Antykoncepcja hormonalna – skuteczna metoda kontroli płodności
Antykoncepcja hormonalna to w Polsce druga – zaraz po prezerwatywach – najpopularniejsza metoda zapobiegania niechcianej ciąży. Polega na stosowaniu preparatów, które wpływają na cykl miesiączkowy i blokują możliwość zapłodnienia. Dowiedz się więcej o antykoncepcji hormonalnej. Jakie metody masz do wyboru?
Rodzaje antykoncepcji hormonalnej
Rodzaje antykoncepcji hormonalnej różnią się składem, dawkami oraz częstotliwością i sposobem podania. Wszystkie zawierają syntetyczne pochodne hormonów, głównie progestagenu lub estrogenu, które:
- hamują owulację,
- zagęszczają śluz szyjkowy, który blokuje ruch plemników,
- zmniejszają grubość wyściółki macicy, co utrudnia zagnieżdżenie się zarodka,
- hamują skurcze jajowodów.
Antykoncepcja hormonalna – tabletki doustne
Skład i rodzaj tabletek antykoncepcyjnych dobiera się indywidualnie pod potrzeby pacjentki. Ich minusem jest konieczność stosowania codziennie o stałej porze, co zwiększa ryzyko błędu. Doustne tabletki antykoncepcyjne mogą być:
- jednoskładnikowe – zawierają wyłącznie progestagen,
- dwuskładnikowe – zawierają progestagen i estrogen.
Krążki dopochwowe
Antykoncepcja hormonalna w postaci krążków dopochwowych ma dosłownie postać elastycznego krążka. Umieszczony w pochwie, uwalnia hormony stopniowo, dzięki czemu utrzymuje we krwi ich stałe stężenie. Jeden krążek aplikuje się na 3 tygodnie, a po wyjęciu pojawia się krwawienie miesiączkowe. Po tygodniu przerwy w pochwie umieszcza się kolejny.
Plastry transdermalne
Plaster antykoncepcyjny przykleja się na ramieniu, biodrze lub w górnej części pleców. Przez tydzień uwalnia on hormony, po czym trzeba go wymienić na nowy. Jeden cykl obejmuje 3 plastry, potem następuje tydzień przerwy, w którym pojawia się krwawienie. Plastry i krążki są obarczone mniejszym ryzykiem błędu niż tabletki, ponieważ aplikuje się je rzadziej.
Zastrzyki domięśniowe
W Polsce dostępny jest tylko jeden zastrzyk antykoncepcyjny. Zawiera on pochodną progesteronu – medroksyprogesteron. Podawany jest przez lekarza raz na 3 miesiące w ramię, biodro lub pośladek. Nie powinno się masować miejsca podania, bo może to zwiększać szybkość wchłaniania hormonu.
Wkładka hormonalna – antykoncepcja wewnątrzmaciczna
Wkładka ma zazwyczaj kształt litery T i zawiera progestagen, który uwalnia się w sposób ciągły w określonej dawce na dobę. Jest zakładana wyłącznie przez lekarza na 3 do 5 lat. Zmniejsza intensywność krwawień miesiączkowych, a czasem nawet całkowicie je hamuje. Redukuje też ból miesiączkowy.
Implanty podskórne
Pod skórę przedramienia lekarz może zaaplikować implant z progestagenem, który uwalnia się powoli i jednostajnie przez 3 lata. Niektóre badania sugerują, że jest skuteczny nawet do 5 lat. W Polsce mamy dostęp do jednego rodzaju implantów, zawierają etonorgestrel. Zarówno implant, jak i wszystkie metody bazujące wyłącznie na progestagenach mogą być stosowane w czasie karmienia piersią.
Skuteczność antykoncepcji hormonalnej
W przypadku antykoncepcji hormonalnej skuteczność określa się przy pomocy tzw. wskaźnika Pearla. Pokazuje on, ile kobiet na 100 zaszło w niechcianą ciążę podczas pierwszego roku stosowania danej metody. Wszystkie rodzaje antykoncepcji hormonalnej wykazują bardzo wysoką skuteczność. Wskaźnik Pearla wynosi dla nich ok. 0-2. Spośród nich najgorzej wypadają tabletki, ponieważ mają największe ryzyko błędu w stosowaniu.
Co obniża skuteczność antykoncepcji hormonalnej?
W pewnych sytuacjach nawet najlepsze preparaty mogą zawieść. Skuteczność antykoncepcji hormonalnej obniżają niektóre leki, np. środki przeciwpadaczkowe, antybiotyki czy ziele dziurawca. Mogą się do tego przyczynić także błędy w aplikacji preparatów antykoncepcyjnych. W takich sytuacjach warto przez tydzień zastosować dodatkowe zabezpieczenie podczas stosunku. Antykoncepcja hormonalna może nie być skuteczna, jeśli:
- pominęłaś tabletkę lub zażywasz je w nieregularnych odstępach,
- plaster odkleił się na dłużej niż 24 godziny,
- wyjęłaś krążek dopochwowy w trakcie cyklu na dłużej niż 3 godziny.
