięcie tuberkuliny w przedramię i odczyt nacieku po 48–72 godzinach; naciek powyżej 10 mm świadczy o zakażeniu (nie różnicuje się w tej metodzie zakażenia i choroby).

Gruźlica – leczenie

W przypadku podejrzenia tej choroby, jak najszybciej powinny zostać wykonane badania na gruźlicę. Im szybciej zostanie wdrożone leczenie, tym mniejsze ryzyko rozwoju choroby do ostrzejszego stanu. Leczenie gruźlicy jest długotrwałe ze względu na możliwość przechodzenia prątków w stan uśpienia. Z tego też powodu leczenie dzieli się na fazę intensywną i fazę kontynuacji. Mimo ustąpienia objawów choroby nie powinno się przerywać ustalonego przez lekarza schematu leczenia.

Najpopularniejsze leki na gruźlicę to:

• etambutol,
• ryfampicyna,
• streptomycyna,
• pirazynamid,
• izoniazyd.