Antykoncepcja skrojona na miarę. Ginekolożka omawia wszystkie metody antykoncepcji

Antykoncepcja musi być skuteczna. To jasne. Ale też koniecznie idealnie dopasowana do potrzeb i możliwości organizmu. Dla kogo zastrzyk antykoncepcyjny, minipigułka albo pierścień hormonalny, a dla kogo jeszcze inna metoda? Wraz z ginekolożką dr n. med. Anna Zygler-Przysucha przyglądamy się wszystkim możliwym metodom antykoncepcji.

Współczesna medycyna oferuje tak duży wachlarz metod antykoncepcyjnych, że każdy znajdzie w nim coś dla siebie. Przy wyborze warto kierować się nie tylko skutecznością danej metody i swoimi preferencjami, ale także znajomością własnego organizmu. Razem z ekspertem przeglądamy dokładnie wszystkie metody, by ułatwić wam wybór!

Tradycyjna pigułka antykoncepcyjna (dwuskładnikowa)

Jak działa: Tabletka, która zawiera dwa hormony – estrogen i gestagen ‒ blokuje owulację, zagęszcza śluz szyjkowy tak, by stał się nieprzepuszczalny dla plemników, i zmienia śluzówkę macicy tak, by nie mogło dojść do zagnieżdżenia się w niej zapłodnionej komórki jajowej. Ryzyko ciąży wynosi 0,1‒2 procent.

Dla kogo: O tym, że dana osoba może przyjmować hormony, zawsze decyduje lekarz po wykonaniu odpowiednich badań. Ponieważ dobrze dobrana pigułka antykoncepcyjna może zwiększyć słabnące libido, niwelować bolesność i obfitość miesiączek, złagodzić objawy zespołu przedmiesiączkowego, a także poprawić wygląd cery czy zredukować zbyt obfite owłosienie, polecana jest szczególnie tym kobietom, które borykają się z powyższymi problemami.

Dla kogo nie: Pigułki antykoncepcyjne trzeba łykać codziennie, inaczej ich działanie słabnie. Dlatego nie są polecane zapominalskim. Nie powinny ich stosować także osoby z wysokim poziomem cholesterolu i trójglicerydów, nadciśnieniem, cukrzycą, migrenami, niewydolnością wątroby i zagrożeniem zakrzepicą (czyli m.in. palaczki po 35. roku życia oraz kobiety po przebytej chorobie zakrzepowo-zatorowej).

Minipigułka (jednoskładnikowa pigułka antykoncepcyjna)

Jak działa: To tabletka zawierająca sam gestagen, który zagęszcza śluz szyjkowy oraz śluzówkę jamy macicy. Minipigułkę trzeba brać z dokładnością co do godziny, inaczej nie zabezpieczy przed ciążą. Minipigułki przyjmujemy przez 28 dni cyklu, bez siedmiodniowej przerwy. Ryzyko ciąży wynosi 0,5‒4 procent.

Dla kogo: Minipigułki polecane są zwłaszcza dla nastolatek i dla matek karmiących, które nie powinny przyjmować estrogenu.

Dla kogo nie: Osoby mające kłopot z regularnością stosowania leków nie powinny się decydować na minipigułki.

Plastry antykoncepcyjne

Jak działają: Z plastra, który raz na tydzień nakleja się na ciele, wydzielają się dwa hormony ‒ estrogen i gestagen. Plaster działa zatem jak dwuskładnikowa pigułka antykoncepcyjna. Ryzyko ciąży wynosi 0,2‒8 procent.

Dla kogo: Ponieważ hormony przenikają do krwi przez skórę, omijając wątrobę, plastry mogą stosować kobiety z niedomaganiami wątroby. Generalnie, dawka hormonów uwalnianych z plastrów jest niższa niż ta zawarta w pigułkach, co oznacza, że ryzyko działań niepożądanych jest mniejsze, a zatem mogą stosować je niektóre pacjentki, którym ze względu na ryzyko działań niepożądanych lekarz zabronił łykać tabletek hormonalnych.

Dla kogo nie: Plastry nie nadają się dla kobiet otyłych (ważących powyżej 80 kg) – u nich mogą nie zadziałać ‒ oraz dla alergiczek, gdyż mogą uczulać.

Zastrzyki antykoncepcyjne

Jak działają: Preparat zawiera gestageny zmieniające właściwości śluzu szyjki macicy oraz śluzówki jamy macicy. Zastrzyk wykonuje się raz na kwartał. Ryzyko ciąży wynosi od 0,3 do 3 procent.

