Jak działają plastry antykoncepcyjne? Antykoncepcja dla zapominalskich

Jeśli nie raz zdarzyło ci się zapomnieć o połknięciu tabletki, co zapewne wiązało się z niemałym stresem, plastry antykoncepcyjne to metoda antykoncepcji dla ciebie. Dzięki niej nie musisz codziennie pilnować godziny przyjęcia leku. Dodatkowo nie szkodzi wątrobie. Przeczytaj artykuł, w którym tłumaczę, jak działają plastry antykoncepcyjne. Jaka jest ich skuteczność oraz czy wywołują skutki uboczne? Kiedy nie można ich stosować? Zapraszam do lektury.

Jak działają plastry antykoncepcyjne? 

Plaster antykoncepcyjny to inaczej transdermalny system zapobiegania ciąży. Ma kwadratowy kształt, a po przyklejeniu na powierzchnię skóry zaczyna uwalniać syntetyczne odpowiedniki estrogenu i progesteronu, czyli hormony hamujące owulację. Ponadto wpływają na śluz szyjki macicy, sprawiając, że staje się on gęstszy i trudniejszy do pokonania dla plemników. To z kolei utrudnia zapłodnienie, nawet jeśli dojdzie do owulacji.

Jak prawidłowo stosować system transdermalny? 

Aby mieć pewność, że plastry antykoncepcyjne spełnią swoje zadanie, powinnaś zwrócić szczególną uwagę na to, w jakie miejsce, kiedy oraz w jaki sposób umieszczasz je na skórze. To wszystko jest niezwykle ważne. 

Gdzie przykleić plaster antykoncepcyjny? 

System transdermalny możesz zastosować w kilku okolicach: na ramionach, plecach, w obszarze bikini oraz na pośladkach lub udach. Aby zapobiec podrażnieniom skóry, powinnaś przy każdej wymianie plastra wybrać inne miejsce na przyklejenie nowego. Jeśli jednak twoja skóra reaguje dobrze, możesz nosić je w tym samym miejscu.  

Stanowczo odradzam umieszczanie plastra na piersiach! Jest to niewskazane z kilku powodów. Po pierwsze, skóra piersi jest niezwykle delikatna, więc łatwo o podrażnienia. Po drugie, hormony obecne w plastrze mogą wpływać negatywnie na tkankę gruczołu piersiowego. Unikaj również miejsc, w których naskórek jest podrażniony lub uszkodzony. 

Instrukcja stosowania plastrów antykoncepcyjnych 

Plaster antykoncepcyjny powinnaś nakleić na skórę pierwszego dnia cyklu menstruacyjnego, czyli w początkowym dniu miesiączki. Zapamiętaj go, ponieważ na tej podstawie wyznaczysz kolejne terminy wymiany plastra, a muszą one zawsze wypadać w tym samym dniu tygodnia.  

Tak, jak w przypadku tabletek antykoncepcyjnych, lek stosuje się przez 3 tygodnie, zatem musisz pamiętać o tym, aby wymieniać plastry trzy razy w odstępach tygodniowych. Będzie to 1., 8. oraz 15. dzień cyklu miesiączkowego. W ostatnim tygodniu cyklu, czyli 22. dnia nie nakleja się plastra – jest to czas na 7-dniową przerwę, w której wystąpi tzw. krwawienie z odstawienia, czyli odpowiednik menstruacji.

Po jakim czasie działają plastry antykoncepcyjne? 

System transdermalny zaczyna uwalniać hormony natychmiast po umieszczeniu go na skórze, ale nie oznacza to, że będzie chronił cię przed ciążą już od pierwszych chwil użycia. Aby zapobiec niechcianej ciąży, przez pierwszy tydzień zabezpieczaj się dodatkową metodą.

Co zrobić, jeśli plaster odkleił się przed „dniem wymiany”? 

Stosując plastry antykoncepcyjne, zwracaj uwagę na to, czy dobrze przylegają do skóry przez cały okres noszenia. Nawet częściowe odklejenie się produktu może obniżyć stopień przenikania substancji czynnej do twojego organizmu, co zmniejsza jego skuteczność.  

Jeśli plaster był odklejony przez mniej niż dobę 

Jeśli minęło mniej niż 24 godziny, niezwłocznie umieść odklejony plaster z powrotem na skórze. Jeżeli klej nie jest wystarczająco lepki, zastosuj nowy plaster. Kolejny system naklej w dniu wymiany plastra. W takiej sytuacji ochrona przed ciążą nadal się utrzymuje, zatem nie musisz stosować dodatkowej metody antykoncepcji. 

Jeśli plaster odkleił się na dłużej 

Jeżeli minęły 24 godziny od odklejenia się plastra antykoncepcyjnego lub nie wiesz, kiedy dokładnie do tego doszło, przerwij aktualny cykl ich stosowania. Następnie od razu naklej nowy plaster w innym miejscu. Weź pod uwagę, że od tego momentu zmienia się wszystko – zarówno dzień pierwszy, jak i dzień wymiany. Ponieważ ochrona przed ciążą może być mniej skuteczna, przez pierwsze 7 dni stosuj prezerwatywy lub inną antykoncepcję barierową.