Dodatkowe korzyści antykoncepcji hormonalnej
Głównym celem antykoncepcji hormonalnej jest oczywiście kontrola płodności, jednak to nie jedyne jej zastosowanie. Czasem jest zalecana kobietom, które borykają się z trądzikiem, endometriozą, bolesną i obfitą miesiączką czy zespołem policystycznych jajników. Dodatkowe efekty, jakie można uzyskać dzięki antykoncepcji hormonalnej, to:
- uregulowanie krwawień miesiączkowych,
- zmniejszenie bólu menstruacyjnego,
- złagodzenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego,
- zmniejszenie ryzyka raka jajnika, endometrium i jelita grubego,
- łagodzenie trądziku.
Dwuskładnikowe preparaty antykoncepcyjne są wykorzystywane w leczeniu schorzeń, które zwiększają ryzyko wystąpienia nowotworów, np. w leczeniu zespołu policystycznych jajników, który może prowadzić do rozwinięcia się raka jajnika i bezpłodności. Tabletki dwuskładnikowe stosowane są również w leczeniu obfitych i bolesnych miesiączek, zespołu napięcia przedmiesiączkowego, zaburzeń cyklu menstruacyjnego czy endometriozy.
Jakie badania wykonuje się przy antykoncepcji hormonalnej?
Przed rozpoczęciem przyjmowania antykoncepcji hormonalnej ginekolog przeprowadzi z tobą dokładny wywiad, przede wszystkim pod kątem ewentualnych przeciwwskazań. Wykona też badanie ginekologiczne, USG dopochwowe, cytologię i badanie piersi. Powinno się je regularnie powtarzać – cytologię co 3 lata, a pozostałe co roku. O jakich jeszcze badaniach kontrolnych przy antykoncepcji hormonalnej należy pamiętać? Sprawdzaj regularnie:
- morfologię krwi oraz parametry jej krzepliwości,
- ciśnienie tętnicze,
- poziom glukozy we krwi,
- próby wątrobowe,
- lipidogram,
- hormony tarczycy oraz płciowe.
Skutki uboczne antykoncepcji hormonalnej
Do najczęstszych skutków ubocznych antykoncepcji hormonalnej należą wzdęcia, tkliwość piersi i ból głowy. Zdarzają się także:
- wzrost ciśnienia,
- depresja,
- zaburzenia snu,
- wzrost masy ciała,
- nudności i wymioty.
Antykoncepcja hormonalna zwiększa też nieznacznie ryzyko wystąpienia raka piersi i raka szyjki macicy, a także żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej i zakrzepicy żył głębokich. Krwawienie lub brązowe plamienia przy antykoncepcji hormonalnej mogą pojawić się w pierwszych miesiącach jej stosowania i zazwyczaj znikają po kilku cyklach. Czasem mogą pojawić się również po wielu latach kontroli płodności. Jeśli je zauważysz, koniecznie porozmawiaj o tym ze swoim ginekologiem.
Antykoncepcja hormonalna jest dostępna w tak wielu opcjach, że z pewnością uda się dobrać coś dla każdej kobiety. Nie wahaj się zgłaszać lekarzowi wszystkich skutków ubocznych antykoncepcji hormonalnej. Jednym z bardziej uciążliwych jest przyrost masy ciała. Wynika on z działania hormonów, które albo ułatwiają przybieranie tkanki tłuszczowej, albo zatrzymują wodę w organizmie.
Jak nie przytyć przy antykoncepcji hormonalnej? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Zazwyczaj skuteczne działanie wiąże się ze zmianą stosowanego preparatu, zwłaszcza jeśli waga wzrasta o więcej niż 4,5 kg na rok. Czasem warto więc przetestować kilka metod, zanim znajdzie się tą idealną.
Bibliografia:
- Balbach M., Rossetti T., Ferreira J., Ghanem L., Ritagliati C., Myers R. W., Levin L. R., On-demand male contraception via acute inhibition of soluble adenylyl cyclase, Nature Communications 2023, 14(1): 637.
- https://www.msdmanuals.com/professional/gynecology-and-obstetrics/family-planning/overview-of-contraception [dostęp 04.10.2023].
- Karowicz-Bilińska A., Nowak-Markwitz E., Oszukowski P., Opala T., Spaczyński M., Wielgoś M., Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej, Ginekologia Polska 2014, 85: 234-239.
- Tuszyński P. K. (red.), Problemy intymne kobiet. Infekcje, leki bez recepty i antykoncepcja, Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków 2020.
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
Tabletki antykoncepcyjne a ciąża? Choć zdarza się to rzadko, może gruntownie zmienić nasze życiowe plany
Na TikToku pokazały, że zakładanie wkładki antykoncepcyjnej boli. Ich nagrania zainicjowały zmiany
Niepłodność pierwotna może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn
Jakie badania genetyczne na niepłodność warto wykonać?
się ten artykuł?