Dla kogo: Zastrzyki mogą stosować kobiety, które ze względu na zawartość estrogenów nie mogą używać dwuskładnikowych pigułek antykoncepcyjnych. Polecane są zwłaszcza matkom karmiącym oraz kobietom palącym po 35. roku życia.

Dla kogo nie: Metoda ta nie jest polecana kobietom, które chciałyby szybko przywrócić płodność. Działanie zastrzyku trwa 3 miesiące i nie można go przerwać. Nawet po tym czasie bywa, że płodność nie wraca i konieczne jest wywołanie miesiączki przez ginekologa. Lekarze nazywają ten stan „chaosem miesiączkowym”. Trzeba też pamiętać o tym, że po kilku latach ciągłego stosowania zastrzyków istotnie zwiększa się ryzyko osteoporozy.

Domaciczna wkładka hormonalna

Jak działa: To mała plastikowa ramka w kształcie litery T, na której końcu znajduje się zbiorniczek uwalniający gestagen. Wkładkę wprowadza do macicy ginekolog. Hormon działa prawie wyłącznie miejscowo, czyli na błonę śluzową macicy i jajowody, a nie jak inne antykoncepcyjne środki hormonalne – na cały organizm. Prawidłowo założoną wkładkę można nosić nawet pięć lat. Jej dodatkowe zalety to zmniejszenie obfitości krwawienia i bólów miesiączkowych. Nie ma działania wczesnoporonnego, gdyż przeciwdziała zagnieżdżeniu się ewentualnego jaja płodowego. Ryzyko ciąży wynosi 0,2‒0,6 procent.

Dla kogo: Wkładkę może stosować większość kobiet. Przeciwwskazaniami nie są karmienie piersią, palenie papierosów, nadwaga czy wiek. Wkładka polecana jest szczególnie kobietom z ciężkimi, bolesnymi miesiączkami oraz z endometriozą.

Dla kogo nie: Wkładka przeciwwskazana jest przy nawracających zapaleniach dróg rodnych, po przebytej ciąży pozamacicznej i jej leczeniu z pozostawieniem jajowodu, w którym zagnieździła się ciąża, oraz w okresie do czterech tygodni po poronieniu. U kobiet, które jeszcze nie rodziły, mogą pojawić się trudności przy zakładaniu wkładki.

Hormonalny pierścień dopochwowy

Jak działa: NuovaRing to elastyczny, bezbarwny pierścień o średnicy 54 mm, uwalniający niewielkie ilości progestagenu i estrogenu, a zatem działający podobnie jak dwuskładnikowa pigułka antykoncepcyjna. Pierścień umieszcza się w pochwie samodzielnie. Należy wyjąć go po 21 dniach, a następnie po 7 dniach założyć nowy. Ryzyko ciąży wynosi 0,1‒2 procent.

Dla kogo: Ponieważ dzienna dawka dostarczanego przez pierścień estrogenu wynosi tylko 15 g (co jest najniższą dawką w stosowanych obecnie środkach antykoncepcyjnych), jest to jedna z bezpieczniejszych hormonalnych metod antykoncepcyjnych. Ponadto hormony działają miejscowo, nie obciążając układu pokarmowego, a zatem jest to metoda niemal dla wszystkich.

Dla kogo nie: Przeciwwskazaniami są zakrzepica żył lub tętnic, migrenowe bóle głowy, cukrzyca ze zmianami naczyniowymi, zapalenie trzustki, choroby wątroby, nowotwory narządów płciowych lub piersi zależne od hormonów płciowych oraz niewyjaśnione krwawienia z pochwy.

Wkładka domaciczna (spirala)

Jak działa: Jest to ramka w kształcie litery T, wykonana z dodatkiem miedzi lub srebra, którą ginekolog umieszcza w macicy. Jej działanie polega na zmianie przepuszczalności śluzu szyjkowego oraz na powodowaniu miejscowego, przewlekłego stanu zapalnego w macicy, co uniemożliwia zagnieżdżenie się w niej zarodka. Jony miedzi lub srebra upośledzają też zdolności ruchowe plemników. Część lekarzy twierdzi, że spirala ma działanie wczesnoporonne. Prawidłowo założoną wkładkę można nosić nawet przez pięć lat. Ryzyko ciąży wynosi 1,2‒3 procent.

