Ciemny mocz – jakie są przyczyny i co może oznaczać brunatny/brązowy kolor?

Mocz jest naturalnym produktem ludzkiego metabolizmu. Jego głównymi składnikami są woda i diamid kwasu węglowego – mocznik. Zdrowy mocz powinien być przejrzysty, koloru słomkowego lub jasnożółtego. Ciemny i zmętniały mocz często jest objawem toczącego się w obrębie układu moczowego stanu chorobowego.

Ciemny mocz – czy warto się niepokoić?

Nieprawidłowe zabarwienie moczu nie zawsze musi być powodem do niepokoju. Mocz o barwie brązowej czy wiśniowej może pojawić się po spożyciu buraków lub wypiciu soku z nich. Buraki zawierają betaninę, która barwi zarówno mocz, jak i kał na odcienie od jasnoróżowego do ciemnowiśniowego. U około 10% populacji można zaobserwować wydalanie betaniny w postaci zabarwionego moczu – jest to sytuacja nieświadczącą o żadnych nieprawidłowościach. Mocz powinien wrócić do swojej zwykłej barwy w ciągu kilku dni.

Ciemny mocz moje pojawić się u kobiet miesiączkujących, zwłaszcza, jeśli używają podpasek. Krew miesięczna szybko ciemnieje w kontakcie z powietrzem. W sytuacji, gdy kobieta nie może z jakiegoś powodu zmienić podpaski przez kilka godzin, późniejszy mocz może wydawać się ciemny, wręcz brązowy. Jeśli podpaski zmieniane są dostatecznie często, mocz barwi się na jasnoczerwony kolor świeżej krwi. Obie sytuacje wynikają z domieszki krwi miesięcznej.

Mocz noworodków do czwartego dnia życia jest gęstszy niż u starszych dzieci i dorosłych, może więc mieć pomarańczowy, a nawet brązowawy kolor. Znajdują się w nim kryształki kwasu moczowego, które mogą powodować różowe lub czerwone zabarwienie na pieluszce. Jeśli mocz dziecka zmieni swój kolor po czwartej dobie życia – nie ma powodów do obaw.

Ciemnopomarańczowy kolor moczu jest też objawem odwodnienia. O ile nie zauważyłyśmy poważniejszych symptomów, wystarczy w takiej sytuacji przyjmować więcej płynów. Kolor moczu powinien wrócić do normy w ciągu następnych godzin.

W końcu, po niektórych antybiotykach mocz może być zabarwiony na ciemny kolor.

Objawem jakich chorób może być ciemny mocz?

• Pomarańczowy kolor moczu może być objawem niedoborów witamin z grupy B;
• Brązowy, czerwony lub różowy mocz może wskazywać na hematurię, czyli krwiomocz. Krwiomocz jest symptomem wielu chorób, od kamicy nerkowej, poprzez raka nerek i pęcherza moczowego, zapalenie pęcherza, kłębuszkowe zapalenie nerek, po zatrucia (głównie arsenem oraz grzybami). Uwaga! Jeśli podejrzewasz krwiomocz, natychmiast udaj się do lekarza, który przeprowadzi odpowiednie badania, aby wystawić ostateczną diagnozę.
• Ciemnopomarańczowy kolor moczu to symptom rabdomiolizy, zespołu Gilberta oraz żółtaczki.
• Czarny mocz pojawia się w przebiegu nowotworów złośliwych skóry, zwłaszcza czerniaka.
• Zabarwienie moczu po spożyciu buraków bywa porównywane z tym, które jest objawem porfirii.
• Purpurowe lub fioletowe zabarwienie moczu zdarza się niezwykle rzadko i zazwyczaj jest objawem infekcji układu moczowego. Niektóre szczepy bakterii mogą spowodować wytworzenie się w pęcherzu moczowym indyga, popularnego barwnika, nadającego ciemnoniebieski kolor.

Badanie moczu – kiedy wykonać?

Zmiana barwy moczu o nieustalonym pochodzeniu jest przesłanką do wykonania badania moczu. Nie należy lekceważyć ciemnego zabarwienia moczu, zwłaszcza, jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas. Badanie moczu polega na sprawdzeniu jego składu, co pozwala wykryć przyczynę nieprawidłowego zabarwienia i podjąć odpowiednie leczenie.

Przed badaniem należy zaopatrzyć się w pojemnik na mocz – może być on wydany przez lekarza lub możemy go kupić w aptece. Przed oddaniem moczu do pojemnika myjemy ręce. Warto zaopatrzyć się w jednorazowe rękawiczki. Dbamy o to, aby wnętrze pojemnika było jałowe i aby wypełnić je co najmniej do połowy.

Po szczelnym zakręceniu pojemnika możemy umyć część zewnętrzną. Moczu nie powinno się pobierać w czasie miesiączki oraz przy plamieniu owulacyjnym. W razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących badania warto zasięgnąć rady lekarza.

Źródła:

1. Podręczny słownik chemiczny, Romuald Hassa (red.), Janusz Mrzigod (red.), Janusz Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 251;
2. Układ moczowy. W: Sławomir Pawelski, Stanisław Maj: Normy i diagnostyka chorób wewnętrznych. Wyd. I. Warszawa: PZWL, 1993;
3. Aycock, Ryan D.; Kass, Dara A. (2012). „Abnormal Urine Color”. Southern Medical Journal. Southern Medical Association. 105 (1): 43–47;
4. Mitchell SC. Food idiosyncrasies: beetroot and asparagus. Drug Metabolism and Disposition 2001; 29:539-43;
5. Anna (technologia żywności). Brzozowska, Toksykologia żywności : przewodnik do ćwiczeń, wyd. Wyd. 4 uzup, Warszawa: Wydawnictwo SGGW, 2010;
6. Barlow, GB; Dickson JAS (March 1978). „Purple urine bags”. Lancet. 1(8062): 502;
7. Urine”. abnormal color: MedlinePlus Medical Encyclopedia. 2019-01-28.