Czy plastry antykoncepcyjne są skuteczne? 

Skuteczność plastrów antykoncepcyjnych jest bardzo wysoka. Przy prawidłowym stosowaniu ta metoda chroni przed ciążą w 99% przypadków. Istnieje jednak ryzyko osłabienia działania plastra, jeśli: 

• zostanie niedokładnie naklejony; 
• przyjmujesz antybiotyki, takie jak izoniazyd czy ryfampicyna; 
• stosujesz leki przeciwgrzybicze zawierające gryzeofulwinę; 
• jesteś w trakcie leczenia przeciw HIV; 
• przyjmujesz środki przeciwpadaczkowe; 
• stosujesz ziele dziurawca. 

Ponadto na skuteczność działania plastrów wpływa sposób przechowywania – odłóż opakowanie z dala od światła słonecznego i trzymaj je w temperaturze pokojowej. Nie otwieraj go do czasu użycia kolejnego plastra. Niestety, system transdermalny może działać mniej skutecznie także u kobiet, których masa ciała przekracza 90 kg.

Czy plastry antykoncepcyjne mają jakieś dodatkowe zalety? 

Jedną z dodatkowych zalet plastrów antykoncepcyjnych jest przede wszystkim fakt, że to zbawienna metoda dla wszystkich zapominalskich. Zamiast codziennie pilnować tej samej godziny przyjęcia tabletki, wystarczy, że raz w tygodniu zdejmiesz stary plaster i wymienisz go na nowy. A jeśli postanowisz, że nadszedł czas na dziecko, przestań ich używać – płodność powróci już w kolejnym cyklu. Oprócz ochrony przed ciążą antykoncepcja transdermalna wykazuje następujące właściwości: 

• łagodzenie PMS (ang. pre-menstrual syndrome, zespół napięcia przedmiesiączkowego); 
• zapobieganie anemii z niedoboru żelaza poprzez zmniejszenie intensywności krwawień miesiączkowych; 
• zmniejszenie intensywności bolesnych skurczów macicy podczas okresu; 
• prewencja przeciw niektórym typom nowotworów.

Kiedy nie stosować plastrów antykoncepcyjnych? 

Oto przypadki, w których nie należy stosować złożonych hormonalnych środków antykoncepcyjnych. W przypadku ich wystąpienia należy natychmiast przerwać stosowanie plastra lub wybrać inną metodę ochrony przed ciążą: 

• migrena w wywiadzie, której towarzyszą ogniskowe objawy neurologiczne; 
• wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń zakrzepowo-zatorowych tętnic spowodowane jednym lub kilkoma czynnikami ryzyka, jak np. ciężkie nadciśnienie tętnicze, cukrzyca powikłana chorobami naczyń, ciężka dyslipoproteinemia; 
• nabyta lub dziedziczna predyspozycja do rozwoju żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, np. niedobór antytrombiny III, białka C lub S, a także oporność na aktywne białko C oraz czynnik V Leiden; 
• wysokie ryzyko lub aktywna choroba zakrzepowo-zatorowa tętnic lub choroba zakrzepowo-zatorowa żył leczona lekami przeciwzakrzepowymi; 
• przebyta lub aktywna zakrzepica żył głębokich; 
• przebyta lub czynna zatorowość płucna; 
• zawał mięśnia sercowego w wywiadzie; 
• dławica piersiowa i inne objawy prodromalne; 
• hiperhomocysteinemia oraz obecność przeciwciał antykardiolipinowych lub antykoagulantu tocznia; 
• czynny lub przebyty udar mózgu; 
• przemijający napad niedokrwienny w wywiadzie (TIA, ang. transient ischaemic attack); 
• długotrwałe unieruchomienie związane z rozległym zabiegiem operacyjnym; 
• podejrzenie lub rozpoznany nowotwór piersi; 
• nowotwór endometrium oraz inne nowotwory estrogenozależne; 
• rak lub gruczolak wątrobowokomórkowy; 
• przewlekłe lub ostre choroby hepatocytów (komórek wątroby), powiązane z zaburzeniami czynności wątroby; 
• niezdiagnozowane, nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych; 
• stosowanie leków zawierających dazabuwir, parytaprewir, ombitaswir i rytonawir; 
• nadwrażliwość na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą produktu.

Ile kosztują plastry antykoncepcyjne? 

Cena plastrów antykoncepcyjnych waha się w granicach 50-55 zł za opakowanie, które zawiera trzy sztuki, a więc wystarcza na przeprowadzenie pełnego cyklu terapii. Produkt dostępny jest wyłącznie na receptę. 

Bibliografia: 

1. https://www.nhs.uk/conditions/contraception/contraceptive-patch/ [dostęp z 03.10.2023]. 
2. Konieczna A., Czapiewska M., Krysiński J., Postacie leków antykoncepcyjnych, Farmacja Polska 2020, 76, 9.  
3. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej, Ginekologia Polska 2014, 85, 234-239.