Dla kogo: Spirala polecana jest kobietom, które chcą skutecznie zabezpieczyć się przed ciążą, a nie mogą stosować metod hormonalnych, w tym matkom karmiącym, palaczkom po 35. roku życia, pacjentkom z nadciśnieniem. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca jednak, by spiralę stosować wyłącznie u kobiet, które już rodziły i które nie planują więcej dzieci. Przy zakładaniu wkładki istnieje bowiem ryzyko uszkodzenia kanału szyjki macicy i jamy macicy, co grozi powikłaniami przy późniejszej ciąży.

Dla kogo nie: Spirali nie należy zakładać przy nawracających zapaleniach dróg rodnych oraz po przebytej ciąży pozamacicznej. U kobiet ze skłonnościami do ciąży pozamacicznej zaleca się raczej zastosowanie wkładki hormonalnie czynnej, gdyż jej działanie rozciąga się również na jajowody, co sprawia, że ryzyko zagnieżdżenia się w nich ciąży spada niemal do zera. Metalowa spirala nie nadaje się także dla alergiczek.

Antykoncepcja po stosunku

Jak działa: Tabletka z dużą dawką gestagenów, zażyta najpóźniej 120 godzin po stosunku, uniemożliwia zagnieżdżenie się zarodka w macicy. Ryzyko ciąży wynosi 0,4‒2 procent.

Dla kogo: Dla osób, które odbyły niezabezpieczony stosunek seksualny.

Dla kogo nie: Ponieważ jest to silnie działający lek, nie może być traktowany jako stała metoda antykoncepcyjna.

Prezerwatywa

Jak działa: Lateksowa osłona na prącie uniemożliwia przedostanie się nasienia do dróg rodnych kobiety. Najczęściej prezerwatywy pokryte są dodatkowo środkiem plemnikobójczym. Ryzyko ciąży: 3‒16 procent (uzależnione od jakości prezerwatywy oraz prawidłowego, bądź nie, zastosowania).

Dla kogo: Dla wszystkich. Zdecydowanie wskazana podczas przygodnych stosunków seksualnych, gdyż chroni nie tylko przed ciążą, ale też chorobami przenoszonymi drogą płciową, m.in.: rzeżączką, kiłą, wirusowym zapaleniem wątroby oraz infekcją HIV.

Dla kogo nie: Prezerwatywa może utrudniać satysfakcjonujący seks mężczyznom z zaburzeniami erekcji i z opóźnionym wytryskiem.

Prezerwatywa dla kobiet

Jak działa: Femidom to cienki plastikowy woreczek usztywniony elastycznym pierścieniem, blokujący wejście do pochwy dla spermy. Ryzyko ciąży: 5‒21 procent.

Dla kogo: Podobnie jak prezerwatywa dla mężczyzn chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, a zatem zalecana jest podczas seksu z „niepewnym” partnerem.

Dla kogo nie: Nie ma przeciwwskazań.

Kapturki, krążki dopochwowe i diafgramy

Jak działają: To gumowe przedmioty, które wsuwa się samodzielnie głęboko do pochwy, tak aby szczelnie osłoniły wylot szyjki macicy. Diafragmę zakłada się najwcześniej sześć godzin przed, a zdejmuje – 8‒10 godzin po odbytym stosunku. Rozmiar (średnicę) diafragmy dobiera ginekolog. Ryzyko ciąży wynosi 6‒10 procent.

Dla kogo: Ponieważ skuteczność tej metody zależy od sprężystości mięśni pochwy, zalecana jest dla młodych kobiet, przed 30. rokiem życia.

Globulki, kremy, pianki, żele, aerozole z chemicznymi środkami plemnikobójczymi

Jak działają: Wszystkie te preparaty zawierają substancje z grupy nonoxynoli, które uszkadzają plemniki, utrudniając im dostanie się do macicy i zapłodnienie. Ryzyko ciąży 5‒20 procent.

Dla kogo: Polecane są jako dodatkowe zabezpieczenie dla osób stosujących prezerwatywy. Zawarty w nich nonoxynol zabezpiecza przed zakażeniem chlamydią, wirusem opryszczki oraz przed rzeżączką.

Dla kogo nie: Środki plemnikobójcze mogą uczulać, dlatego nie są polecane alergikom. Ponadto mogą zaburzać doznania, gdyż czasem wywołują pieczenie, uczucie ciepła oraz obficie się pienią.

Jeśli nadal macie wątpliwości, jaka metoda antykoncepcyjna będzie dobra właśnie dla was, najlepiej skonsultować się z ginekologiem.